Лингвофорум

хмурныя і цёмныя, як маўчозна сінеючы навокала лес
маўчозна - что означает это слово? Не нашёл ни в одном словаре. Молчаливо?

Цитата: dagege от апреля  2, 2022, 20:41
І толькі вось там, дзе трапіцца плёса, дзе жоўтае поле пяску разляглося — толькі там гэта пушча, як чуйная варта нябогі, нібы расступаецца, застаецца пазаду як бы дзеля таго, каб Нёман пабегаў адзін, пагуляў на самоце ды каб потым ізноў абступіць, агарнуць, увабраць яго бокі ў зялёныя шаты...
какому русскому слову соответствует гэта? Эта или это?
Если эта, то почему автор не использует  гэтая?

На маю думку, ў дадзеным кантексце, "гэта" азначае "гэтая", то бок "эта", калі па-руску.
Як я разумею, літаратурная норма бел. мовы не ва ўсіх выпадках канчаткова сфармаваная. То бок наконт асобных момантаў розныя слоўнікі супярэчаць адзін аднаму. Паводле тлумачальнага слоўніка бел. літаратурнай мовы (выдавецтва Акадэміі навук, 2016 г.) абедзьве формы раўнапраўныя: гэта і гэтая. Паводле слоўніка пад рэд. М.В. Бірылы (1969 г.) за норму прынятая толькі "гэта", а форма "гэтая" нават не ўзгадваецца. Раам з тым форма "гэтая" шырока ўжываецца ў мастацкай літаратуры, але "гэта" сустракаецца таксама (К. Крапіва: "Мне расказвалі пра аднаго чалавека, які меў гэта шчасце ў руках").
Нажаль у дыялектычным атласе я не знайшоў звестак пра жаночую форму займенніка "гэты". Але што тычыцца "наша" і "нашая", то абедзве формы ўжывальныя ў народных гаворках. Імаверна, што тое самае тычыцца "гэта" і "гэтая" (на ўзроўні гаворак).
Але ёсьць меркаванне (напрыклад П. Сцяцко), што "гэта" - русізм, бо на фармаванне бел. літ. нормы (ў той ці іншай ступені) ўплываў савецкі курс на "збліжэнне моваў" (то бок на "набліжэнне беларускай да рускай"), і што больш уласцівая беларускай форма "гэтая", на ўзор "гэтыя" (мн. лік слова "гэты").

Цитата: dagege от апреля  2, 2022, 21:06
хмурныя і цёмныя, як маўчозна сінеючы навокала лес
маўчозна - что означает это слово? Не нашёл ни в одном словаре. Молчаливо?

Я таксама не знайшоў пераклад "маўчозна". Нават шукаў у дыялектных слоўніках, але безвынікова.
У Язэпа Лёсіка ёсьць форма "маўчозны": "Хмурнеўся навокала маўчозны, насуплены лес".
Хутчэй за ўсё маўчозны="молчаливый", корань "моўч", але сама форма незвычайная. Падобна гучаннем на "марозны", "марозна", але марфалогія адрозная: мароз+н+ы.
Лёсік разам з Гілевічам паходзяць з цэнтральнай Беларусі, як варыянт дыялектызм, які не патрапіў у акадэмічныя слоўнікі, але магчыма, што не.

Цитата: lammot от апреля  3, 2022, 00:27

Цитата: dagege от апреля  2, 2022, 21:06
хмурныя і цёмныя, як маўчозна сінеючы навокала лес
маўчозна - что означает это слово? Не нашёл ни в одном словаре. Молчаливо?

Я таксама не знайшоў пераклад "маўчозна". Нават шукаў у дыялектных слоўніках, але безвынікова.
У Язэпа Лёсіка ёсьць форма "маўчозны": "Хмурнеўся навокала маўчозны, насуплены лес".
Хутчэй за ўсё маўчозны="молчаливый", корань "моўч", але сама форма незвычайная. Падобна гучаннем на "марозны", "марозна", але марфалогія адрозная: мароз+н+ы.
Лёсік разам з Гілевічам паходзяць з цэнтральнай Беларусі, як варыянт дыялектызм, які не патрапіў у акадэмічныя слоўнікі, але магчыма, што не.

Я думаю, что стоит опираться на параллельную украинскую форму "мовчазно". Только странно, что украинская форма в укрсловниках находится, а беларуская в белслоунiках - нет.

Цитата: dagege от апреля  3, 2022, 00:34Я думаю, что стоит опираться на параллельную украинскую форму "мовчазно". Только странно, что украинская форма в укрсловниках находится, а беларуская в белслоунiках - нет.

Магчыма ў гэтым ёсць рацыя, цікава, што ва ўкраінскай ёсць "мовчазно".
Гэта ўвогуле не такая вялікая рэдкасць, калі у літ. творы слова ёсць, а ў слоўніку няма. Напрыклад такое са мной здаралася, калі чытаў Караткевіча.

Цитата: lammot от марта 31, 2022, 09:27
Паводле этымалагічнага слоўніка сучасны дзеяслоў "бавіцца" падаецца як у значэнні "праводзіць час без справы, забаўляцца", так і "марудзіць, затрымлівацца"

Дарэчы вось што піша "скарнік кропка бай":

Цитироватьбавіцца, баўлюся, бавішся, бавіцца; незакончанае трыванне
    размоўнае слова
    1. Доўга затрымлівацца дзе-н., марудзіць. — Ты не баўся, дачушка, — папрасіла маці, калі Ганна выйшла. Гартны.
    2. Знаходзіцца дзе-н., праводзіць час. Улетку цэлымі днямі бавіўся на рэчцы. Бачыла. // Гуляць, забаўляцца. І ўсюды — ці дзядзька працуе, ці бавіцца з дзецьмі — ён бясконца добры і ласкавы. Клімковіч.

Цитата: dagege от апреля  3, 2022, 00:34
Я думаю, что стоит опираться на параллельную украинскую форму "мовчазно".

Цікава таксама, што ва ўкраінскай "мовчазний", у рускай "молчаливый", а ў беларускай (літ. норма) маўклівы, але "маўчаць".
І што "маўклівы" падобны да праслав. mьlklivъ (молчаливый).
"Маўчаць" па-праславянску "mьlčati", з "ч". Адпаведна падумалася, што "мовчазний" (бел. адпаведнік напэўна "маўчозны") і "молчаливый" генетычна паходзяць з "mьlčati". Але гэта толькі разважанні, нічым неабгрунтаваныя акрамя логіцы (філалагічных ведаў у мяне няма).

Каким другим славянским языкам родственно слово цяміць? Интересует корень цям-. Родственен ли он слову темя в русском языке? (Интересуют, другие языки, кроме украинского, где очевидно есть слово тямкий)

Фасмер, ля.

При тямі і притомний, мають однакове значення.
А притомний є в багатьох мовах.

Фонетика.

Є у мене підозра що ітеративна форма від томити буду тямити.

я в тям- из носовой пошла?

Цитата: R от мая  2, 2022, 09:30Є у мене підозра що ітеративна форма від томити буду тямити.

Підозра неверная, удлинение о даёт а, а не я.

То есть этот корень наблюдается только у восточной группы славянских?

Получается так.

Цитата: R от мая  1, 2022, 23:18
При тямі і притомний, мають однакове значення.
А притомний є в багатьох мовах.

притомний -> при +‎ то́му +‎ -ний

Ще можна попробувати вивести тямити від тьмити.
У багатьох людей розумний, то такий що вміє отримати якусь вигоду шляхом обману. Вміє здурити.
А безхитрісні люди вважаються дурними.