Лингвофорум

Мұнда қазақша сөйлей алатын адамдар бар ма?

Бұ дүниеде Алаш ұрпағы таусылады дейсіз бе? Қазақша сайрайтын өзге елдің өкілдері де келіп тұрады.

мен бұл форумда жазатын кiсiлер туралы деймін. Олардың арасында қазақ тілін білетін адамдар көп пе?
Мен өзім Ресейде тұрамын, бiрақ қазақша аздап сөйлей аламын. ;)

Извиняюсь за оффтоп. У меня есть друг, он по делам фирмы катается по всей стране. Сам он представитель "советского народа" - есть у него в роду русские, белорусы, казахи, евреи. Однажды в каком-то представительстве ему задали вопрос "сiз қазақша сөйлейсiз бе?". Он подумал и ответил "кiшкентай". В ответ ему сказали "всё с вами ясно" :)

Цитата: злой от декабря  1, 2008, 20:00
Извиняюсь за оффтоп. У меня есть друг, он по делам фирмы катается по всей стране. Сам он представитель "советского народа" - есть у него в роду русские, белорусы, казахи, евреи. Однажды в каком-то представительстве ему задали вопрос "сiз қазақша сөйлейсiз бе?". Он подумал и ответил "кiшкентай". В ответ ему сказали "всё с вами ясно" :)

Өзіңіз ше? Қазақ тілінде "кішкентайлай" аласыз ба?

Цитата: tmadi от декабря  1, 2008, 20:07

Цитата: злой от декабря  1, 2008, 20:00
Извиняюсь за оффтоп. У меня есть друг, он по делам фирмы катается по всей стране. Сам он представитель "советского народа" - есть у него в роду русские, белорусы, казахи, евреи. Однажды в каком-то представительстве ему задали вопрос "сiз қазақша сөйлейсiз бе?". Он подумал и ответил "кiшкентай". В ответ ему сказали "всё с вами ясно" :)

Өзіңіз ше? Қазақ тілінде "кішкентайлай" аласыз ба?

Оқимын және аударамын (сөздiкпен) :yes:

меніңше "казакша аздап сөйлеймін/ссөйлей аламын" деп айтуға болады.

Адамның аздап сөйлегені-ақ дұрыс. Қазақта бір мақалы бар: "Көп сөз - боқ сөз, аз сөз - рас сөз"

Цитата: злой от декабря  1, 2008, 20:00
Извиняюсь за оффтоп. У меня есть друг, он по делам фирмы катается по всей стране. Сам он представитель "советского народа" - есть у него в роду русские, белорусы, казахи, евреи. Однажды в каком-то представительстве ему задали вопрос "сiз қазақша сөйлейсiз бе?". Он подумал и ответил "кiшкентай". В ответ ему сказали "всё с вами ясно" :)

ал сіз бұл әңгімені қазақша айта аласыз ба? аудара көршіңіз ;)

А почему кішкентай не сингармонично?

Әттең, тек қазақ тілінде сұхбаттасу үшін безер жеріміз де жоқ екен, дүрегей пачему-мачемусымен бас қатырушылар ат терлетіп келіпті.

у вас ко мне личная неприязнь?

Апырмай-ай :-\... Қазақша сөйлешулер, қайдасіз?
Рұқсат берсеніз, бір-екі ауыз сөз. Ел ішінде тыйым сөздер деген естігеңіз барма? Солардын бірі: Көп сөйлеме. Біреудің намысына тимей сөйле :what:
Ғафу етіңіз, қателік жазсам... :)

Сіз қазақсыз ба?

Цитата: Karakurt от января  4, 2009, 10:11
Сіз қазақсыз ба?

Мен - қазақпын мың өліп, мың тірілген... :)
Іштегі қазақпын... Өкінішке орай :(, орысша ғана оқып ана тілімді нашар білемің,,, :(
Күнім күзге айналғанда тілдін маржанын іздеуге тырыстым...  

Тіл маманышлар,  :??? әлде тілшілар ма, жәрдем сұрауға рұқсат па?
Балалық шағымымнан  атамңын, арапша дұға оқып болған кейін қазақша айтылған мағынасы есімде сақтап жүрмін: ...ата-бабаларымыздын рухтарына шад-шадман етіп... Осы қос сөздердін орысша аудармасын өзімңін сөзддіктерімде де, интернетте де, тауып алмадым... Сұрауғаным болсын, көмексіндерше!

Цитата: "АлифБука" от
Сұрауғаным болсын, көмексіндерше!

Кешіріңіз, қателікті тауып алдым  :-[... көмектесіндерше... 8)

Атаңыз бағыштаған дұғасындағы сөз "шат-шадыман" болуға тиісті. Бұл сөздің мағынасын орысшаға  "востоpг; упоение" деп аударуға болады.
Сөз төркінін айтсақ,  ол фарси-тәжік شاد-شادمان (көңілді, бақытты) деген сөз болады.

Өте ризамын, көп рахмет сізге, Мәди!
Жұлдызыңыз жоғары болсын! Тәнірі жарылқасын!

Айтқаныңыз бәрімізге келсін, рахмет.

Құрметті tmadi, интернетте тауып алып, 2006 ж. Урумчиде бастырып шығарған "Қазақ мақал мәтелдері" деген кітапты оқұға кірістім... :what:   
Бірінші бетте сіздің ата-жөніңіз, никіңіз басылған сияқты? :???
Осы кітапты қалай сатып алұға болады?  :-\
Отан туралы мақалдын арасында бір мақалды дұрыс аударып алмадым: Отаның бар да, отан бар.
Мағынасын ұғынып алмадым... кешіріңіз... :-[

Цитата: АлифБука от января 24, 2009, 19:03
Құрметті tmadi, интернетте тауып алып, 2006 ж. Урумчиде бастырып шығарған "Қазақ мақал мәтелдері" деген кітапты оқұға кірістім... :what:   
Бірінші бетте сіздің ата-жөніңіз, никіңіз басылған сияқты? :???
Осы кітапты қалай сатып алұға болады?  :-\
Отан туралы мақалдын арасында бір мақалды дұрыс аударып алмадым: Отаның бар да, отан бар.
Мағынасын ұғынып алмадым... кешіріңіз... :-[

Алиф-еке мырза, бұл кітап расында сканерімнен өтуші еді, бірінші бетте азан шақырылған есімім және е-жәшігім жазулы тұр.

Торда сатылатын кітаптардың арасында бұл кітапты іздеп таба алмадым, өзім былтыр Бежинге барғанда ұлттар баспасының дүкенінде алғам, қазір сонда да жоқ шығар.

Келтірілген мақалға қайтадан назар аударсақ, "Отаның бар да отың бар" деген сөзді оқитын боламыз.

Айтпақшы, мына екі кітапты көрдіңіз бе?

Қазақтың 7777 мақалы мен мәтелі (http://www.uz-translations.net/?category=kazbooks-kazakh&altname=7777_kazakh_proverbs_and_sayings)
Қысқаша арабша-қазақша-орысша фразеологиялық сөздік (http://www.uz-translations.net/?category=ardics-arabic-kazdics-kazakh&altname=kratkii_arabskokazahskorusskii_frazeologicheskii_slovar)

Мыңбір рахмет. Маке!  :) Енді бәрі түсінікті!  ;up:
Кітапті сәтті санімен е-кітапханама толтыра салдым! Екіншіге бугін рұқсат берілмеді. әттегенай... :(
Торда - осы сөзді білмеймін... Бежин - Beijing?

Тор = (рус.) сеть = интернет
Иә, Бейжин (ғафу еткейсіз, жоғарыда қате жіберіп жаздым) - Қытай астанасының қазақша атауы.

Мен Қазақстан Республикасы өзіммін. Мен орыспын. Өкінішке орай, мен қазақша өте аздап сөйлеймін, оны үйренемін. Бірақ мен сұрағым келеді: мына форумда қазақтар бар ма, көп пе?

Цитата: tmadi от января 25, 2009, 06:14
Иә, Бейжин (ғафу еткейсіз, жоғарыда қате жіберіп жаздым) - Қытай астанасының қазақша атауы.

Қытайша Қытай астанасының атауында ŋ болғанда, қазақша неліктен "Бейжин" жазылады?

Бейжиң деп жазуға керек пе?

Мен "Бейжің" деп жазуын дұрыс деп ойлаймын.

Казак болып тудымба?
Казак болып олемiн.
Казак тiлiн бiлмесен,
Жок мен ушiн керегiн!

Кеш жарық, достар!
Мұнда кiм бар? Таныса отырайық. Мен Еркебулан. Қазақстан. Қазақпын. Руым Қожа.

Қош келіпсіз, Еркебұлан, келіп қосылғаныңыз жақсы болды.

Ассалаумағалейкум, қалай жағдай, адамдар?
Қазақ әліптерін қолданып жазыңызшы.
Hworost

lietuviss,
Уағалейкум, азамат. Қош келіпсіз.

Құрметті tmadi, қайтадан сізге жалынам :-\
Сөз тапқанға, қолқа жоқ деген мақалдын мағынасы көкейсөз түсінікті сияқты, бірақ дұрыс қалай ұғындыруға болады? 
Қолқа сөздің аорта жалғыз маңызы ма? Меніңше, айып, кіңә сөздерге ұқсас, орысша айтқанда в контексте.
Өкінішке орай білмеймін, қолқаны пісіріп жеуге боламы :???? Екінші ұйғарым осымен байланысты.
Шет тілдерінде сәйкес мақалдар болуы мүмкін?  :what:
Өзім жалғыз ғана латынша Опоздавшим - кости дегенді еске алдым... ;D
(қателік болуын түсінем :yes:)

сөз тапқанға қолқа жоқ - находчивому (на язык) претензий нет.

Қолқа деген сөздің екі мағынасы бар, сіз атап өткеніңіз біреуден (ең ірі қан тамыры) басқасы "өтініш, ежелгі үміт, асыл ой" болады, ал жоғарыдағы мақалдың "қолқасы" осы екінші мағынасына тура сай келеді.

(http://s48.radikal.ru/i121/0905/6a/cf42acc23825.jpg)

Көп рахмет, Мәди! :yes:
Сіздің жауапты "Қазақ мақал-мәтелдері" (vkontakte) деген топқа келтіруге рұқсат па? :-[

рұқсат

Жігіттер! Осындағы барлықтар Қазақстандансыңдар ма?

Мысалы озім Ресейде турып жатырмын. бурын Казакстанда біраз уакыт жумыс істегенмін. Сон,дыктан казакша аздап сойлей аламын.

Форумдықтар, мына қазақ бөлімі өлгені нашар ғой!
Осында қоғамымыздың зәру мәселелерін сөйлесейік!
Мысалы, референдум өткізу туралы не ойлайсыңдар?

Цитата: cumano от января 11, 2011, 15:24
Форумдықтар, мына қазақ бөлімі өлгені нашар ғой!
Осында қоғамымыздың зәру мәселелерін сөйлесейік!
Мысалы, референдум өткізу туралы не ойлайсыңдар?

Мен Ресейде тұрам, ол референдум жайында аз есіттім. Ал немен бітті?

Басталмады әлі. Сәуірдің үші болады.

Пф, ақылы жеңді екен!
Жай сайлау болады екен, бірақ, Қазақстандағы дәстүрлей, кезектен тыс.
Бізде қашан кезекттегі сайлау болған есімнен шыққан ғой!

Кімге дауысым берейін тура сындыратыр басым

Түсінікті.
Президенттікке жақсы адамды сайлап қойыңыз!

Цитата: ianmcalex от февраля  1, 2009, 01:22
Мен Қазақстан Республикасы өзіммін. Мен орыспын. Өкінішке орай, мен қазақша өте аздап сөйлеймін, оны үйренемін. Бірақ мен сұрағым келеді: мына форумда қазақтар бар ма, көп пе?

Бар ғой) жетеді)

Ей, тәкәппар дүние!
Маған да бір қарашы.
Танимысың, сен мені?!
Мен қазақтың баласы!

Цитата: mail от ноября  2, 2013, 14:30
Ей, тәкәппар дүние!
Маған да бір қарашы.
Танимысың, сен мені?!
Мен қазақтың баласы!

Қасым Аманжолов ағамыз кеп қалған ба;)

Цитата: mail от ноября  2, 2013, 14:30
Ей, тәкәппар дүние!
Маған да бір қарашы.
Танимысың, сен мені?!
Мен қазақтың баласы!

Ey, təkəbbür düňüya!
Maňa da bir baxıynaň.
Taňırmısan, səň məni?!
Mən qazağıň balası!

:green:

Мәкевелли:
Өлеңнің авторын білмеуші едім. Жазғаның жақсы болды. Біліп жүретін болдым енді.

Цитата: cumano от июня 13, 2009, 11:40
Жігіттер! Осындағы барлықтар Қазақстандансыңдар ма?

Ренжімесең, түзетіп қояйын.
1. "Барлықтарың" десең, дұрысырақ болады. "Барлығың", "бәрің" десең де қате болмайды.
2. "Қазақстаннансыңдар ма?"

Мен Қазақстаннанмын. Өзің қайдан боласың? Қазақшаны қайдан білесің?

Цитата: Dağ Xan от ноября  3, 2013, 04:40

Цитата: mail от ноября  2, 2013, 14:30
Ей, тәкәппар дүние!
Маған да бір қарашы.
Танимысың, сен мені?!
Мен қазақтың баласы!

Ey, təkəbbür düňüya!
Maňa da bir baxıynaň.
Taňırmısan, səň məni?!
Mən qazağıň balası!
:green:

Түрікше ме әлде өзбекше ме?)

Цитата: Dağ Xan от ноября  3, 2013, 04:40

Цитата: mail от ноября  2, 2013, 14:30
Ей, тәкәппар дүние!
Маған да бір қарашы.
Танимысың, сен мені?!
Мен қазақтың баласы!

Ey, təkəbbür düňüya!
Maňa da bir baxıynaň.
Taňırmısan, səň məni?!
Mən аzәrbaycan balası!

:green:

Цитата: mail от ноября  3, 2013, 18:55

Цитата: Dağ Xan от ноября  3, 2013, 04:40

Цитата: mail от ноября  2, 2013, 14:30
Ей, тәкәппар дүние!
Маған да бір қарашы.
Танимысың, сен мені?!
Мен қазақтың баласы!

Ey, təkəbbür düňüya!
Maňa da bir baxıynaň.
Taňırmısan, səň məni?!
Mən аzәrbaycan balası!

:green:

Oh, kavkazdyk bauyrlarga respect endeshe)

Это я в диалекте написал, западные говоры Азербайджана. Стих понравился кстати, на наши ашугские стихи похож.

А как будет на литературном азербайджанском?

2 және 4 жолдарды ұйқастырсаң тіпті әдемі болар еді:)

Цитата: mail от ноября  6, 2013, 17:36
А как будет на литературном азербайджанском?

Ey, təkəbbür dünya!
Mənə da bir bax.
Tanırmısan, sən məni?!
Mən qazağın balası!

Цитата: Dağ Xan от ноября 10, 2013, 20:50

Цитата: mail от ноября  6, 2013, 17:36
А как будет на литературном азербайджанском?

Ey, təkəbbür dünya!
Mənə da bir bax.
Tanırmısan, sən məni?!
Mən qazağın balası!

просто "bax" и все?
қазақ тілі бай тіл ғой: қара - қарашы - қарағын - қарай ғой деп кете береді.  :)

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 06:08

Цитата: Dağ Xan от ноября 10, 2013, 20:50

Цитата: mail от ноября  6, 2013, 17:36
А как будет на литературном азербайджанском?

Ey, təkəbbür dünya!
Mənə da bir bax.
Tanırmısan, sən məni?!
Mən qazağın balası!

просто "bax" и все?
қазақ тілі бай тіл ғой: қара - қарашы - қарағын - қарай ғой деп кете береді.  :)

бағу деген етістік қазақша "қарау" мағынасында жүредi мi, жоқ ма?

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 09:35
бағу деген етістік қазақша "қарау" мағынасында жүредi мi, жоқ ма?

Бастапқыда "қарау" мағынасында болған болса керек. Кейін, келе-келе, мағынасы ауысып кеткен.
Қой бағу - изначально "смотреть/присматривать за овцами". Сейчас "пасти/выращивать/разводить овец".
Балаларын бағу - заботиться о своих детях, присматривать за ними, кормить.

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 11:03

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 09:35
бағу деген етістік қазақша "қарау" мағынасында жүредi мi, жоқ ма?

Бастапқыда "қарау" мағынасында болған болса керек. Кейін, келе-келе, мағынасы ауысып кеткен.
Қой бағу - изначально "смотреть/присматривать за овцами". Сейчас "пасти/выращивать/разводить овец".
Балаларын бағу - заботиться о своих детях, присматривать за ними, кормить.

:+1:
В казахском и кыргызском бак - дословно означает присматривай, оно видоизменилось, изначально может было как смотри, но потом заменилось на кара

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 11:21

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 11:03

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 09:35
бағу деген етістік қазақша "қарау" мағынасында жүредi мi, жоқ ма?

Бастапқыда "қарау" мағынасында болған болса керек. Кейін, келе-келе, мағынасы ауысып кеткен.
Қой бағу - изначально "смотреть/присматривать за овцами". Сейчас "пасти/выращивать/разводить овец".
Балаларын бағу - заботиться о своих детях, присматривать за ними, кормить.

:+1:
В казахском и кыргызском бак - дословно означает присматривай, оно видоизменилось, изначально может было как смотри, но потом заменилось на кара

Так во всех кыпчакских
В башкирском баҡ- иногда, изредка, встречается в первичном значении "смотреть"

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 11:26

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 11:21

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 11:03

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 09:35
бағу деген етістік қазақша "қарау" мағынасында жүредi мi, жоқ ма?

Бастапқыда "қарау" мағынасында болған болса керек. Кейін, келе-келе, мағынасы ауысып кеткен.
Қой бағу - изначально "смотреть/присматривать за овцами". Сейчас "пасти/выращивать/разводить овец".
Балаларын бағу - заботиться о своих детях, присматривать за ними, кормить.

:+1:
В казахском и кыргызском бак - дословно означает присматривай, оно видоизменилось, изначально может было как смотри, но потом заменилось на кара

Так во всех кыпчакских
В башкирском баҡ- иногда, изредка, встречается в первичном значении "смотреть"

Башқұрт тілінде қарау (осы мағынада) деген сөз бар ма?

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 11:38
Башқұрт тілінде қарау (осы мағынада) деген сөз бар ма?

Бар, қазақшасына дәлме-дәл жарасады.
бiрақ, "бағыу" дегенi де башқұртша жоқ емес

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 11:58

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 11:38
Башқұрт тілінде қарау (осы мағынада) деген сөз бар ма?

Бар, қазақшасына дәлме-дәл жарасады.
бiрақ, "бағыу" дегенi де башқұртша жоқ емес

Түсіндім. Жамбыр деген башқұртша қалай болады? Осы "б" деген әріп қазақшада ғана ма әлде басқа қыпшақ тілдерінде де бар ма?

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 12:10
Жамбыр деген башқұртша қалай болады? Осы "б" деген әріп қазақшада ғана ма әлде басқа қыпшақ тілдерінде де бар ма?

башқұртша: ямғыр

-мб- қазақшада ғана. қарақалпақта, ноғайда жамғыр, ямғыр.

мұндай нәрсе басқа қазақ сөздерінде де бар: таңба (=тамға), еңбек (=эмгек)

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 12:18

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 12:10
Жамбыр деген башқұртша қалай болады? Осы "б" деген әріп қазақшада ғана ма әлде басқа қыпшақ тілдерінде де бар ма?

башқұртша: ямғыр

-мб- қазақшада ғана. қарақалпақта, ноғайда жамғыр, ямғыр.

мұндай нәрсе басқа қазақ сөздерінде де бар: таңба (=тамға), еңбек (=эмгек)

Аа, түсіндім. Әдемі үндейді, маған жағады. :) Қырғызшасы жамгыр, тамга, эмгек...  Өте жалықтыратын... :green:

жаңбыр

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 12:25
Аа, түсіндім. Әдемі үндейді, маған жағады. :) Қырғызшасы жамгыр, тамга, эмгек...  Өте жалықтыратын... :green:

Қайсысы әдемі, қайсысы жалықтырады? :no:

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 12:30
Қайсысы әдемі, қайсысы жалықтырады? :no:

Таңба деген тамғадан әдемірек... :green:

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 12:29
жаңбыр

Аа, кешіресіз, жаңбыр екен... :yes:

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 12:33
Таңба деген тамғадан әдемірек... :green:

Ал сiз қазақ болып өскенсіз ;) Басқа қыпшақтар басқаша айтады

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 12:36

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 12:33
Таңба деген тамғадан әдемірек... :green:

Ал сiз қазақ болып өскенсіз ;) Басқа қыпшақтар басқаша айтады

Жо-о-оқ, неге? :D Бұл деген менiң ғана пiкiрiм... Так, мен оп-орыспын :)

"кірпік"/ресница қырғызша, башқұртша қалай болады? өзбекше "киприк" болса керек.

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 12:52
"кірпік"/ресница қырғызша, башқұртша қалай болады? өзбекше "киприк" болса керек.

Қырғызша - кирпик, ұйғырша - кирпик. Иә, өзбекше киприк болады.

Барлық жерде kirpik. Өзбектердiң де өз құмарлығы бар екен )

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 12:59
Барлық жерде kirpik. Өзбектердiң де өз құмарлығы бар екен )

:)

Айтпақшы, маған қазақ тілінде Ресей деген сөз өте жағады. Қырғызшасы Орусия, ол сөз тағы да жалықтырады... :green:

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 13:08
Айтпақшы, маған қазақ тілінде Ресей деген сөз өте жағады. Қырғызшасы Орусия, ол сөз тағы да жалықтырады... :green:

Бұл жағдайда қазақ тiлi жалғыз емес )
Башқұртша да Рәсәй болады

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 13:40

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 13:08
Айтпақшы, маған қазақ тілінде Ресей деген сөз өте жағады. Қырғызшасы Орусия, ол сөз тағы да жалықтырады... :green:

Бұл жағдайда қазақ тiлi жалғыз емес )
Башқұртша да Рәсәй болады

Бiрақ маған Ресей ғана жағады :)

 :(  :donno:

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 13:51
:(  :donno:

қаз. - кыр. - узб.
астана - борбор - пойтахт

астана парсы сөзі.
борбор қайдан келген сөз?
пойтахт. тахт - қазақша "тақ"/трон

басқа түркі тілредінде қалай екен?

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 13:56
қаз. - кыр. - узб.
астана - борбор - пойтахт

астана парсы сөзі.
борбор қайдан келген сөз?
пойтахт. тахт - қазақша "тақ"/трон

басқа түркі тілредінде қалай екен?

Менімше басқа ешкімде жоқ.

Борбор шаар (главный город) дұрыс болады. Шаардын борбору (центр города).

Я как-то пытался выяснить насчёт борбор. Вообще никаких обяъснений не нашёл  :o
И да, борбор - это же просто центр

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 14:15
Борбор шаар (главный город) дұрыс болады. Шаардын борбору (центр города).

"Астана" деген мағынада да айта берет ғой

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 14:17

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 14:15
Борбор шаар (главный город) дұрыс болады. Шаардын борбору (центр города).

"Астана" деген мағынада да айта берет ғой

Жоқ, қырғызша астана - порог болады.

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 14:15
Я как-то пытался выяснить насчёт борбор. Вообще никаких обяъснений не нашёл  :o
И да, борбор - это же просто центр

Да. Сейчас столица - это борбор шаар, а байтак видать остался расово литературным :green:

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 14:05

Offtop

В словаре Юдахина есть байтак - столица (устаревшая форма). Так и такты тоже трон. А вот борбор действительно интересно.

Қазақтар "байтақ" деп "кең" деген мағынада айтады.
"Россия кең-байтақ. Бірақ шегінерге жер жоқ. Артымызда Москва" :smoke:

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 14:23

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 14:05

Offtop

В словаре Юдахина есть байтак - столица (устаревшая форма). Так и такты тоже трон. А вот борбор действительно интересно.

Қазақтар "байтақ" деп "кең" деген мағынада айтады.
"Россия кең-байтақ. Бірақ шегінерге жер жоқ. Артымызда Москва" :smoke:

:) Байтак и есть пойтахт

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 14:29
:) Байтак и есть пойтахт

да, но значения разные. байтақ (қаз.) - обширный, пространный; пойтахт (узб.) - столица.

Не путайте. Байтак "много" к пойтахт отношения не имеет. связано с бай

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 14:36
Не путайте. Байтак "много" к пойтахт отношения не имеет. связано с бай

Я имел в виду не "много" а "столицу"

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 14:37
Я имел в виду не "много" а "столицу"

А это что?

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 14:23
"Россия кең-байтақ. Бірақ шегінерге жер жоқ. Артымызда Москва"

И да, почему здесь не Ресей и Мәскеу?

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 14:42
И да, почему здесь не Ресей и Мәскеу?

3-сыныптың Ана тілі кітабында осылай жазылған болатын. Ол кез - Совет заманы еді. Айлардың атауларын да орысша айтатынбыз/жазатынбыз.

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 14:37

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 14:36
Не путайте. Байтак "много" к пойтахт отношения не имеет. связано с бай

Я имел в виду не "много" а "столицу"

Просто в кыргызском 3 значения: байтак - далекий, байтак - давний (то же самое, что и баягы) и байтак - столица (перс.) и последнее слово устарело, видимо потеряло популярность после распада кокандского ханства.

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 14:48

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 14:42
И да, почему здесь не Ресей и Мәскеу?

3-сыныптың Ана тілі кітабында осылай жазылған болатын. Ол кез - Совет заманы еді. Айлардың атауларын да орысша айтатынбыз/жазатынбыз.

Иә, ескі кітап болу керек. :)

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 11:03

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 09:35
бағу деген етістік қазақша "қарау" мағынасында жүредi мi, жоқ ма?

Бастапқыда "қарау" мағынасында болған болса керек. Кейін, келе-келе, мағынасы ауысып кеткен.
Қой бағу - изначально "смотреть/присматривать за овцами". Сейчас "пасти/выращивать/разводить овец".
Балаларын бағу - заботиться о своих детях, присматривать за ними, кормить.

Такие значения у этого слова у нас тоже есть и используются точно такие же фразы: qoyuna baxmaq; balalarına baxmaq.

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 06:08

Цитата: Dağ Xan от ноября 10, 2013, 20:50

Цитата: mail от ноября  6, 2013, 17:36
А как будет на литературном азербайджанском?

Ey, təkəbbür dünya!
Mənə da bir bax.
Tanırmısan, sən məni?!
Mən qazağın balası!

просто "bax" и все?
қазақ тілі бай тіл ғой: қара - қарашы - қарағын - қарай ғой деп кете береді.  :)

Это значит "смотрите" или "посмотримка [вместе]" ?

Цитата: Borovik от ноября 11, 2013, 12:18

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 12:10
Жамбыр деген башқұртша қалай болады? Осы "б" деген әріп қазақшада ғана ма әлде басқа қыпшақ тілдерінде де бар ма?

башқұртша: ямғыр

-мб- қазақшада ғана. қарақалпақта, ноғайда жамғыр, ямғыр.

мұндай нәрсе басқа қазақ сөздерінде де бар: таңба (=тамға), еңбек (=эмгек)

У нас в говорах слово "əkmək" (хлеб) видеизменилось в произношении на "əppək"/"əpbək". А также арабизм "amma" ("но") в северо-западных говорах (кстати, Газахский р-н тамже) произносится как "amba"

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 12:52
"кірпік"/ресница қырғызша, башқұртша қалай болады? өзбекше "киприк" болса керек.

Bizdə həm "kirpik", həm də "kiprik" deyilir, yazanda "kirpik" yazırıq.

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 13:08
Айтпақшы, маған қазақ тілінде Ресей деген сөз өте жағады. Қырғызшасы Орусия, ол сөз тағы да жалықтырады... :green:

Bizdə Urset ya da Rusyet deyilir.

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 13:56
қаз. - кыр. - узб.
астана - борбор - пойтахт

астана парсы сөзі.
борбор қайдан келген сөз?
пойтахт. тахт - қазақша "тақ"/трон

басқа түркі тілредінде қалай екен?

Azərbaycanda "paytaxt" deyilir, Türkiyədə "başkənd" (neologizm).

Цитата: Dağ Xan от ноября 11, 2013, 18:13

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 06:08

Цитата: Dağ Xan от ноября 10, 2013, 20:50

Цитата: mail от ноября  6, 2013, 17:36
А как будет на литературном азербайджанском?

Ey, təkəbbür dünya!
Mənə da bir bax.
Tanırmısan, sən məni?!
Mən qazağın balası!

просто "bax" и все?
қазақ тілі бай тіл ғой: қара - қарашы - қарағын - қарай ғой деп кете береді.  :)

Это значит "смотрите" или "посмотримка [вместе]" ?

Это усиленное повелительное наклонение, қара (глянь-ка) - смотри/қарағын (как бы заставляя) - смотри

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 18:26

Цитата: Dağ Xan от ноября 11, 2013, 18:13

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 06:08

Цитата: Dağ Xan от ноября 10, 2013, 20:50

Цитата: mail от ноября  6, 2013, 17:36
А как будет на литературном азербайджанском?

Ey, təkəbbür dünya!
Mənə da bir bax.
Tanırmısan, sən məni?!
Mən qazağın balası!

просто "bax" и все?
қазақ тілі бай тіл ғой: қара - қарашы - қарағын - қарай ғой деп кете береді.  :)

Это значит "смотрите" или "посмотримка [вместе]" ?

Это усиленное повелительное наклонение, қара (глянь-ка) - смотри/қарағын (как бы заставляя) - смотри

Тогда это то что у нас в разговорной речи говорят как:

1) baxgınan
2) baxıynan

У нас этот суффикс идет от старотюркской -gil (baxgil).

Цитата: Mercurio от ноября 11, 2013, 18:26

Цитата: Dağ Xan от ноября 11, 2013, 18:13

Цитата: mail от ноября 11, 2013, 06:08

Цитата: Dağ Xan от ноября 10, 2013, 20:50

Цитата: mail от ноября  6, 2013, 17:36
А как будет на литературном азербайджанском?

Ey, təkəbbür dünya!
Mənə da bir bax.
Tanırmısan, sən məni?!
Mən qazağın balası!

просто "bax" и все?
қазақ тілі бай тіл ғой: қара - қарашы - қарағын - қарай ғой деп кете береді.  :)

Это значит "смотрите" или "посмотримка [вместе]" ?

Это усиленное повелительное наклонение, қара (глянь-ка) - смотри/қарағын (как бы заставляя) - смотри

наоборот! қара - смотри; қарағын - посмотри-ка, глянь-ка.
можно еще продолжить: қарасайшы (ну посмотри же), қарасаң/-ыз (просьба. посмотрите), қарасаңшы (да посмотри же наконец)

Қарақұрт, осы сен қазақтілді қазақсың ба, әлде орыстілді қазақсың ба?

Екiншi

Цитата: mail от января 10, 2014, 11:31
Қарақұрт, осы сен қазақтілді қазақсың ба, әлде орыстілді қазақсың ба?

"қазақтілді орыспын" деген вариант бар ма?

Немесе, "шала орыспын" дегенi бар ма?  :smoke:

Цитата: Borovik от января 14, 2014, 15:28

Цитата: mail от января 10, 2014, 11:31
Қарақұрт, осы сен қазақтілді қазақсың ба, әлде орыстілді қазақсың ба?

"қазақтілді орыспын" деген вариант бар ма?

Өз басым орысша білмейтін орысты көргенмін. Бірақ ондайлар тым аз.

Меніңше, орыстілді башқұрттар башқұрттілділерге қарағанда көбірек шығар, а? Әлде олай емес пе?

Цитата: mail от января 14, 2014, 16:19
Меніңше, орыстілді башқұрттар башқұрттілділерге қарағанда көбірек шығар, а? Әлде олай емес пе?

қазақтарға қарағанда шала башқұрттар саны азырақ шығар. Ауылдағы башқұрттар тілін біледі, қалаға көшкендер орысша сөйлейді.

Жақсы екен. Ресейдің құрамында бола тұрып, өз тілдерінде сөйлеп келе жатқан халықтарға құрметтен басқа айтарым жоқ.
Мен қазақтарға таңқаламын. Мысалы, біздегі шешен, күрд, әзерлер орысша мектептерде оқыса да бір-бірімен өз тілдерінде сөйлеседі. Ал қазақтар болса, өз елінде жүріп, өз тілінде сөйлегісі келмейді, үйренгісі келмейді.

Цитата: mail от января 14, 2014, 16:45
Жақсы екен. Ресейдің құрамында бола тұрып, өз тілдерінде сөйлеп келе жатқан халықтарға құрметтен басқа айтарым жоқ.

Ресейде құрамында тұрып, өз жерінде өз тілдерін мүлде ұмытқан қалықтар да аз емес  :'(

Башқұртта да, башқұрт тілі өте жақсы жағдайда емес. Ауылда туып өскен жастар ғана тілін біледі.

Башқұртта бір мәтел бар: теленән яҙған - ете йәтим, иленән яҙған - мең йәтим. тілінен қалған - жеті жетім, елінен қалған - мың жетім.

Цитата: Borovik от января 14, 2014, 18:27
Ресейде құрамында тұрып, өз жерінде өз тілдерін мүлде ұмытқан қалықтар да аз емес

Байқағаным, дінді қатты ұстанатын халықтарда ұлттық тілдер жақсы сақталған секілді. Дін болғанда, мұсылман дінін айтамын. Мәселен, солтүстік Кавказ өңіріндегі мұсылман халықтарда ұлттық тілдер жақсы сақталған. Ал Ресейдің Қиыр шығысындағы діні жоқ халықтар мен буддисттер кавказдықтармен салыстырғанда көбірек орыстанып кеткен.

Қазақтар дінді қатты ұстанбаған ғой. Орыстануымыздың бір себебі осыдан да болар деп ойлаймын.

Цитата: mail от января 14, 2014, 18:48

Цитата: Borovik от января 14, 2014, 18:27
Ресейде құрамында тұрып, өз жерінде өз тілдерін мүлде ұмытқан қалықтар да аз емес

Байқағаным, дінді қатты ұстанатын халықтарда ұлттық тілдер жақсы сақталған секілді. Дін болғанда, мұсылман дінін айтамын.

Ризамын. Башқұртша айтқандай, тап үстiне бастыңыз - дәлме-дәл айтасыз.
Бұл пікір ғылымда да орныққан.

Цитата: Borovik от января 16, 2014, 16:24

Цитата: mail от января 14, 2014, 18:48

Цитата: Borovik от января 14, 2014, 18:27
Ресейде құрамында тұрып, өз жерінде өз тілдерін мүлде ұмытқан қалықтар да аз емес

Байқағаным, дінді қатты ұстанатын халықтарда ұлттық тілдер жақсы сақталған секілді. Дін болғанда, мұсылман дінін айтамын.

Ризамын.

:???
Менің ойымша, маңызы жағынан Келісемін деген мағыналас сөздің пайдалғаны дұрыс

Қазақша уикипедияға мақала жазайық.

қандай мақала?

Цитата: mail от января 14, 2014, 18:48

Цитата: Borovik от января 14, 2014, 18:27

Ризамын.

:???
Менің ойымша, маңызы жағынан Келісемін деген мағыналас сөздің пайдалғаны дұрыс

Ок. Сейчас начнём исправлять ошибки друг друга, и тема скатится в очередной срач

Цитата: mail от января 17, 2014, 05:19
қандай мақала?

Кез келген энциклопедиялық мақала. Қызықтыратын тақырыптарға. https://ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:Введение

Kaiyr,
өзiңiз бастап көрсетiңiз  ;)

Wikibilim ше?

Цитата: Borovik от января 17, 2014, 11:13
Kaiyr,
өзiңiз бастап көрсетiңiз  ;)

Мен уикипедияда бұрыннан бері жазам. Казір Қазақ уикипедиясында администратормын. Уикипедияда қалай жазу туралы видео сабақтар ютубта көп. Викибилим қазақша интернетте білім алатын материалдарды соның ішінде қазақша уикипедияны дамытуға арналган ұйым.

.

Цитата: Kaiyr от января 17, 2014, 11:17
Викибилим қазақша интернетте білім алатын материалдарды соның ішінде қазақша уикипедияны дамытуға арналган ұйым.

Иә, білеміз. Уикипедияны қазконтентпен толтырамыз деп, мемлекеттен ақша сындырғанын да білеміз. :smoke:

Цитата: Kaiyr от января 17, 2014, 11:17

Цитата: Borovik от января 17, 2014, 11:13
Kaiyr,
өзiңiз бастап көрсетiңiз  ;)

Мен уикипедияда бұрыннан бері жазам.

Мен де бұрыннан бері жазам. Бiрақ, қазақ уикипедиясына жазысуға уақытым да, ұмтылысым да жоқ; тілді де аз білем.

Цитата: mail от января 17, 2014, 11:19

Цитата: Kaiyr от января 17, 2014, 11:17
Викибилим қазақша интернетте білім алатын материалдарды соның ішінде қазақша уикипедияны дамытуға арналган ұйым.

Иә, білеміз. Уикипедияны қазконтентпен толтырамыз деп, мемлекеттен ақша сындырғанын да білеміз. :smoke:

Кімнің қалтасына кетпей жатқан ақша. Уикипедияны толтырғаны қазақ тілінде білім алуға жақсы ғой одан да экспо, азиада деп шетелдіктерге шашылғанша.

"уикиді толтырамыз" деп мемлекеттен ақша алып, артынша ғаламтордағы қолтанушыларға "уикиді бірге толтырайық" деп үндеу тастағаны есіме түсіп кетті :D

Цитата: mail от января 17, 2014, 11:36
"уикиді толтырамыз" деп мемлекеттен ақша алып, артынша ғаламтордағы қолтанушыларға "уикиді бірге толтырайық" деп үндеу тастағаны есіме түсіп кетті :D

Ақшаны 200 мың мақаланы Қазақ энциклопедиясынан ге көшіруге бөлген. Әрі қарай қазуики өзі дамиды деп ойлаған ғой. 50 млн тг бөлінген.

Әйтеуір қазақтарда бар екен- ау мұнда

бармыз

Цитата: Ernar от января 22, 2014, 18:43
Әйтеуір қазақтарда бар екен- ау мұнда

Әрине, бар

Барлық елдердiң пролетарлары, бiрiгiңдер!
Так, поговорить захотелось.
Или вот, лучше:
Ат қадiрiн бiлмесең, жаяушылық берер сазаңды.

Сәлеметсіздер бе! :)

Цитата: RockyRaccoon от февраля 19, 2014, 19:44
Ат қадiрiн бiлмесең, жаяушылық берер сазаңды.

ат қадірін білмесең, жаяушылық берер жазаңды,
ас қадірін білмесең ашаршылық берер сазаңды
→
цену лошади узнаешь, когда останешься пешком,
цену пищи — когда останешься голодным

Цитата: rlode от февраля 19, 2014, 20:00
Сәлеметсіздер ме!

Кім қай жерден?

Цитата: Ernar от февраля 23, 2014, 04:31
Кім қай жерден?

Іштен десем түсінесізбе?

жоқ түсінбейм

Цитата: Ernar от марта  2, 2014, 08:13
жоқ түсінбейм

жатырдаан(маткадан) деген мағына шығар

"Біріңді қазақ бірің дос, көрмесең істің бәрі бос". Меніңше өте дұрыс сөз. Абай мен үшін нөмірі бірінші қазақ.

Ассалаумағалейкум!
Қазақ тілін оқуыма бір жыл болды, бірақ бәрі бір нағыз қазақтар тілді оқып алғанымды байқайды (бала кезімнен қазақша сөйлемегенімді бірден аңғарады)
Мәңгүрт таныстарыңыздың арасында қазақ тілін мінсіз деңгейіне меңгергенлер бар ма?

Өзім сондай адамдарды ешқашан көрмедім, олардың бәрі бала кезінен сөйлейді.

Уағалейкумассалам!
Ондай таныстарым жоқ. Қай ұлттан боласыз?

Мен шала-қазақпын (әзірше). Жақыннан бастап тіліміз өліп бара жатқанын сезіндім,  істердің бәрі орысша жүргізіледі, кино 99 пайыз орысша көреміз, Назарбаевтің өзінің бірінші тіл - орыс тілі (өз ұрпағын орыс қылып тәрбиеледі ғой), тіпті ауылда өскен қазақтар да неғұрлым көп уақыт өтеді, соғұрлым орыс сөздерін көп қыстыра береді, қазір ең оңай сөдерді да қыстырады (мысалы: "кері бұрылыс"-тың орына "развәрот", "жиһаз"-дың орнына "мебель", "қияр"-дың орына "әгурец").

Сол себептен мен қазір жаңа таныстарыммен тек қазақша сөйлеуге тырысамын, ескі орыс-тілді достарыммен араласпаймын. Және де енді қазақша таза білетін болашақты әйелді іздеймін, балаларым мәңгүрт боп кетпесін дегендей.

Орыс тілінің ресми мәртебесін алып тастамасақ, тіліміз мың біріші рет тіріле алмайды. Ирландықтар да, Гавайлықтар да солай жүрді, бір-бірімен ағылшынша сөйлеп, ал қазір тілдері жойылды, Ирландық/Гавай тіл деген жоқ енді. Біз олардан еш артық емеспіз, қазақ тілінің де жойылуы мүмкін, өзім - елбасынан кейін тілге жанашыр адам келмесе, тіліміз біржолата қырылады. Мын тіріледі деп жұбану өте қауіпті. Әлемде қаншама тіл жойылды, басқа жат тілмен ауыстырылып, қазақ тілі сол тілдерден еш артық емес, үзілді-кесілді түрде орыс тілінен құтылуымыз керек.

Бәрі соншалық бұлыңғыр демес едім. Қазақ тілінің қазіргі ахуалы мен 90-жылдардғы ахуалын салыстырып қараңыз. Өзгерістер көп. Ең бастысы, қазақ тілінде мектеп бітірушілер саны жыл сайын өсіп келеді. Оның үстіне Ресей шетелдердегі орыстарын тарихи отанына шақыруына байланысты біздегі орыстар сол жаққа қоныс аударып жатыр. Болашақта қазақ тілі өзіне тиісті орнын аларына сенімдімін. Бәрі де тек уақыттың еншісінде.

Сіздің айтқаныңызға сенгім келеді, бірақ меніңше былай болып тұр: 90-ыншы жылдарда қазақтардың салыстырмалы саны аз болды, бірақ 90-ыншы жылдарда тұрған қазақтардың арасында қазақша ТАЗА білетін адамдар әлдеқайда көбірек болды ғой.

Ал қазір тіпті қазақша тәрбиеленген, қазақ мектептерін бітірген қазақтар да орыс сөздерін қыстыруысыз сойле алмайды. Сөздікте бар ресми сөздерді айтпаймын (машина, үстел, кнопка, батон),мен керегі емес, қазақ тілінде бар сөздерді айтамын:  ещё, вообще, до конца, звандау, холодильник, наверно, если что  >(. 90-ыншы жылдарда бала болдым, бірақ сондай масқара араластыру болған жоқтығы есімде.
Одан басқа, мен бірнеше рет тоңазытқыш, жиһаз, үшайыр, сақтандыру секілді сөдермен сөйлестім, ал адамдар мақтаудың орнына айтқанымды мазақтады. Меніңше, қазақ тілі мемлекетіміздің жалғыз тілі болмағанша, елдер орысша сөйлей береді де, тіліміз аз-аздап қырылып бара береді.

ЦитироватьМеніңше, қазақ тілі мемлекетіміздің жалғыз тілі болмағанша, елдер орысша сөйлей береді

"Мемлекетіміздің жалғыз тілі" деп егер мемлекеттік статусын айтып отырсаңыз, онда қазақ тілі онысыз да жалғыз мемлекеттік тіл. Бізде мемлекеттік тіл статусына басқа тілдер ие емес.
Ал егер орыс тілі мүлдем ел ішінде қолданылмауы керек деп отырсаңыз, онда бұны қалай іске асырмақшысыз? Тыйым салу арқылы ма? Бұл әрекет оң нәтиже береді деп ойламаймын.
Жағдайды бірден өзгерту мүмкін емес. Кері әсері болады. Ақырындап, жәймен, ақылмен жасалатын нәрсе бұл. Бізде қазір солай жасалып та жатыр.

Мен қазіргі орыс тілінің Конституциядағы және Тіл Заңындағы  ресми мәртебесін айтып тұрмын. Ол қазақ тілінің көтерілуіне ең бас бөгет деп ойлаймын. Басқа бұрынғы Кеңес елдердің көбі орыс тілінің ресми мәртебесін алып тастады ғой, оның есесіне қазір олардың тілдерінің жағдайы тамаша (Грузия, Әзірбайжан, Эстония, Литва т.б.)

Айтпақшы, неологизмдер тұралы: қазақтар жаңадан ойлап табылған сөздерді пайданалуға ұялады (неліктен білмеймін)
Бірақ ол дұрыс емес, лингвисттеріміз қабылданған сөздерді пайдалануымыз керек, басқа тілдерде де (мысалы: испан, иврит) жаңа, бұрын жоқ сөздерді енгізеді, бірақ ешкім оларды мазақтамайды, керісінше, рақаттанып пайдаланады. Әрбір сөз өз тілінің жазу/айту ережелерге сәйкес келуі қажет қой.

Атазаңымыз бен Тіл туралы заңда бекітілген орыс тілінің ресми мәртебесін алып тастағанын өзім де қалар едім. Бірақ бір жағынан осылай тұра бергені де дұрыс сияқты. Өйткені егер орыс тілінен ресми мәртебесін алып тастасақ, онда аталған заңдардың тілге қатысты баптары орындалмайтын немесе үнемі бұзылып отыратын баптарға айналады. Себебі орыс тілінен ресми мәртебені алып тастаған күннің ертесіне бәрі қазақша сөйлеп кетпейтіні анық. Сондықтан әзірге солай қала бергені дұрыс та шығар.
Өзім қазақ тілі мәселесінің тек бір ғана шешілу жолын көріп тұрмын. Ол жол - еліміздің барлық өңірлерінде қазақтар санының басқа ұлттардан әлдеқайда көп болуы. Сонда ғана тіл мәселесі өзінен-өзі-ақ шешіледі. Айтқанымдай, қазақтар саны көбейіп келеді. Тағы бір айта кетекрлік жәйт, солтүстікте халық азайып жатыр. Бұның себебі орыстардың Ресейге кетуімен байланысты дейді. Ал оңтүстікте халық тығыз шоғырланған (онда негізінен қазақтар тұратынын білетін шығарсыз). Енді халқы азайған солтүстік өңірлерге оңтүстіктің халқын қоныстандыру туралы мемлекеттік деңгейде айтылып жатыр. Тек уақыт керек.

Жаңадан ойлап табылған сөздердің арасында расымен күлкілі естілетіндері де бар. Мәселен балконды "қылтима" деп аударыпты. Күлкілі ғой)))

Барлық өңірлерде қазақтардың саны көбейіп келеді, бірақ ол қандай қазақтар? Олардың зор бөлігі - мәңгүрт, басқа бөлігі - шала қазақтар.
Қазір ен кем дегенде тек түркі тілдерінде оқу жүргізетін бақшаларды/мектептерді қалдырсақ жақсы болушы еді.
Менің мектептегі достарым біршама қазақша сөйлесе алыпты, бірақ олардың 3-6 жастағы балалары қазір мүлдем қазақша білмейді, себебі әйелдері - мәңгүрт, қазақ балабақшасына/мектебіне бергісі келмепті. Ал орыс мектептері болмаса, елдің бәрі амал жоқтықтан. таңдамай қазақ мектебіне беруші еді.

"Қылтима" күлкілі естілетін шығар, бірақ сөзді ұнатпағандар "балкон" деп айта алады, ол да сөздікте бар сөз қой. Бірақ жалпы айтқанда қазақтар кез келген жаңа сөздерді айтуға ұялады, неліктен? Солай бола берсе, бірнеше онжылдықтан кейін тілімізде мүлде қазақ сөздер қалмайды.
Одан басқа, жат тілден сөз қыстырмауға тағы бір себеп бар: орыстар мен мәңгүрттер араласқан сөйлеуді естігенде ішінен былай ойлайды: "Eee, қазақ тілі кедей, өз сөздері жетпей жатыр, сондықтан орыс тілінен сөз қыстырып сөйлейді". Өзім де солай ойлағанмын (қазақ тілін мүлде білмеген кезімде)  Орысшамен араластырғанда біз өздеріміз тіл мәртебесін түсіреміз.

ЦитироватьБарлық өңірлерде қазақтардың саны көбейіп келеді, бірақ ол қандай қазақтар? Олардың зор бөлігі - мәңгүрт, басқа бөлігі - шала қазақтар.
Қазір ен кем дегенде тек түркі тілдерінде оқу жүргізетін бақшаларды/мектептерді қалдырсақ жақсы болушы еді.

Сонда орыстілді мектептер мен бала бақшаларды жауып тастау керек дейсіз бе? Бұлай мәселенің шешіле қоятынына күмәндімін. Оларды жауып тастау тіпті мүмкін де емес қой.)))
Басқа қалаларда қалай екенін білмеймін, әйтеуір Астанада айналамда жүрген орыстілді қазақтардың көбі өз балаларын қазақша мектептер мен бала бақшаларға берген. Бұрынғы Ақмола мен қазіргі Астананың жағдайын қараңыз. Арасы жер мен көктей деуге болады. Қазақтар Ақмоланың 25 пайызын ғана құраған екен. Оның өзінде көбі орыстілді болған. Ал қазіргі Астана сол кездегі Ақмоладан мүлдем өзгеше. Сол сияқты аталған халықты оңтүстіктен солтүстікке қоныстандыру бастамасы сәтті орындалса, орыстілді өңірлерде де "бұрынғы Ақмола-қазіргі Астана" жағдайы секілді біраз оң өзгерістер болады.

ЦитироватьБірақ жалпы айтқанда қазақтар кез келген жаңа сөздерді айтуға ұялады, неліктен?

Иә, бейресми ауызекі тілде жаңа сөздерді қолданбаймыз. Өйткені олай айтып үйренбегенбіз. Бірақ ресми тілде қолданылады (ТВ, газет-журналдарда, ғаламтордағы басылымдарда, ресми жиындарда). Байқағаным, қазақтілділер жаңа сөздерді күнделікті өмірде қолданбаса да, бірақ интернеттегі форумдарда немесе мақалаларға пікір жазғанда жаңа сөздерді қолданып жазады. Мен өзім де ауызша тілде "пернетақта", "тінтуір", "ұшақ" деген секілді сөздерді қолданбаймын. Бірақ интернетте актив түрде қолданамын. Осының өзі титтей болса да жоқтан көрі жақсы емес пе?))

Bytheway, к'азак'ша ''подожди меня' деген к'алайды ?

ждать - күту
"подожди меня" можно поразному сказать.
мені күт; күт мені; (мені) күте тұр; (мені) тоса тұр
остановиться - тоқтау
тоқта; тоқтай тұр; тұра тұр - подожди, повремени (например, когда кто-то уходит, а ты хочешь его задержать, чтобы показать или сказать ему что-то)

Сау бол ! Энди тюшюндюм ног'айлы ''ток'та мени'' деб неге айтханын.
Бизде ''сак'ла мени'' дейле:-)

Алла(һ), бізді сақта - Боже, храни нас.
Осы қарашай тілінде қалай болады?

Біздің проблема тек тілде емес, мысалға батыс Қазақстанда тілден проблема жоқ, ал бірақ өзге кемшіліктер шаш етектен. Оккупацияға ұшыраған ел сияқты қазіргі түріміз.

Дәрмен сен адамдармаен сөйлескенде осында жазғандай сөйлесесіңбе? Өзің қай өңірден боласың?

edil-jayik, батыс Қазақстанның қай облысынансың? Сендер жақта "үндемей" дегенді "індемей" деп айту кездеседі ме?

Цитата: mail от ноября 14, 2014, 07:19
Алла(һ), бізді сақта - Боже, храни нас.
Осы қарашай тілінде қалай болады?

Сиздеча - аллах бизни сак'ла.

Цитата: mail от ноября 14, 2014, 10:38
edil-jayik, батыс Қазақстанның қай облысынансың? Сендер жақта "үндемей" дегенді "індемей" деп айту кездеседі ме?

мен едил мен жайыктын ортасынанмын. Йндемейд деп шаншардан естидим. Сондыктан онтустиктики болу керек, бизде олай атпайды.