Татарский язык

[Borovik]

Концерт ике сәгать бара, һәм Искәндәрнең гаиләсе өйгә унынчы яртыда гына кайта.

Does it mean "It is 21:30 when Iskandar's family begins to return home" or "It is 21:30 when Iskandar's family gets (reaches) home" ?

... Iskander's family returns home at 21:30 only (and no earlier)

Не знал, что так говорят. Это, случайно, не калька с русского "половина десятого" или норма для татарского?

Это норма для татарского.
Калька это или нет - это вопрос открытый. Если бы это была прямая калька, то было бы что-нибудь типа унынчының яртысы "половина десятого". А так унынчы ярты буквально "десятая половина".

[Demetrius]

Ну так калька не с "половины десятого", а с "полдесятого".

[hotforhammon]

Бишенче дәрестәге рәсемгә карагыз - Look at the picture in Lesson Five !

What does the suffix [-ге] function and mean ? It follows a prepositional case form "дәрестә", I've no idea about it (((

Consider this a single suffix -дагы/-дәге, used to convey the locative meaning in front of a noun:
күктәге кошлар "the birds in the sky",
дингездәге көймәләр "the boats in the sea"

Axa, [исем] + [-дәге / -дагы], the combination functions attributively (as an adjective)

[hotforhammon]

Видел оборот [6:40 – җиде туларга егерме минут - 20 minutes to reach 7] za "алты сәгать кырык минут" )))

twenty to seven

[Borovik]

Ну так калька не с "половины десятого", а с "полдесятого".

Еще раз, татарский оборот буквально обозначает "десятая половина".
Пока все, что общего между русским и татарским - это счет половин не с предыдущего часа, а с последующего. Что типологически неуникально, т.е. может быть и просто совпадение.
Грамматически калькой тоже не пахнет - смотри выше

[Borovik]

Видел оборот [6:40 – җиде туларга егерме минут - 20 minutes to reach 7] za "алты сәгать кырык минут" )))

twenty to seven

По-башкирски будет егерме минуттан ете "через 20 минут 7"

[Антиромантик]

Видел оборот [6:40 – җиде туларга егерме минут - 20 minutes to reach 7] za "алты сәгать кырык минут" )))

twenty to seven

По-башкирски будет егерме минуттан ете "через 20 минут 7"

В башкирском отложительный падеж может употребляться в значении "после"?

[Borovik]

Да, во временном значении башк. исх. падеж = "через"

через  
2 
предлог+В 
о времени 
-дан/-дән, -ҙан/-ҙән, -нан/-нән, -тан/-тән  
через час бер сәғәттән; через некоторое время бер ни тиклем ваҡыттан; через день бер көндән 
-

Исторически, очевидно, от -дан һуң

[hotforhammon]

Хәзер татар теле дәресе бара. Бүген безнең контроль эш була. Без күнегүләр өстендә эшлибез. Алдан дәфтәрләребезгә «Минем гаиләм» темасына инша язабыз, ә аннары сыйныф алдында укыйбыз. Укытучы безгә сораулар бирә, һәм без аларга җавап бирәбез.

My understanding: Now it's tatar language lesson. Today ?????. We work on the exercises. At first, we write a composition whose title is [My family] on (our) notebooks, and then we read (them) in front of the class. The teacher gives us questions, and we give answers.

What does "контроль эш" mean ? I've no idea about it in [Бүген безнең контроль эш була] ((( I guess it's kind of "exam" or sth ...

And аларга there: 1) ал-арга --- to take 2) алар-га --- to them (questions), какoй ? I feel the 2nd one more reasonable

[Demetrius]

Yes, it's something like a mid-term exam. In Russian we also call it контрольная работа.

My Russian-Chinese dictionary says it's 測驗; 檢查性的作業 (sorry for traditional forms, I don't have a dictionary with simplified ones).

[Demetrius]

As for аларга, I believe it's алар-га here ('we answer them', Rus. 'мы отвечаем на них') because it makes no sense with the verb 'take'.

[Borovik]

Yes, it's something like a mid-term exam. In Russian we also call it контрольная работа.

yep, the Tatar контроль эш is a clear calque from Russian контрольная работа "test"

[hotforhammon]

Кил әле, Иделнең җиләс җиле, Юлларга чәчәкләр сип әле.

1) What's the original form of [сип] ? I guess it is an adverbial from a verb, but can't find kakoj glagol (((

2) What does the two [әле]s mean, respectively ?

[Borovik]

сибү гл 1. сыпать, посыпать, рассыпать 2. присыпать 3. прям, перен поливать, полить 4. окроплять; побрызгать

сип is imperative, just like кил.

As for әле after an imperative, consider it an intensifier without a clear lexical meaning.

the entire sentence sounds a bit delirious to me

[Sagit]

2) What does the two [әле]s mean, respectively ?

әле част  1. –ка 2. же 3. только 4. ещё 5. союз то..., то...

[hotforhammon]

Гыйнвар аенда 31 көн була, ә февраль аенда я 28, я 29 көн генә була. Бер айда дүрт тулы атна була.

My understanding: January has 31 days, while February has either 28 or 29 days. One week has four complete weeks.

I've no idea about these two words ((( I've searched [ганы] i [генә] items, but couldn't get a well-matched meaning (((

[hotforhammon]

I guess генә, mozhet byt', znachit "28 or 29, compared with 31, is considered as a smaller number" // тулы, probably, is used there to emphasize "4 X 7 = 28 < Fevral' 28 days; 5 X 7 = 35 > 31 max days", so there must be four complete weeks, in any month )

[Borovik]

Гыйнвар аенда 31 көн була, ә февраль аенда я 28, я 29 көн генә була. Бер айда дүрт тулы атна була.

My understanding: January has 31 days, while February has either 28 or 29 days. One week has four complete weeks.

January has 31 days, while February has either 28 or 29 days only. One month has 4 complete weeks

[hotforhammon]

Сезнең хәлләрегез ничек соң? Ярый гына, бик яхшы дип әйтеп булмый.

My understanding: How are you doing ? Fine, very fine, I'd say.

I've also seen expression o "соң" in sentences kak [Син укучымы соң ? - Are you still a student ?]

What does "соң" function, just an interrogative particle without any specific meaning ? And, what does "дип әйтеп булмый" mean ? I know [ди-] and [әйт-] both relate to "to say, to speak", and [-п] suffix giving them "adverbial" sense. But I coudn't get the entire expression exactly enough (((

[Sagit]

соң] посл спустя; после; после того, как
соң част  1. же; как 2. вводн сл ну; ну и что же; ну что из этого

[Borovik]

Сезнең хәлләрегез ничек соң? Ярый гына, бик яхшы дип әйтеп булмый.

So (well), how are you (pl.) doing? It's more or less (so-so), can't say it's very good

[hotforhammon]

Сезнең хәлләрегез ничек соң -  How are you doing ___ ? - Как у вас дела ___ ?

Сиңа нәрсә кирәк соң - What do you need ___ ? - Что тебе нужно ___ ?

Син укучымы соң ? - Are youl a student ___ ? - Ты ученик (Ты ученикца) ___ ?

Я still не мог понять ( Smogu find a well-fitted meaning iz the items na slovare ( Can  you fill in the blanks [___] above ?

The words, used as explanations po-russki themself [e.g.  же, ну, как ...], are super tricky, complex and difficult to master, for non-Russian speakers (((

[hotforhammon]

Сезнең хәлләрегез ничек соң? Ярый гына, бик яхшы дип әйтеп булмый.

So (well), how are you (pl.) doing? It's more or less (so-so), can't say it's very good

Da, spasibo, вот оно что )

[hotforhammon]

A – Хәерле кич, Наилә апа.
B – Исәнме, улым. Хәлләрең ничек?
A – Рәхмәт, бик әйбәт, Наилә апа. Үзегез ничек яшисез?
B – Ярый гына, улым...

Pochemu, A calls B "апа", while B calls A "улым" ?

As it writes on my book: "апа" - elder sister or aunt; "ул" - son, offspring

Why not "апа - эне" (elder sister - younger brother; страшая сестра - младший брат) ili "апа - бертуганның улы" (aunt - nephew; тётя - племянник) matchup ?

[Borovik]

The words, used as explanations po-russki themself [e.g.  же, ну, как ...], are super tricky, complex and difficult to master, for non-Russian speakers (((

Yep. English is not as rich and flexible in that respect

Сезнең хәлләрегез ничек соң -  How are you doing ___ ? - Как у вас дела ___ ?

Well, how are doing?
Anyway, how are you getting on?