Лингвофорум

а ̊ ы̌ е̌ о̌ ө̌ қ ғ w ...
Җ
Җавап [җа ̊wап] - ответ; ответный.
Җавап тиз килде - ответ пришёл быстро.
Җавап бирергә - отвечать, отозвать.
Укучы бик яхшы җавап бирде - ученик ответил очень хорошо.
Җаваплы [җа ̊wаплы] - ответственный.
Ул җаваплы урында эшли - он работает на ответственной должности.
Җавапсыз [җа ̊wапсыз]- безответственный; беответный.
Җавапсыз кеше генә эшли бу эшне - только безответственные люди совершают этот поступок.
Җавапсыз мәхәббәт - безответная любовь.
Җай [җа ̊й] - лад, порядок.
Эшләрне җайга саласы бар - дела надо привести в порядок.
Җайдак [җа ̊йдақ] - всадник.
Авыл башында җайдаклар күренде - на конце деревни показались всадники.
Җайларга [җа ̊йларға], җайлау, җайлый - наладить, уладить, приспосабливать.
Мәсьәләне җайларга кирәк - проблему нужно уладить.
Җайлы [җа ̊йлы] - удобный, благоприятный.
Бу туфлием аякка бик җайлы булды - эти мои туфли были очень удобны для ног.
Җайсыз  [җа ̊йсыз] - неудобный, неудобно.
Вагонда урыным бик җайсыз булдым - моё место в вагоне было очень неудобным.

Җан [җа ̊н]
1. душа, душевный.
Җан тартмаса да, кан тарта - (погов.) хоть душа не лежит, да кровь (родство) тянет.
Җан тынычлыгы - душевный покой.
2. дух, духовный.
Җан азыгы - духовная пища.
3. душа, человек, существо.
Җан иясе, Тере җан - живое существо.
Гаиләдә без дүрт җан - в семье нас четверо.
Бала-чага алты җан - шестеро детей; детей шесть человек.
Сезнең тәрбиядә ничә җан? - сколько человек на вашем иждивении?
4. перен. жизнь, существование.
Җан малдан татлырак - (посл.) жизнь дороже богатства.
Кассап мал кайгысында, кәҗә җан кайгысында - (посл.) мясник горюет о мясе, а коза о жизни.
5. (прост.) шкура.
Үз җаны өчен курку - страх за собственную шкуру.
6. Җаным [җа ̊ным] - душа моя, душенька, моя милая.
Җаным, бераз түз син - душенька, потерпи же немного.

Җан-тән
1. душа и тело.
Җан-тән сәламәт булганда - когда здоровы душа и тело.
2. (все) существо.
Бөтен җаны-тәне моңа каршы - (он) всем существом (всей душой) против этого.
Җан-тән белән (җаны-тәне белән) - всеми фибрами души; всей душой (любить, ненавидеть (кого-л., что-л.)).
Җанын-тәнен салып - отдавая всю душу (чему-л.).

Җанвар [җа ̊нwар] - тварь, дикий зверь.
Зоопаркта төрле җанварларбар - в зоопарке есть дикие звери.
Җанлы [җа ̊нлы] - живой, образный; бойкий, оживлённый.
Күзләре әле бик җанлы күренә - его глаза сейчас выглядят очень оживлёнными.
Җансыз [җа ̊нсыз] - безжизненный, мёртвый, тусклый.
Җансыз курчак буласым килми - не хочу быть безжизненной куклой.

Җан-фәрман, Җан-фәрманга.
1. изо всех сил, что есть силы.
Караңгыга хәтле җан-фәрман эшләү - работать до темноты что есть силы.
2. сломя голову, во весь дух, со всех ног (бежать, мчаться).
Аш дигәндә җан-фәрман эш дигәндә - юк дәрман - (погов.) здоров на еду, да хил на работу.

Җәен [җәйен] - сом; летом.
Җәен балыгы симез була - сом бывает жирным.
Җәза [җәза] - наказание, кара; карательный.
Кассадан акча урлаган өчен, сатучыга җәза бирелде - за кражу денег из кассы продавцу назначили наказание.
Җәза бирергә - наказать.
Тәртип бозган өчен, укытучы балага җәза бирде: икенче партага утыртты - за нарушение дисциплины учитель наказал ученика: посадил его за вторую парту.

Җәй  [җәй] - лето; летний.
Җәй матур килде - лето красное пришло.
Җәен [җәйен], Җәй көне [җәй көнө] - летом.
Җәй көне балалар су коенырга баралар - Летом дети ходят купаться.
Җәен без авылга кайтабыз - летом мы уезжаем в деревню.

Җәймә [җәймә] - простыня; раскатка теста.
Җәймәләрне үтүкләп куй - нагладь простыни.
Җәмәгать [җәмәғәт]- общество; общественный.; община; граждане; супруг (а).
Хәзер җәмәгать эшләре юк дип әйтерлек.
Җәмәгать! Кем риза? - граждане! Кто за?
Җәмәгать бергә, җан урынында - все вместе, и душа на месте.
Җәмәгатьчелек [җәмәғәтче̌лек] - общественность.
Казан җәмәгатьчелеге бу артистны бик яратты - эти артисты очень полюбились казанской публике.
Җәмгыять [җәмәғыйәт] - общество; общественный; социальный.
Җәмгыять һаман үзгәрештә - общество постоянно изменяется (в изменении).
Җәнҗал [җәнҗал] - скандал.
Җәнҗал чыгармагыз әле - не устраивайте-ка скандал.
Җәнлек [җәнлек] - зверь, звериный.
Җәнлекларне яхшы карыйлар - звери хорошо видят.
Җәннәт [җәннәт] - рай; райский.
Сездә җәннәт диярсең, рәхәт! - у вас словно в раю, хорошо!
Җәрәхәт [җәрәхәт] - рана.
Яхшы сүз җанга рәхәт, яман сүз җанга җәрәхәт – доброе слово душе приятно, недоброе – душе рана.
Аякның җәрәхәтләрне төзәлеп килә - раны на ноге заживают.
Җәтмә [җәтмә] - сеть, бредень.
Балыкны җәтмә белән тоту тыела - ловить рыбу сетью запрещается.
Җәүһәр [җәwһәр] - драгоценный камень, шедевр.
Китапның тышы җәүһәр таш белән бизәлгән - обложка книги украшена драгоценным камнем.
Җәфа [җәфа] - мука; страдание; растяпа.
Җәфа булдың син миңа! -  Беда ты моя! Мукой стал(а) мне!
Җәһәннәм [җәһәннәм] - ад; адская.
Җәһәннәмгә олаксын! - провались ты в преисподнюю!
Җәя [җәйә] - лук; лучной.
Җәядәң ату буенча ярыш булачак - будет соревнование по стрельбе из лука.
Җәяргә [җәйәргә], җәю, җәя - расстилать, застилать; раскатывать.
Әни сиңа урын җәйимме?
Токмач җәйимме? - не раскатать ли лапшу?

Җәяү [җәйәw]- пешком.
Ул көн саен ун чакрым җәяү йөри - он каждый день проходит пешком 10 км.
Җəяү барып җитеп буламы? - можно дойти пешком?
Җәяүле [җәйәwле] - пеший, пешеход; пешеходный.
Бу автобус җәяүлеләр өчен уңай - этот автобус подходящий для пешеходов.
Җебегән [җе̌бе̌гән] - бездеятельный; мямля; плакса.
Бу хәтле дә җебегән былыр икән! - какой, оказывается, плакса!
Җебергә [җе̌бе̌ргә], җебу,  җеби - размокать; раскисать.
Өстәлдә су булып ипи җебегән.
Җебетергә [җе̌бе̌те̌ргә], җебету, җебетә - мочить, намочить, размочить, размачивать.
Чебиләргә ипи җебетеп бирдем - размочив, я дал цыплятам хлеб.
Җемелдәргә [җе̌ме̌лдәргә], җемелдәү, җемелди - сверкать, мерцать.
Күктә йолдызлар җемелди - на небе мерцали звёзды.
Җен [җен] - бес, чёрт, джин; увлечение, страсть.
Аңа китап җене кагылган - он книгочей.
Ат җене кагылган (кеше) - лошадник, помешанный на лошадях (конях).
Җеназа [җе̌наза] - панихида.
Мәчеттә бабайлар җеназа укыдылар - в мечети старики читали панихиду.
Җенес [җе̌нес] - пол; половой; племя, род.
Ир җенесеннән булган кеше болай җебегән булмаска тиеш.
Җенси [җе̌нси] - половой.
Балаларга җенси тәрбия дә бирү кирәк - детям нужно давать и половое воспитание.
Җентекле [җе̌нте̌кле] - тщательный, подробный.
Язганны җентекле рәвештә тикшереп чыктыңмы?
Җеп [җеп] - нить, нитка, пряжа; узы.
Кофтаны зәңгәр бәйлисеңме? - кофту вяжешь из голубой пряжи?
Җепшек [җе̌пшек] - мокрый.
Җепшек кар ява - падает мокрый снег.

Җибәрергә [җибәре̌ргә], җибәрү, җибәрә - отправлять, пускать; пропускать.
Аны курсларга укырга җибәрделәр - его отправили учиться на курсах.
Син башлап җибәр - ты начинай.
Җигәргә [җигәргә],  җигү, җигә -запрягать, привлекать, привлечь.
Мин ат җигәргә өйрәндем - я учился запрягать лошадь.
Җиде [җиде] - семь.
Җиде - бәхет саны - семь - счастливое число.
Җиде саны мәкальләрдә еш очрый - число семь часто встречается в пословицах.
Җиде йоз - семьсот.
Безнең мәктәптә җиде йоз бала укый - в наше школе учится семьсот детей.
Җиде кат (мәртәбә) - семь раз.
Җиде кат үлчә, бер кат кис - семь раз примерь, один - отрежь.
Җиде яшьлек - семилетний.
Беренче сыйныфка җиде яшьлек балалар килә - в первый класс приходят дети-семилетки.
Җиденче [җиде̌нче] - седьмой.
Аның җиденче баласы малай иде - его седьмой ребёнок был мальчик.
Җидесе [җиде̌се] - седьмое число; седьмой день после смерти; седьмой из них.
Бүген мартның җидесе - сегодня седьмое марта.
Егетләрнең җидесе - безнең авылдан - седьмой парень - из нашей деревни.
Җидесеен укыту - справить поминки по покойнику на седьмой день.
Җиз [җиз] - латунь, жёлтая медь; латунный.
Казанны җиз белән ямадылар - казан залатали латунью.
Җизбаш [җизбаш] - медянка.
Урманда җизбаш елан күрдек - в лесу мы видели змею-медянку.
Җизни [җизни], Җизнәй [җизнәй] - зять, муж старшей сестры или старшей родственницы.
Җизни бик юмарт - зять очень щедрый.
Җикән (баш) [җикәм(баш)] - рогоз, камыш озёрный.
Әбиләрнең авылы җикенле күл дип атала - бабушкина деревня называется Камышовое озеро.

Җил [җил] - ветер.
Җилләр исә, җилләр исә - дуют ветры, ветры дуют...
Җил-давыл [җил/даwыл] - буря, ураган.
Бу арада җил-давыл булганы юк.
Җилем [җилем] - клей; желатин.
Җилем белән ябыштыр әле - приклей-ка клеем. 
Җилкә [җилкә] - затылок; плечо; холка; спина; шея.
Атасының җилкәсенә менеп атланган да яши бирә.
Җилкән [җилкән] - парус.
Кабан күлендә җилкәннәр күренә - на Кабаньем озере виднеется парус.
Җилле [җилле] - ветреный; сноровистый; умелый.
Җилле көндә кер тиз кибә - бельё быстро сохнет на ветру (в ветреный день).
Җилсез [җилсез] -  безветренный.
Көн бүген җилсез - день сегодня безветреный.
Җилсез-давылсыз - тихий, безмятежный.
Җилсезлек [җилсе̌злек] - безветрие, штиль, затишье.
Вятка елгасында җилсезлек - штиль на реке Вятке.
Җилфердәргә  [җилфе̌рдәргә], җилфердәү,  җилферди - развеваться, реять.
Мәйданда байраклар җилферди - на площади развеваются знамёна.

Җиләк [җиләк]- ягода; ягодный.
Җиләктән варенье кайнаттыңмы? - ты сварила ягодное варенье?
Җиләкле [җиләкле] - ягодный.
Р. Төхфәтуллин "Җиләкле аланнар" повестен язган - Р. Тухватуллин написал повесть "Ягодные поляны".
Җиләклек [җиләклек] - ягодник.
Теге җиләклеккә кереп чыгыйк әле - давайте-ка заглянем в тот ягодник.
Җиләс [җиләс] - прохладный, чуть ветреный.
Бүген көн җиләс - сегодня прохладный день.
Җимерек [җиме̌рек] - разрушенный; развалина.
Җимерек йортны ремонтлыйлар - они ремонтируют разрушенный дом.
Җимерелергә [җиме̌ре̌ле̌ргә], җимерелү, җимерелә - разрушаться, рушиться; обваливаться.
Түшәм җимерелеп төште - потолок обрушился.
Җимерергә [җиме̌ре̌ргә], җимерү, җимерә - разрушать; развалить; нарушать, хмурить (брови).
Допшаннар йөзләгән йортларны җимерделәр.

Җиләк-җимеш - ягоды и фрукты; плодово-ягодный.
Җиләк-җимеш әле өлгереп җитмәгән - ягоды и фрукты ещё не поспели.
Җимеш [җимеш] - плод, фрукт; плодовый, фруктовый.
Җимешләрне төреп сал - положи фрукты, завернув.

Җинаять [җинәйәт] - преступление, преступный.
Һәр җинаять ачыларга тиеш - каждое преступление должно быть раскрыто.
Җиң [җиң] - рукав.
Костюмның җиңенә сәдәп тагасы бар -
Җиңәргә [җиңәргә], җиңү, җиңә - побеждать, победить; выиграть.
Без ул команданы  җиндек - мы победили эту команду.
Җиңгәчәй [җиңгәчәй] - тётушка.
Җингәчәй, сезнең хәлләр ничек? - тётушка, как поживаете?
Җиңги [җиңги] - жена старшего брата, тётушка.
Галия җинги, булыш әле! - Тётя Галия, помогите-ка!
Җиңел [җиңел] - лёгкий; легкомысленный; проворный; простой.
Бу мәсьәлә бик җинел - эта задача очень простая.
Җинел адымнары белән Зәйтүнә үтеп китте.
Безгә җинел сораулар бирегез, авыр сораулар кирәкми - нам лёгкие вопросы задавайте, сложные не надо. 
Равилнең холкы бик җинел - У Равиля очень легкомысленный характер.
Җиңелчә [җиңе́лчә] - слегка, налегке.
Җинелчә генә киен! - только легко одевайся!
Җиңелү [җиңе̌лү] - поражение.
Уен акларның җиңелүе белән тәмамланды - игра закончилась поражением белых.
Җиңелергә  [җиңе̌ле̌ргә] - быть в поражении.
Теге команда җинелде - та команда проиграла.
Җиңүче [җиңүче] - победитель, триумфатор.
Җиңүчеләргә бүләкләр бирелде - победителям дали подарки.

Җир  [җир] - земля; земельный; земельный участок; расстояние; место; местность.
Җиргә утырмагыз - на землю не садитесь.
Безнең бакчада җир әйбәт - в нашем саду хорошая земля.
Җир җиләге - клубника.
Җир җиләгеннән әни варенье кайнатты - бабушка сварила клубничное варенье.
Җир тетрәү - землетрясение.
Ашхабадта, Ташкентта, Төркиядә, Япониядә тетрәүләр булды - в Ашхабаде, Ташкенте, Турции, Японии были землятрясения.
Җирән [җирән] - рыжий.
Безнең авылда бер җирән ат бар иде - в нашей деревне была одна рыжая лошадь.
Җирән гөмбә - рыжик.
Җирән гөмбә тозлау өчен әйбәт - рыжики очень хороши для соления.
Җирәнгеч [җирәнгеч] - омерзительный, отвратительный.
Ул үзенәң җирәнгеч эшен эшли алмады
Җирәнергә [җирәне̌ргә], җирәнү, җирәнә - брезговать; презирать.
Җирәнәм мин сездән - я вас презираю.
Ул бернәрсәдән дә җирәнми - он не брезгует ничем.
Җирәнмичә ашау - есть, не брезгуя, не гнушаясь.
Җирбагар [җирбагар] - фермер.
Безнең районда җирбагарлар бик күп - в нашем районе очень много фермеров.
Җирләргә [җирләргә],  җирләү, җирлә - хоронить.
Туганыбызны авылда җирләдек - нашего родственника похоронили в деревне.
Җирлә [җирлә]
1. местный.
Җирле сөйләшләрне өйрәнү дәвам итә.
2. (вв. слово) то-то, вот почему.
Әйтәм җирле, син һаман ачуланасың - вот почему ты всегда ругаешься.

Җисем [җисем] - тело; суть.
Җисемнәрнең массасы була.
Җитәкләргә [җитәкләргә],  җитәкләү, җитәкли - вести за руку; водить; руководить.
Баланы җитәкләп йөр, яме? - веди ребёнка за руку, ладно?
Җитәкче [җитәкче] - руководитель, руководящий.
Җитәкче таләп итә белергә тиеш - руководитель должен уметь требовать.
Җитәкчелек [җитәкче̌лек] - руководство.
Җитәкчелек безгә ярдәм итә - руководство нам помогает.
Җитәкчелек итәргә - руководить.
Бу акционерлык җәмгыяте белән минем бер туганым җитәкчелек - этим акционерным обществом руководит один мой родственник.

Җитәргә [җитәргә], җитү, җитә - достигать; доходить; добираться; дожить; хватать.
Бабайның яше туксанга җитте - возраст деда достиг семидесяти лет.
Без Чаллыга хәтле җиттек, ләкин автобус ватылды - мы добрались до Челнов, но сломался автобус.
Сезгә эш хакы җитәме? - вам хватает зарплаты? 
Җитү кызлар - девушки-невесты.
Җитди [җидди] - серьёзный.
Бик җитди мәсәлә күтәрделәр - они подняли очень серьёзную проблему.
Җитез [җитез] - проворный; ловкий; резвый; ловко.
Теге җитез кыз кем ул? - та проворная девушка, кто она?
Җитен [җитен] - лён.
Җитен күлмәк кигән булган - раньше носили льняные платья.
Җитештерергә [җите̌ште̌ре̌ргә], җитештерү, җитештерә - производить.
Безнең республика затлы мехлар җитештерә - наша республика производит ценные меха.
Җитештерү [җите̌ште̌рү] - производство.
Икмәк җитештерүдә Татарстан алда бара - в производстве хлеба Татарстан идёт впереди.
Җиткән [җиткән] - достигший зрелого возраста.
Җиткән кыз инде ул хәзер - она сейчас уже взрослая девушка.

Җитлегергә  [җиле̌ге̌ргә], җитлегү, җитлегә - зреть; поспевать; достигать зрелого возраста.
Кызлары җитлегеп килә - девушки невестятся.
Җитмәсә [җитмәсә] - вдобавок; к тому же.
Җитмәсә көтеп тә тормаганнар - вдобавок они даже ждать не стали.
Җитмеш [җитмеш] - 70.
Бабайга - җитмеш яшь - дедушке - 70 лет.
Җитмешенче [җитме̌ше̌нче] - семидесятый.
Аңа җитмешенче яшь китте - ему пошёл семидесятый год.
Җиһаз [җиһаз] - обстановка; мебель; утварь; оборудование.
Җиһазлар бик затлы - обстановка очень роскошная.
Җиһазларга [җиһазларга],  җиһазлау,  җиһазлый - обставить мебелью; оборудовать.
Фирманы матур итеп җиһазладык - фирму красиво обставили мебелью.
Җомга [җомға] - пятница; пятничный.
Җомга көнне безгә кунаклар килә - в пятницу к нам приходят гости.
Җомга намазына җыелдылар - они собрались на пятничный намаз.
Җор [җор] - острый, болтливый на язык.
Киленнәре бик җор телле - (деревенские) молодухи языкатые.
Егет кеше җор булыр - (погов.) удалой молодец должен быть острословом.
Җор хатын - шутница, бойкая женщина.
Җөй [җөй] - шов, шовный.
Җөйләрең пөхтә булсын - пусть твои швы будут аккуратными.
Җөмлә [җөмлә] - (лингв.) предложение.
Җөмлә кисәкләре - члены предложения.
Бу - кушма җөмлә - это - сложное предложение.

Җөмһүрият [җөмһүрийәт] - республика.
Җөмһүриятебезнең казанышлары зур -  достижения нашей республики велики.
Җыелу [җы̌йы̌лу] - сбор; сборный.
Җыелу урыны - вокзал - место сбора - вокзал.
Җыелырга [җы̌йы̌лырга], җыелу, җыела - собираться, скапливаться, набираться.
Акча кассада җыелып бара - деньги поступают в кассу.
Җыелып килү - прийти вместе.
Җыелыш [җы̌йы̌лыш] - собрание.
Җыелышка килмәгәннәр дә булды.
Җыен [җы̌йын] - сход, сходка; джиен.
Авыл җыеннары элек күп булган. - раньше деревенских сходов много было.
Җыерчык [җы̌йы̌рчық] - морщина.
Әниемнең битендә җыерчыклар күбәйгән - на мамином лице прибавилось морщин.
Җыйнак [җы̌йнак] - аккуратный; уютный; небольшой; аккуратно.
Җыйнак кына бүлмәдә икәү яшеп яталар - двое живут в довольно небольшой комнате.
Җыйнак җөмлә - нераспространённое предложение.
"Мин яратам" - җыйнак җөмлә була - "я люблю" - нераспространённое предложение.
Җыйнарга [җы̌йныарға], җыйнау, җыйный - собирать, копить.
Бөтен булган акчаны җыйнап, җиһаз алдык - все наличные деньги копили, купили мебель.
Җыенырга [җы̌йы̌ны̌рға], җыену, җыена - возвр. от җыю.
1. собираться/собраться, укладываться/уложиться; сборы.
Җыенып беттегезме? - сборы закончили?
2. в сочет. с гл. на -ырга, -ергә.
собираться/собраться, готовиться, намереваться, приготовиться (что-нибудь сделать).
Китәргә җыену — собираться уходить.
Авылга барырга җыену - намереваться поехать в деревню.
Җыештырырга [җы̌йшты̌ры̌рға], җыештыру, җыештыра - убирать, убрать; прибирать, прибрать.
Син бүлмәне үзең җыештырдың - ты комнату сам убрал.

Җылы [җы̌лы]– тёплый; тепло; приветливый.
Иртәгә көн җылы булачак - завтра будет тёплый день. 
Җылы (кайнар) аш - горячее (блюдо).
Көне буе җылы аш ашамыйча йөрдем, вакыт булмады.
Җылы сүз - тёплое (доброе) слово.
Аның җылы сүзе мине канатландырды - его доброе слово меня окрылило.
Җылынырга [җы̌лы̌ны̌рға], җылыну, җылына - согреваться.
Юлда бер авылга кереп җылындык - в дороге завернули в одну деревню согреться.
Җылытырга [җы̌лы̌ты̌рға], җылыту, җылыта - согревать, греть, обогреть.
Өйне һич җылытып булмый - дом никак невозможно прогреть. 

Җыр [җыр]- песня; песенный.
Җырның ертыгы юк - (погов.) из песни слово не выкинешь (букв. в песне нет прорех).
Җырларга [җы̌рларға], җырлау ,  җырла - петь, спеть.
Ничек моңлы итеп җырлый - как грустно поёт.
Җырланырга, җырлану, җырлана - петься.
Синең исемең җырларда җырлана - Твоё имя поётся в песнях.
Җырланылырга, җырланылган - быть спетым.
Бәйрәмдә "Бала белән күбәләк", "Бәйрәм бүген", "Туган тел" җырлары җырланылды, шигырьләр укылды. - На празднике были спеты песни "Дитя и бабочка", "Сегодня праздник", "Родной язык", прочитаны стихотворения.
Җырчы [җы̌рчы] - певец.
Җырчага озак кул чаптылар - певцу долго аплодировали.
Җыярга [җы̌йарға],  җыю, җый, җыя - собирать, собрать, убирать.
Без көне буе җиләк җыйдык - мы весь день собирали ягоды.

Җ авазы төп урта диалектта анлаутта гомум- төрки (бор. төрки) й- (j-, у-) урынында кулланыла һәм бу җәһәттән казантатар теле к.-балк., к.-калп. һәм кырг. телләре белән бер группага кергән. Әмма яз. әд. телләрнең көчле тәэсире нәтиҗәсендә һәм миш. диалекты вәкилләренең тат. әд. теленең фор- малашуында зур роль уйнавыннан хәз. әд. телдә сүз башында (сүзләрнең чыгышына да бинисбәтән) й- авазы да бик еш очрый.

Краткая инфа о звуке җ в татарском из этимологического словаря татарского.

Цитата: Фанис от сентября  9, 2017, 13:33
Җ авазы төп урта диалектта анлаутта гомум- төрки (бор. төрки) й- (j-, у-) урынында кулланыла һәм бу җәһәттән казантатар теле к.-балк., к.-калп. һәм кырг. телләре белән бер группага кергән. Әмма яз. әд. телләрнең көчле тәэсире нәтиҗәсендә һәм миш. диалекты вәкилләренең тат. әд. теленең фор- малашуында зур роль уйнавыннан хәз. әд. телдә сүз башында (сүзләрнең чыгышына да бинисбәтән) й- авазы да бик еш очрый.

Краткая инфа о звуке җ в татарском из этимологического словаря татарского.

Звук Җ в анлауте коренного среднего диалекта используется на месте общетюркского (и древнетюркского) й-  и в этом отношении казанскотатарский диалект входит в одну группу с к.-балк., к.-калп. и кирг. языками.

Однако, в результате сильного влияния письменных литературных языков на татарский и в результате играния большой роли представителей мишарского диалекта в формировании литературного языка - в современном литературном татарском языке в анлауте часто встречается анлаутное й-.

Й не является ни обще-, ни древнетюркским.

Цитата: Karakurt от сентября 10, 2017, 11:53
Й не является ни обще-, ни древнетюркским.

К чему это? Йокание доминирует в тюрских языках. Как в живых, так и в мертвых.

Особенно в мертвых.

Ну посчитайте что-ли. Нет такого. В древних записях есть указания на то, что этот звук был другим, вероятно как венгерский gy.

Цитата: Karakurt от сентября 10, 2017, 12:02
Ну посчитайте что-ли. Нет такого. В древних записях есть указания на то, что этот звук был другим, вероятно как венгерский gy.

Турецкий, узбекский, уйгурский, туркменский, кумыкский, азербайджанский, ногайский, крымскотатаоский, карамский, мишарский, сибирские диалекты... Еще не большинство?

"Указания..." Это как? Реальные расшифрованные мертвые языки йокают.

Не все разделяют или обязаны разделять мнение Старостина и компании. А то, такое ощущение, что вы навязываете их картину мира.

Цитата: Фанис от сентября 10, 2017, 12:10
Еще не большинство?

Сколько тюркских языков?

Цитата: Фанис от сентября 10, 2017, 12:10
"Указания..." Это как?

Например, пишут ййол. Санскритские слова записаны одним знаком й, а исконные - удвоенным.

Цитата: Karakurt от сентября 10, 2017, 12:22

Цитата: Фанис от сентября 10, 2017, 12:10
"Указания..." Это как?

Например, пишут ййол. Санскритские слова записаны одним знаком й, а исконные - удвоенным.

Это можно по-разному объяснять. И везде ли именно по два йй? Вы специалист по древнетюрским? Почему специалисты по древнетюркским переводят как й-? Почему куманские переводят, как й-, армяно-кыпчакские так же?

В независимости от того правы вы или не правы, к чему вы это собственно завели?

Просто поправил вас. Йоканье это инновация.