Лингвофорум

Задачка для интересующихся тюркскими языками. Классифицируйте язык нижеследующего текста, аргументируйте свою классификацию. Ответьте, к какой группе тюркских он относится, и почему. Найдите специфические особенности данного языка, отличающие его от близкородственных и опишите их.


Қутлы Бавыр Алп.

Бурынғы чақта Басурман йерине орыслар басқан  тейир. Бүтин үлкен басурман эрлери ол чақта яйлавда қумыс ичип ятқан болған. Орыс батырлары басурман тишисин көтлеринден чымчылап башлаған тейир, тағы яш басурман эр балаларын қабаққа өзине арақы алып бермек үчин йеберген тейир. Бир эр бала, Қыйыв Осрақ атлы, орыс ақчасын алып қабаққа кирип арақы алып яйлавға йүгирген эрди. Онда бар басурман эрлери қумыс ичип олтыртып көтлерин үстине туратып ятқан болған, бирден бир Қутлы Бавыр Алп ятмаған, ол эң эски, эң ачыв беш йылдағы қумыс ичип олтырған болған. Қыйыв Осрақ бала Қутлы Бавырға басурман йерине келген қайғы туврасында айтып берди. Қутлы Бавыр турып, түвесине минип, Қыйыв Осрақтан орыс арақысын алып ичип йеберди де тоған басурман юртына барды. Юртқа йеткен чақта орыс батырлары қай бир басурман тишисин арақы ичтирип, өзилери бирле терги арасына олтыртып қучақлап, ичип-йейип олтырған болған тейир. Қутлы Бавыр түвесинден түшип, беш йылдағы қумыс толы бөрдигин алып "Қачты сақынч!" теп көкреп йеберди. Соңра ол терги башына олтырды да орыс арақысын  йыйып барчаны бөрдигине койды, қумыс бирле аралаштырып. Бундан кейин бөрдигиндеги қумысын челекке койды да орыс батырларын ичтире башлады.  Орыслар ким ичир - ол чақ ок терги астына түшир. Барча терги астына түшти. Қутлы Бавыр тағын бир қат челегин толтырды да бүтинисин өз өк ичип йеберди. Соңра ол орыс батырларын бавлап, арбаға тийеп, базарға барып мемликлерге сатқан болған. Ақчасы бирле Қутлы Бавыр қабақтан он ики бөрдик он йылдағы қумыс алып эшлери бирле үч күн ичкен болған тейир. Шундай улыв Қутлы Бавыр Алп өзниң тоған юртын қайғыдан қутқарған болған тейир.

Вопрос: это реальный язык?

Я понял бусурман и кумыс. 

Цитата: Dana от апреля  3, 2014, 02:35
Вопрос: это реальный язык?

У него нет носителей.

по-моему, относится к кипчакской группе.

староказахский язык какой-то )

Цитата: Dana от апреля  3, 2014, 06:40

Offtop

А мне вообще отвечать стоит?

А почему бы нет?

Цитата: mail от апреля  3, 2014, 06:53
староказахский язык какой-то )

А насколько он Вам понятен?

ЦитироватьНайдите специфические особенности данного языка, отличающие его от близкородственных и опишите их.

Цитата: Zhendoso от апреля  3, 2014, 07:20
А насколько он Вам понятен?

Почти все.
Ниже тот же текст на казахском. Непонятные слова выделил жирным. А слово бөрдік есть ли в современном каз., не знаю. Но понял, что это сосуд.

Құтты Бауыр Алып
Бұрынғы шақта Басұрман жеріне орыстар басқан дейді. Бүтін үлкен басұрман ерлері ол шақта жайлауда қымыз ішіп жатқан болған. Орыс батырлары басұрман тішісін көттерінен шымшылап бастаған дейді, тағы жас басұрман ер балаларын қабаққа өзіне арақ алып бермек үшін жіберген дейді. Бір ер бала, Қию Осырақ атты, орыс ақшасын алып қабаққа кіріп арақ алып жайлауға жүгірген еді. Онда бар басұрман ерлері қымыз ішіп отырып көттерін үстіне туратып жатқан болған, бірден бір Құтты Бауыр Алып жатпаған, ол ең ескі, ең ашу (ашыған) бес жылдағы қымыз ішіп отырған болған, Қию Осырақ бала Құтты Бауырға басұрман жеріне келген қайғы турасында айтып берді. Құтты Бауыр тұрып, түйесіне мініп, Қию Осырақтан орыс арағын алып ішіп жіберді де тоған басұрман жұртына барды. Жұртқа жеткен шақта орыс батырлары қай бір басұрман тішісіне арақ іштіріп, өздері бірге тергі арасына отырып, құшақтап, ішіп-жеп отырған болған дейді. Құтты Бауыр түйесінен түсіп, бес жылдағы қымыз толы бөрдегін алып «Қашты сақынч!» деп көкреп жіберді. Соңра ол тергі басына отырды да орыс арағын жиып баршаны бөрдегіне қойды, қымызбен араластырып. Бұнан кейін бөрдегіндегі қымызын шелекке қойды да орыс батырларын іштіре бастады. Орыстар(дан) кім ішсе – сол шақ оқ тергі астына түсер. Барша тергі астына түсті. Құтты Бауыр тағы бір қат шелегін толтырды да бүтінін өзі-ақ(?) ішіп жіберді. Соңра ол орыс батырларын байлап, арбаға тиеп, базарға барып мәмлүктерге сатқан болған. Ақшасымен Құтты Бауыр қабақтан он екі бөрдек он жылдағы қымыз алып естерімен(?) үш күн ішкен болған дейді. Сондай ұлы Құтты Бауыр Алып өзінің тоған жұртын қайғыдан құтқарған болған дейді.

сақынч = сағыныш (мой недогляд, д.б. сағынч,  у меня есть некоторые недочеты там, упустил некоторые детали в той же фонетике)
тіші (в казахском было бы тісі) "женщина", из кыпчакских слово отсутствует в ногайских, татарском и башкирском, но имеется в куманских (кроме крымско-татарского, вроде).
тергі - стол (из живых тюркских когнаты сохранились в караимском и чувашском)
оқ/өк = каз. -ақ  част. усилит (Вы и сами это поняли). Неогубл. вариант этой частицы еще  есть в чувашском -ах/-ех

Один из вымерших языков Южной Сибири? Шорский, может быть.
Мне, очень поверхностно знакомому с татарским, общий смысл понятен примерно на четверть.

 

Почему относится к кыпчакским — причастие на -ған при отсутствии конечного -ғ. Плюс губное притяжение не дальше первого слога.

Цитата: mail от апреля  3, 2014, 06:53
староказахский язык какой-то )

Вы знаете каким был староказахский язык раз так утверждаете? Может быть вы знаете какие-нибудь памятники староказахского языка?

Цитата: Dana от апреля  3, 2014, 08:33

Offtop

Староказахский был джекающим языком. А так очень плохоже, да.

Литературные памятники есть? Как вы это определили?

Цитата: heckfy от апреля  3, 2014, 08:30

Цитата: mail от апреля  3, 2014, 06:53
староказахский язык какой-то )

Вы знаете каким был староказахский язык раз так утверждаете? Может быть вы знаете какие-нибудь памятники староказахского языка?

вообще то это была шутка. по моему это труъ узбекский язык.

Цитата: mail от апреля  3, 2014, 09:26

Цитата: heckfy от апреля  3, 2014, 08:30

Цитата: mail от апреля  3, 2014, 06:53
староказахский язык какой-то )

Вы знаете каким был староказахский язык раз так утверждаете? Может быть вы знаете какие-нибудь памятники староказахского языка?

вообще то это была шутка. по моему это труъ узбекский язык.

Шутки видимо продолжаются.

Цитата: heckfy от апреля  3, 2014, 08:34
Литературные памятники есть? Как вы это определили?

Есть, но я так не назову навскидку.
Что касается джеканья — ж- может возникнуть только из дж- (не из й-, ч- или дь-).

Цитата: Dana от апреля  3, 2014, 09:38

Цитата: heckfy от апреля  3, 2014, 08:34
Литературные памятники есть? Как вы это определили?

Есть, но я так не назову навскидку.

Замечательный ответ.

Это правда, что в разговорном татарском полно джекающих говоров?

Цитата: kanishka от апреля  3, 2014, 09:42
Это правда, что в разговорном татарском полно джекающих говоров?

См. эту карту. Однако большинство средних говоров - жокающие (щелевой [ʑ]) .
Йокающие и частично йокающие говоры - см. здесь.

Цитата: Zhendoso от апреля  3, 2014, 09:50

Цитата: kanishka от апреля  3, 2014, 09:42
Это правда, что в разговорном татарском полно джекающих говоров?

См. эту карту. Однако большинство средних говоров - жокающие (щелевой [ʑ]) .
Йокающие и частично йокающие говоры - см. здесь.

Да, больше, чем я думал. йокание - чагатайское влияние?

Цитата: kanishka от апреля  3, 2014, 09:56
Да, больше, чем я думал. йокание - чагатайское влияние?

Вряд ли. Йоканье в татарском, распространено г.о. в западных говорах (мишарских), а в средних говорах йоканье и джоканье, вроде как, неплохо коррелирует с ареалом очень широкого гласного а ногайского типа.