Татарские имена

[Red Khan]

Оставлю ссылку здесь, чтобы не затерялось. Православные русские имена в разговорной адаптации кряшен.
http://tatar-name.livejournal.com/3340.html

[Awwal12]

Ценно, спасибо за ссылку.

[Red Khan]

Ценно, спасибо за ссылку.

Не за что.

Я тут подумал, журнал давно не обновлялся, так что скопирую здесь, на всякий.

Керәшен татарлары сөйләшләрендә кеше исемнәре

Керәшеннәр, христиан динен кабул иткәннән соң, рус-христиан исемнәрен куша башлаганнар. Рус исемнәре сөйләштә татар теленең артикуляцион базасына җайлашып, фонетик үзгәрешләргә дучар булганнар, исемнәр кыскартылып та, ягъни алар составындагы аерым авазлар яки иҗекләр төшерелеп тә әйтеләләр. Мәсәлән: Әркей — Аркадий, Үкей — Акулина, Атна — Анюта, Пикла — Фекла, Җаудый — Евдокия, Тапый/Тимей — Тимофей. Тау ягы керәшеннәре сөйләшендә: Чанки — Александр, Таба — Трофим, Бача — Вася, Чарги — Сергей, Купый — Прокофий, Бабук — Варвара, Үксинә — Аксинья, Бабич — Федосья, Керисә — Кристина, Тырпый — Трофим.

Гомумән, керәшен сөйләшләрендә бер үк исем берничә төрле итеп әйтелергә мөмкин: Микай — Микайлә — Микуш — Миша — Микәй — Михаил; Наталҗа — Натай — Натуш — Натка — Натуша — Наталья; Гурапый — Гурый — Гөрпей — Гөрпинә — Гуруш — Агриппина.

Исемнәрдәге фонетик үзгәрешләр сузык авазларга да, тартык авазларга да карыйлар. Керәшен сөйләшләрендә кеше исемнәрен кыскартып һәм төрле кушымчалар ялгап әйтү күренеше татар теленең башка сөйләшләре, мәсәлән, нократ (Бурганова, 1962, 37), Пермь татарлары (Рамазанова, 1976, 143), мишәр диалекты сөйләшләре (Махмутова, 1978, 116—117), себер татарлары сөйләшләре белән дә уртак. Шулай ук башка төрки телләрдә дә андый үзенчәлекләр табыла (Баскаков, 1971, 96). Галимнәр керәшен татарлары исемнәрен борынгы болгар-татар исемнәре белән типологик яктан бик охшаш дип табалар (Юсупов, 1960, 110).

1. Иркәләп яки кечерәйтеп әйткәндә, төрлечә кыскартылган ялгызлык исемнәренә -ка/-кә, -кай/-кәй кушымчалары ялгап әйтү актив: Үлкәй — Ульяна, Пидукай — Федора, Палукай — Пелагея Аудыкай — Авдотья, Бәчкә — Василий, Питкә — Петя, Ибука — Иван, Лизкә — Лиза, Ыступка — Степанида, Саңка — Соня, Былудка — Володя, Җәнкә — Елена, Үничкә — Анисья, Җүлкә — Юлия, Аука — Авдотья.

2. Үз итеп, яратып, иркәләп әйткәндә ялгызлык исемнәренең беренче иҗегенә -ук/-үк кушымчалары ялганып әйтелә. Ир кеше исемнәре: Әрчүк — Арсений, Микук — Михаил, Питүк — Петя, Илүк — Илья, Кечтүк — Костя, Ибук — Ибай — Ибашай — Иван, Бәчүк — Василий, Шашук — Саша, Ычтук — Степан, Гәрәчүк — Герасим; хатын-кыз исемнәре; Мәтүк — Матрена, Барук — Варвара, Аудук — Авдотья, Анук — Анна, Минук — Маланья, Кәтүк — Екатерина, Начтук — Анастасия, Палук — Пелагея, Санүк — Соня, Марук — Маруся, Татук — Татьяна, Лизук — Лиза, Елизавета.

3. Кеше исемнәренә -уш/-үш кушымчалары ялган әйтү бераз үзсенү, бераз кимсетү мәгънәсе өсти. Ир кеше исемнәре: Әлүш — Алексей, Иртүш — Артемий, Микуш — Михаил, Герүш — Григорий, Никуш — Никита, Чилуш — Сельвистор, Дәкүш (Яку) Дәкәү — Яков, Мәтүш — Матвей, Гәрдүш — Гөрдей, Пукуш —Прохор, Тикуш — Тихон, Метүш — Дмитрий; хатын-кыз исемнәре: Даруш — Дарья, Кәтүш — Екатерина, Ануш — Анна, Баруш — Варвара, Сануш — Александра.

-уч/-үч, ич: Җәүлич — Евгения, Бибич/Пидуч — Федосья, Упруч — Ефросинья, Анич — Анисья, Марич — Мария.

4. Кеше исемнәрен кыскартып, -ай/-әй, -ый/-ей кушымчалары ялгап әйтү киң таралган. Ир кеше исемнәре: Ибый — Иван, Гөрей — Григорий. Пантый — Пантелемон, Үртәмей — Артемий, Даный — Данила, Пилей — Филипп, Учый — Осип, Җәрәмәй — Еримей, Тимей — Тимофей, Купый — Прокофий, Бәчлей — Вася, Әркей — Аркадий, Кирей — Кирилл. Хатын-кыз исемнәре: Татый — Татьяна, Марҗый — Мария, Дарҗый — Дарья, Праскый — Просковья, Укылей — Акулина, Палый — Пелагея, Угапый — Агафья, Улей — Ульяна, Супый — Софья, Урый — Ирина, Надый — Надежда, Кәтей — Екатерина, Начтый — Настя, Бирей — Вера, Грапый — Агафья.

5. Билгеле булганча, керәшен татарлары сөйләшенә җ-ләштерү хас. Бу күренеш кеше исемнәренең әйтелешендә дә бик нык чагыла: Җәүлич — Евгения, Җәңкә — Елена, Җүлкә — Юлия, Җәрәмәй — Еремий, Кирҗә — Кирья, Лакирҗа — Лукерья, Марҗый — Мария, Дарҗый — Дарья, Упинҗа — Офелия, Маланҗа — Маланья.

Исемнәрдә ф ~ х күренеше Башкортстанның Шаран районы Базгыя авылында яшәүче керәшеннәрдә дә күзәтелә: Хоклә — Фекла, Хлимун — Филимон, Хуwәдер, Федор, Трахим — Трофим, Хилипп — Филипп, Хәмә — Фома һ. б.

Исемнәрдә ф ~ х күчеше чуваш телендә күзәтелә: Мәсәлән, тарихчы И. А. Износков (1882, 53) бер хезмәтендә түбәндәге чагыштырма китергән:

тат. керәшен чуваш

Питыр (Петр) Педер

Пилип (Филип) Хилип

Пидер (Петр) Хведер

Плей (Филимон) Хилимон

Югарыда искә алынган Безгыя авылында да татарлашкан чувашлар яши, моңа инде революциягә кадәр үк тикшеренүче галимнәр игътибар иткәннәр (Матвеев, 1910, 55). Бу тирәдәге чуваш авылларын чыгышлары ягыннан Казан һәм Сембер губерналарыннан дип күрсәтәләр (Черемшанский, 1889, 173). Шушы ук Базгыя авылында икешәр исем йөртүче кешеләр дә булган. Мәсәлән: Матвей — Дәүләтҗан, Наталҗа — Бикәч, Мәрҗә — Мәрчән, Марфа — Гөлҗимеш, Дәкәү — Кунаккол, Софья — Минүкә һ. б.

Шунысы да игътибарга лаек, керәшеннәр белән янәшә яшәгән мари, удмурт һәм чувашларда борынгы исемнәр дә сакланып калган. Мәсәлән, Башкортстанның Бакалы районы Иске Әҗми авылында күп еллар марилар да яшәгән. 1920 елларда алар аерылып чыгып, Нарат Чокыр дигән авыл төзеп яши башлаганнар. Бу авылның өлкән буын кешеләре саф татарча сөйләшәләр, мари телен соңгы вакытларда мари авылыннан килгән киленнәр генә беләләр. Бу авылның марилары күбрәк борынгыдан дәвам итеп килгән төрки исемнәрне яки гарәп-фарсы теленнән кергән исемнәрне кушканнар: Сурбикә, Гөлбикә, Карлыгач, Сандугач, Гөлҗимеш, Миннегөл, Тимеркәй, Алтынбикә, Алмыш, Дәүләтбай, Тәңкә һ.б.

Татарстанның Кукмара районы Үрәч һәм Ошторма—Юмья (Җумыя) авылларында керәшен татарлары һәм удмуртлар яши. Удмуртлар татарча яхшы сөйләшәләр, шулай ук балаларга да татарча яки борынгыдан килгән исемнәрне кушалар: Нәзифә, Җәмилә, Сабанчи, Сабанай, Туктабый, Ишбай, Чәчәби һ. б.

Керәшен татарлары белән янәшә, аралашып яшәгән мәҗүси чувашларда (мәсәлән, Әлмәт районы Канаш авылында) шулай ук борынгыдан килгән чуваш исемнәре кушыла: Хитрәби, Унәрби, Унәслу, Кенәрби, Силдәби, Утрәби, Синәби, Хердилә, Покай, Кенәз, Сатый, Сатыбал, Ульдиwан, Морзабай, Җәндийәр, Хундийәр, Майрәби, Сайраби, Сальдиwан, Сетриван һ. б.

Ф.С. Баязитова. Керәшеннәр. Тел үзенчәлекләре һәм йола иҗаты. Казан, 1997

[TawLan]

Тем более. А вот Йяхья и Яхъя явно одно. Что, в ЗАГСах Татарстана "Справочник имён народов России" совсем не указ?

Может и указ, но родители могут пойти на принцип, к примеру.

А что это за имя вообще? Может конечно не то, но у нас это Ахия, в произношении - Ахыя

[Awwal12]

А что это за имя вообще?

يحيى же (Иоанн Креститель, т.е.).

[TawLan]

А что это за имя вообще?

يحيى же (Иоанн Креститель, т.е.).

Это другой: https://ru.wikipedia.org/wiki/����_(������)?
Или об нем речь?

[Awwal12]

Это другой: https://ru.wikipedia.org/wiki/����_(������)?

Конечно, другой. Исламу данный персонаж неизвестен совершенно. А Яхья - это Яхья.

[TawLan]

Это другой: https://ru.wikipedia.org/wiki/����_(������)?

Конечно, другой. Исламу данный персонаж неизвестен совершенно. А Яхья - это Яхья.

Странно что у нас нет вариации Джахья. Почти во всех исключениях есть вариации с "дж"(у старшего поколения).
Плохой - аман (джаман)
Юсюф - Üsüр (Джюсюп)
А Ахия - только Ахия

[TawLan]

Может это не исламское, а хазарское
На Кавказе походу у всех Ахия, Яхья ни у кого нет

[dahbed]

Может с 90-х, с новыми течениями пришел ахи (брат), а Ахия муаннас от него

[TawLan]

Может с 90-х, с новыми течениями пришел ахи (брат), а Ахия муаннас от него

Не знаю что значит "муаннас", но это имя встречается можно сказать только у старшего поколения, то есть до 90-х. Лично я не знаю ни одного молодого с этим именем

[TawLan]

У кого есть имя Индия?

[mail]

В универе, где я учился, одну преподавательницу звали Багдат Хорезмовна.

[SIVERION]

Татарские имена такие татарские угу Марсель,Венера,Лаура,Камил,Камила,Рафаэль,Даниэль,Сабрина,Эльза,Николь,Маргарита,Артур,Роберт,Алина, любят татары западноевропейские имена

[Пассатижи]

... Альфред, Альберт  А что в этом плохого? Башкиры тоже любят. У меня у обоих дедов западноевропейские имена. У меня тоже совсем не мусульманское, слава богу 

[TawLan]

... Альфред, Альберт  А что в этом плохого? Башкиры тоже любят. У меня у обоих дедов западноевропейские имена. У меня тоже совсем не мусульманское, слава богу 

Фоб?

[TawLan]

В универе, где я учился, одну преподавательницу звали Багдат Хорезмовна.

Ну названия городов и племен в именах не нонсенс, а вот страна хотя есть в прошлом довольно распространенное имя Апалистан(Паластина)

[TawLan]

Татарские имена такие татарские угу Марсель,Венера,Лаура,Камил,Камила,Рафаэль,Даниэль,Сабрина,Эльза,Николь,Маргарита,Артур,Роберт,Алина, любят татары западноевропейские имена

Кроме Марселя, Даниэля и Николь все эти имена у нас тоже есть. Есть еще Рауль, Рауф...

Названия фильма не помню, про 90-е, там одного менты чуркой назвали, а он "я не чурка, я осетин", помню еще смеялся, так он (актер) оказывается карачаевец, Рафаэль.

[Red Khan]

Татарские имена такие татарские угу Марсель,Венера,Лаура,Камил,Камила,Рафаэль,Даниэль,Сабрина,Эльза,Николь,Маргарита,Артур,Роберт,Алина, любят татары западноевропейские имена

Слава Богу уже больше не дают, возвращается мода на нормальные татарские имена. А раньше такое даже поощряли, вон даже стихи писали.

Сергей Золотусский

            Татарские имена

            Есть лад монгольский в крепком теле
            И в песне, что, как путь длинна,
            Но Эльзы, Жанны, Рафаэли...
            Откуда эти имена?
            В скороговорке речи быстрой
            Они играют и звенят,
            Как будто новая цветистость
            В старинный вплетена наряд.
            Иль это кровь потомков копит
            Узор чужого языка?
            По недостигнутой Европе
            Звучит подспудная тоска?
    1980


Золотусский Сергей родился в 1955 году в поселке Большевик Аксубаевского района Татарстана. Окончил факультет биологии и географии Московского областного педагогического института им. Н.К. Крупской. Жил и работал в Москве. Публиковался в журналах "Юность", "Новый мир", "Дружба народов". Автор книг "Обожженное дерево", "Соучастники и двойники", "Слово". Ушел из жизни в 2002 году.

Отсюда.

[Red Khan]

Давайте подниму вам настроение.

Попался тут список татарских имен под руку. Ну и не пропадать же добру: сделали генератор двусложных имен. Всякие Ильдары и Айгули стали популярны в советское время. Сама идея составлять имя из двух коротких слов не уникальна, но зато очень рабочая. А до революции имена были сплошь двусложные и, в основном, арабские.

Так что енджой. Ссылка в первом каменте.

ПС: В этой гифке только часть имен. Основная база на сайте

Сам сайт - https://teorius.ru/names

[Toman]

Оно, конечно, "Марат", вроде бы, как не от "Мурад". Но вот что интересно - имя более всего распространено у татар, башкир и сильно потеснило исламские Мурат и Мурад. Не потому ли что оно воспринимается как форма этих двух?

А также очень распространенное среди татар Ринат/Ренат.

Кстати, интересно, а что "не так" (было?) с именем Равиль?

[Wolliger Mensch]

Кстати, интересно, а что "не так" (было?) с именем Равиль?

Еврейское?

[_Swetlana]

Такое же татарское как Рафаэль. Наверно, заимствовано через арабский.

[Toman]

Такое же татарское как Рафаэль.

Так небось, Рафаэль - и есть один из вариантов "модификации" имени Равиль?

Слава Богу уже больше не дают

В районе рубежа веков ещё давали, факт.

[Agabazar]

Венера

Это просто "перевод" имени Зухра.