Сегодня мы будем изучать монгольское разговорное просторечие образованных, интеллигентных людей. Тема сложная, монголы как и везде говорят абсолютно не по учебнику, но при некотором усилии разобраться можно.
Разбирать будем текст большого газетного интервью монгольского кинорежисера Бадамрагчи, который стал жертвой совершенно необыкновенной, кафкианской истории.
Г.Бадамрагчаа: Над Моего шиг нь Уровня человек (букв. Мне подобный) төр Государственный эргүүлнэ Переворот гээд Собирается явна Делать гэдэгт В это солиорсон сумасшедший хүн Человек л Только итгэх Поверить байх Может.
Кино Кино зохиолч, Сценарист найруулагч Режисер Г.Бадамрагчаа төрийн эсрэг Антигосударственным (букв. Государства против) “гэмт хэрэгтнээр” "Преступником» тодорч, Оказавшись, баривчлагдан Под арестом будучи нэг Одно хэсэг Время дуулиантсан Шуму наделавший нөхөр. товарищ(в русском это монг.слово известно в форме «нукер») . Чухам Собственно яагаад, Почему, юунаас По какой болж причине “төрд "антигосударственным тэрслэгч” заговорщиком" болсноо Стал ийн Про это ярьлаа. поговорили. Олныг Многих слов эс Не нуршин Повторяя түүний Его яриаг Речь нэмэлт, Дополнений, хасалтгүйгээр Сокращений без уншигч Читателям танаа Вам дор Ниже толилуулав. представляем.
-За, -Что ж, “төрд "Государственный тэрсэлсэн” Заговор устроивший" хүн Человек хаагуур Где юу Что хийгээд, делая, бужигнуулж Где беспокойство творя явна Ходит вэ. то. Хэрэг, Дело, зарга Тяжба шийдэгдсэн Решилось үү? ли?
-Удахгүй -Скоро шүүх Судебное хурал Заседание болно. будет. Тэгэхээр Так то эрхбиш Как то нэг В Одну тийш Сторону болох Повернут байлгүй Наверное дээ Ведь гэж Так бодож явна. думаю
-Ингэхэд -Кстати яагаад Почему “Төрийн эсрэг гэмт хэрэгтэн” "Государственный преступник» гэгдэх так называемым болсноо Стал то нэг сайхан Хорошо как следует илэн Открыто далангуй Откровенно дэлгээч. расскажи. Ер Вообще ярихгүй Не говорят юм. ведь. Энэ Это чинь То л Ведь сонирхол интерес татаад байна. вызывает.
-Надаас -Меня асуухгүй Не спрашивают байхад Когда ямар Что я, өөрөө Сам про себя яриад говорить явалтай Буду что ли, биш. Нет, ведь. Ний Ничего нуугүй Не скрывая хэлэхэд Сказать если зарим некоторые нэг нь Люди надтай Со мной уулзахаасаа Встречаться ч Даже жийрхэх Опасаться болсон нь Стали то анзаарагддаг Замечать стал ш дээ. Ведь.
-Яагаад? -Почему?
-Айж -Боятся л Ведь байхгүй Нет юу. разве.
-Хэнээс? -Кого?
-Тагнуулын -Госбезопасности (букв. Разведки. В Монголии органы госбезопасности именуются «разведкой») байгууллагаас. органов. Яагаад Почему гэвэл потому что миний Моих найз, друзей, нөхөд Товарищей ойр Близких дотнынхныг Людей маань, Моих тэр ч бүү хэл Более того (букв. «Этого даже не упоминай») надтай Со мной уулзаж, встретившихся, учирсан Столкнувшихся хүн Людей болгоныг Каждого шахуу Почти ТЕГ-т В Главное Разведывательное Управление дуудаж Вызывают байцаасан байдаг юм. И допрашивают ведь. Тэд Они бүгд все нэг тийм С таким (букв. С одним таким) айдас, Страхом, дарамттай Давлением болчихсон Столкнувшись ирцгээдэг. приходят.
-Ингэхэд -Кстати чи Вы яг Собственно ямар Какое “хэрэг” "дело" то тарьчихдаг Совершили билээ. То. Төрийн эсрэг Антигосударственное бослого восстание гаргах Поднимать гэж Собирались байтал Когда чинь Вас бариад схватили авсан Взяли гээд Так ярьцгаах Говорят юм. ведь. Би Я хэдийгээр Хотя итгэхгүй байгаа Не верю ч Хоть чиний Из ваших амнаас Уст юу Что болсныг Произошло сонсмоор байна. Услышать хочу.
-Харин - Ну тийм ээ, Да инээдэм биш И смех, ханиадам И грех болсон Вышел (букв. «Не смех, а кашель» поговорка аналогичная русской) доо То миний В моем хувьд. Деле. За Хорошо нэг ийм Вот такое юм Вот болсон. Произошло. Би Я нэг Один удаа Раз телевизээ Телевизор үзээд Смотрел сууж Сидел байлаа. было. Гэтэл Тут, ахын Старшего брата маань Моего арваад Десяти настай Лет хүү Сын надаас мне “Ах аа, "дядя энэ Этого киноны Фильма герой Ким Ду Хан манай Нашего Чингис хаан Чингисхана хоёр зодолдвол Если вдвоем поборются хэн нь Кто дийлэх вэ?” Победит, " гэж так асуудаг Спросил юм даа. Ведь. Чи Ты бод Подумай л Только доо. ведь. Тийм Такой жаахан Маленький хүүхэд Ребенок л Даже харийн Иностранного киноны Фильма баатрыг Героя тэгтлээ Так шүтэж, почитает, что их С великим хаантайгаа Ханом харьцуулж байна ш дээ. Сравнивает ведь. Тэгээд Тогда л Собствено толгойд В голову пришло, ер нь Вообще яагаад Почему бидэнд У нас өөрийн Собственного бахархал, гордостью, шүтээн Кумиром ставшего хэн нэгэн Какой нибудь Дорж, Доржа или Батууд Бату байхгүй байна вэ Нету то гэдгийг Так бодлоо. подумал. Ингээд И тогда кино фильм хийе Давай сделаю гэж Так шийдээд решил өөрийн И к своим найз, друзьям, нөхөддөө Товарищам хандлаа. обратился. “Даяар "Вся Монгол”, Монголия" “Хөх "Синяя Монгол” Монголия" бүлгэмийнхэнтэй Движений (известные монг.националистические движения) с людьми уулзаж Встретившись тэднээс С ними сэдэвлэсэн Тематический кино Фильм хийе Давайте сделаем гэж Так ярилцахгүй юу. Поговорили ведь. (букв. Поговорить нельзя что ли) Гансүрэн эд нар И другие ч Тоже өөрсдийнхөө тухай Про себя үлгэр, На сказки домог Легенды шиг Похожие түүх Истории яриад, Рассказав, эцэст нь в конце киноныхоо кино зохиолын Фильма төгсгөл дээр Про окончание жаахан Немного маргалдаад Поспорили и нөгөө Этого зохиолын Фильма (букв. Произведения) гол Главные дүрийн Герои залуус Молодые люди авилгажсан, В коррупции погрязшего харийнхантай С чужеземцами хуйвалдсан в сговор вступившего төрийн Государства эсрэг Против нэгдэн Объединившись эргэлт Переворот хийхээр Сделать шийдэж Решают байгаагаар Будто төгсгөе Окончание сделаем гэж Такое тохиролцсон юм. Договорились. Тэгээд И тогда гэнэт Вдруг нэг одной шөнө Ночью л Только тагнуулынхан Госбезопасность ирээд Пришла аваад Похватала явлаа. И ушла. Ингэж Так л И эхэлсэн Началось хэрэг. Это дело.
-Тэгэхээр -Значит хийх Сделать гэсэн Собиравшегося киноны Фильма санаа Идея чинь Твоя төрийн эсрэг Антигосударственным гэмт хэрэгтэн Преступником болгосон Сделала тебя гэсэн үг Значит (букв. «Так сказаное слово») мөн Верно үү? ли?
-Яг - Так тийм, точно, түүнээс Этого кроме өөр Другого миний Моего төрд В Государстве тэрсэлсэн Бунт замышлявшего хэрэг Дела гэж Какое юу такое байхын. может быть то. Чи Ты бод Подумай л Только доо. ведь. Намайг Меня нууцаар Тайно зэвсэглэн Вооружившись төрийн эсрэг Антигосударственный эргэлт Переворот гаргах Произвести гэсэн Собирался байсан Было гэж Так байцааж Допрашивали байлаа. ведь. Чавх Рогатки ч Даже үгүй Не имеющий хүн Человек одоо Теперь тэгээд Так зэвсэглэсэн В вооруженного хэрэгт Преступления дело унасан л даа. попал (букв. «упал»)
-Хэ хэ хэ, -Ха ха ха. үнэн правда гэж Так что үү? ли? Яг Точно ийм По такому хэргээр Делу байцаасан Допрашивали хэрэг үү? Получается? (букв. “Дело ли?”)
-Ийм -в такое л Точно хэрэгт Дело и унасан. попал. “Чи "Ты төрд Государственный тэрсэлсэн, Заговор устроил, хамсаатнуудынхаа тухай Про сообщников үнэн Правдивые мэдүүлэг Показания өг. Дай. Хэрэв если өчиг Признания өгөхгүй Не дашь бол То чиний Твою амьдралыг жизнь орвонгоор нь полностью эргүүлнэ” перевернем" гэж Так намайг Меня байцаадаг Допрашивали байсан Было гэвэл Если сказать чи Ты итгэх Поверишь үү. ли. Эхэндээ Сначала энэ Это чинь Ведь тоглоом Игра байлгүй Наверное дээ Ведь гэж Так бодож байлаа. думалось было. Тагнуулынханд Спецслужб байцаагдахаас Допроса начала хоёр, двумя, гурван Тремя хоногийн Днями өмнө Ранее Доржсамбуу агсаны Покойного хүү, сын, найруулагч Режисер Амараа бид мы хэд Вместе нэг Одно реалити нэвтрүүлэг шоу хийе Давайте сделаем гэж Так ярьж Разговаривали байсан юм. Было. Гэнэт вдруг нэг Одного нөхрийг Товарища барьж Схватив аваад взяв хорьж, В тюрьму посадим, байцааж, Допрашивать будем, яаж Как “пааникт” " паниковать" орохыг нь Будет үзүүлэе Давайте покажем гэсэн Такая санаа Идея бүхий Была этого нэвтрүүлэг Шоу л дээ. Ведь. Тийм Так болохоор Потому эхлээд сначала энэ Это Амараа туучий Черт эдакий даанч Вот почему надад Мне яриад Об этом говорил байсан Было юм. ведь. Надаар С меня эхлэж Начинать байсан байна Собирается гэж Так бодоод Думаю байцаагчийн Следователем өмнөөс Перед инээгээд Улыбаясь суугаад Сидел байлаа. было. Гэтэл Однако, “Чи "Ты муу Дрянь инээж Смеешся энэ Такой тэр Сякой их байна Крутой аа. да. Удаан Долго ингэхийг Так будешь ли чинь Ты харна аа” посмотрю" хэмээн Так илтээр Открыто заналхийлээд Угрожая шууд Сразу ачиж Арестовав (букв. «погрузив») Ганцад В следственный изолятор Ганц Худак хорьсны Бросили дараа Потом только нээрээ на самом деле юу Что болоод байна Происходит аа То гэж Так эргэцүүлэхэд Подумать хүрсэн. заставило.
-Тагнуулынхан - У госбезопасности людей тэгэхээр Значит чиний Твой алхам Шаг бүрийг Каждый ажиглаж Под наблюдением байж. был. Тэр Этого киноны Фильма тухай Насчет мэдэж Знали байсан байна было шүү Ведь дээ? так?
-Харин -Да тийм Так и байж. Было. Бидний Нас хоорондоо Между собой кино Фильма зохиолынхоо Сценария үйл явдлыг События ярьж Обсуждали байсныг Когда хэн Кто то нэгэн Какой то (букв. Один) этгээд Человек нэлээд сильно дэвэргэж, Преувеличив, тагнуулынханд Спецслужбам мэдэгдсэн Сообщил шиг Так байгаа юм. Было, видимо. Түүнийг нь Вот это то нэг Один солиотой сумасшедший нөхөр Товарищ шүүрч подхватил аваад, взял, мэдээллийн Информация үнэн Правдива эсэхийг Ли или нет магадлахын Проверки оронд Вместо нэр хүнд, Себе имя, алдар Славы гавьяанд Заслуг хүрэх Достижения гарц В путь болгон, превратив дарга нартаа Начальству своему сүр Шум бадруулан Подняв илтгэж, Доклад сделал, баахан Множество зардал, денег, чирэгдэл Труда болгон Затратив тагнаж Разведывая мөрдөж Слежку байгаад Ведя нөгөөх нь Это то дело зүгээр Просто л Напросто кино Фильма зохиолын Сценария үйл явдлын Событий тухай Насчет яриа Разговор болох нь Был тодорхой Ясным болмогц Стало когда бантсандаа Испугавшись хүчээр силой зохиомол Сфальсифицированное хэрэг Дело үүсгэн, возбудив, хүлээлгэх Признания добиваясь гэж Так намайг Меня барьж Арестовав хорьсон байдаг В тюрьму посадили юм. ведь.
-Тэр - Этого байцаагчийнхаа Следователя нэрийг Имя хэлж Назвать болох Можно уу? ли?