Лингвофорум

Һ авазы төп төрки телләрдә фонема белдермәгән; ул гар. вә фар. алынмалары белән кергән һәм тат. теленең төп сүзлегендә кайбер ымлыкларда вә тәкълиди сүзләрдә очрый (мәс., һау-һау, һе, һи).

Тема разделена
*Һәр һәм һич

Һөнәр [һө̌нәр] - ремесло, профессия; умение, мастерство.
Егет кешегә җитмеш төрле һөнәр дә аз - для парня и семьдесят различных ремёсел маловато будет.
Һөнәрче [һө̌нәрче] - ремесленник, мастеровой; мастер на все руки.
Һөнәрче һәр нәрсәне эшли белә - мастер на все руки что угодно умеет делать.
Һөҗүм [һө̌жүм] - наступление; нашествие; покушение.
Һөҗүм иртән банланды - утром началось наступление.
Һөҗүм итәргә - нападать, атаковать; покушаться.
Кичә минем бер бер танышыма һөҗүм иткәннәр - вчера напали на одного моего знакомого.
Көтмәгәндә безнең взводка һөҗүм иттеләр - наш взвод неожиданно атаковали.
Һушсыз [һушсыс] - без сознания.
Ул җирдә һушсыз ята - он лежит на земле без сознания.

Һичсүзсез [һи́чсүссес], Һичбер сүзсез
(нареч.)
1. беспрекословно, безусловно, безоговорочно.
Һичсүзсез үтәргә! - выполнить беспрекословно!
Һичсүзсез ризалашу - согласиться безоговорочно.
(прил.)
1. беспрекословный, безусловный, безоговорочный.
Һичсүзсез буйсыну - безусловное повиновение; беспрекословное подчинение.
Ул һичсүзсез риза булды - он беспрекословно согласился.

Һичтуктаусыз [һи́чтуқтаwсыс]
(нареч.)
1. беспрестанно, непрерывно, постоянно.
Һичтуктаусыз яңгыр коя - беспрерывно льёт дождь.
Һичтуктаусыз машиналар йөреп тора - непрестанно ходят машины.
Нурия әби һичтуктаусыз сөйләшә - бабушка Нурия непрерывно говорит.
(прил.)
беспрестанный, непрерывный; бесконечный.
Һичтуктаусыз көлешү - безумолчный смех
Һичтуктаусыз кисәтеп торулар - бесконечные предупреждения.

Һичшиксез [һи́чшиксез]
(нареч.)
1. конечно, несомненно, безусловно, наверняка.
Һичшиксез очрашачакбыз - несомненно встретимся.
2. (в знач. вводн. сл.) также һичбер шик юк - бесспорно, без (всякого) сомнения, разумеется.
Һичшиксез, аның тәкъдимен хупларга кирәк - разумеется, его предложение нужно одобрить.
(прил.)
1. несомненный, безусловный.
Һичшиксез уңыш - несомненный успех.
Һичшиксез дөреслек - совершенная правда.
Һичшиксез кирәклек - прямая необходимость.

Һичкем [һи́чкем] - никто.
Һичкем белми - никто не знает.
Һичкем каршы килми - никто не возражает.
Аңа алмашка һи́чкем юк - его не́кем заменить.
Һичкемгә әйтәсе булма - смотри, никому не говори
Һичкемнеке [һи́чкемнеке] - ничей.

Һичнәрсә [һи́чнәрсә] - ничто, ничего.
Аны һичнәрсә борчмый - его ничто не волнует.
Аны һичнәрсә куркытмый - его ничто не пугает.
Һичнәрсә мәңгелек түгел - ничто не вечно.
Һичнәрсә булмас - ничего не случится.
Һичнәрсәсе белән аерылмый - ничем не отличается.
Һичнәрсәгә исе китми - ничему не удивляется


Һичнинди [һи́чнинди] - мест.
мест. отриц.
1. никакой.
Һичнинди көч каршы тора алмас - никакая сила не сможет противостоять.
Һичнинди игътибар юк - никакого внимания.
Һичнинди сүз булмасын - чтоб не было никаких разговоров.
2. всякий.
Һичнинди теләк булмау - отсутствие всякого желания.
Һичнинди кешене белми - не знаю ни одного человека.

Һичничек [һи́чничек] - (нареч.) никак, ни коим образом.
Мин аны һичничек алмадым - я его совсем не понял.
Һичничек ышанасы килми - никак не верится.
Һичничек моңа юл куярга ярамый - никоим образом нельзя допустить этого.

Һич җирдә - нигде.
Һичкайда [һи́чқа ̊йда] - (нареч.) нигде.
Һичкайда күрмәдем - я нигде не видел.
Һичкайда бернинди эз юк - нигде (нет) никаких следов.
Һичкайда һичкайчан булмаган мондый хәлләр - никогда нигде не случались подобные дела.
Һичкайдан [һи́чқа ̊йдан] - (нареч.) ниоткуда.
Һичкайдан һичнинди ярдәм юк - ниоткуда никакой помощи.
Һичкайдан акча килгәне юк.
Һичкайчан [һи́чқа ̊йчан] - (нареч.) никогда,  ни разу; отроду, сроду прост.; вовеки.
Һичкайчан күргәнем юк аны - я отродясь его не видел.
Һичкайчан онытылмас - никогда не забудется.
Һичкайчан мондый хәлнең булганы юк - ни разу такого не случалось.
Һичкайчан гафу итмәс - вовек не простит.
Һичкайчан булмаганча - как никогда.

Һичкая [һи́чқа ̊йа] - нареч.
1. никуда.
Һичкая җибәрмим - никуда не пущу.
Һичкая хәбәр итмәгәннәр - никуда не сообщили.
Һичкая барыр хәл юк - никуда не денешься.
Аның белән һичкая барганым юк - я никуда с ним не ходил.
2. не́куда.
Һи́чкая ашыгасы түгел - некуда торопиться.
Һи́чкая барыр җирем юк - мне некуда идти (ехать).

Һичбер [һи́чбер]
(мест. отриц.)
1. никакой, ни один (см. һич частица усил.).
Һичбер көч каршы тора алмас - никакая сила не устоит.
Бу турыда һичбер сүз булуы мөмкин түгел - об этом не может быть никакого разговора.
Һичбер эшкә яраксыз - ни к чему не пригодный.
Һичбер адәм күрмәсен - чтоб не видела ни одна душа.
Һичбер кеше күренми - не вижу ни одного человека.
2. всякий.
Һичбер шартлар булмау - отсутствие всяких условий.
Һичбер шиксез - без всякого сомнения.
3. (в притяж. ф.) һичбере, һичберсе - никто из, ни один из; ни один из них; см. тж. һичкем.
Аларның һичбере моның белән килешмәде - ни один из них с этим не согласился.
Юлчыларның һичберсе безгә таныш түгел - никто из путников нам не знаком.
4. (в знач. нареч.) см. һич.
Һичбер көтмәгән идек - мы никак не ожидали.
Аның эшсез йөргәнен һичбер күрмәссең - никогда не увидишь, чтоб он слонялся без дела.

Һичберәү [һи́чберәw] - (мест. неопр.) см. һичкем.
Һичберәүдән курыкмыйча - не боясь никого.
Һичбер вакыт, Һичбер вакыт та, Һичбер заман, Һичбер заман да - см. һичкайчан.
Һичбер вакытта да - ни в жизнь.
Һичбер җирдә - см. һичкайда.
Һичбер җирдән - ниоткуда.
Һичбер кайда - см. һичкайда.
Һичбер кайчан - см. һичкайчан.
Һичбер кем - никто, ни одна душа.
Һичбер нәрсә - см. һичнәрсә.
Һичбер нинди - см. һичнинди.
Һичбер нинди чагыштырулар кирәк түгел - не требуется никаких сравнений.
Һичбер тартынусыз - без стеснения, панибратски.
Һичбер тартынусыз мөгамәлә - панибратское отношение.
Һичбер төрле - никакой.
Һичбер төрле юл белән - никоим образом, никакими путями.
Һичбер тыелгысыз - безудержный; безудержно.
Һичбер хәлдә - никоим образом, никак.

Һинд [һинд] - индиец; индийский.
Һинд чәе бик тәмле - индийский чай очень вкусный.

Һич [һич]
(местоим.)
1. (отр.) никакой
Һич мөмкинлек юк - нет никакой возможности.
Аңардан һич хәбәр юк - от него нет никаких вестей.
2. (опред.) всякий.
Һич нигезсез - без всякого основания, огульно.
Һич сәбәпсез - без всякой причины, без всякого повода.
Һич тоткарсыз (тоткарлыксыз) - без всякой задержки; безотлагательно.
Һич ялгансыз - без всякого обмана.
Һич үзгәрешсез (үзгәртмичә) - без каких-либо изменений.
Һич тә икеләнмичә (шикләнмичә) - без всяких сомнений (подозрений).
(нареч.)
1. нисколько, ничуть, ничего (прост.); никак, вовсе, совсем.
Һич борчылмый - нисколько не беспокоится.
Һич кирәге юк - совершенно не нужно.
Һич аңлатып булмый - никак не объяснишь.
Һич сүзем юк - нисколько не возражаю.
Һич ярамый - никак нельзя.
Һич (тә) ярамый торган - совершенно непозволительный (недопустимый).
Һич алай түгел - совсем не так, далеко не так.
Һич башка сыярлык түгел - никак не укладывается в голове.
Һич аңлашылмый - ничего не понятно.
үрдәк биргән каз алыр, һич бирмәгән ни алыр - (посл.) (букв. давший утку получит гуся, а что получит тот, кто ничего не дал).
2. никогда, сроду, отнюдь; ни в жизнь.
Һич күргәнем юк - сроду (никогда) не видел.
Һич риза булмаячак - ни в жизнь не согласится.
Һич юк - отнюдь нет.
Һич булганчы кич булсын - (посл.) лучше поздно, чем никогда.
(частица усил.)
1. ни.
Һичкемгә охшамаган - ни на кого не похож.
Һич җан иясе күренми - не видно ни души.
2. образует сложные местоимения и наречия с отрицательным смыслом:
һичкайчан, һичкая, һичкем, һичнинди, һичничек, һичнәрсә, һичтуктаусыз и др.

Һәртөрле [һә́ртө̌рлө̌] - (мест. опред.) всякий, всевозможный, разнообразный; какой угодно.
Һә́ртөрле юллар (хәйләләр) белән - вся́чески, всеми путями.
Һәртөрле уеннар булды - всякие игры были.
Һәрхәлдә [һә́рхәлдә] - (вводн. сл.) во всяком случае, по крайней мере, так или иначе.
Һә́рхәлдә, без иртәгә очрашырга тиеш - так или иначе, завтра мы должны встретиться.
Һә́рхәлдә, әлегә мәсьәлә ачык түгел - во всяком случае, пока вопрос не ясен.
Һәрхәлдә ул аңлады - во всяком случае, он понял.

Һәрьяклап [һә́рйақлап] - нареч.
1. со всех сторон, кругом.
Һә́рьяклап камап алу - окружить со всех сторон.
Һә́рьяклап сирень исе - кругом запах сирени.
Һә́рьяклап хөрмәт, ихтирам - кругом почёт, уважение.
2. всячески.
Һә́рьяклап ярдәм итү - всячески помогать.
Һә́рьяклап күңелен табарга тырышу - всячески стараться угодить.
3. всесторонне, разносторонне, досконально.
Һә́рьяклап тикшерү - изучать всесторонне (досконально).
Һәрьяклап тикшерик әле - давайте-ка проверим всесторонне.
Һә́рьяклап белемле - разносторонне образованный.
Һә́рьяклап килгән - во всех отноше́ниях подходящий.

Һә́рьяктан [һә́рйақтан] - (нареч.)
1. со всех сторон.
Һә́рьяктан мәйданга халык агыла - со всех сторон на площадь валит народ.
2. всесторонне, разносторонне.
Һә́рьяктан хәзерлекле кеше - разносторонне подготовленный человек.
3. во всех отношениях.
Һә́рьяктан игътибарга лаек - достоин внимания во всех отношениях.
Һә́рьяктан җитеш - законченный, цельный.

Һәркем [һә́рке̌м] - мест. опред.
1. каждый, всякий, всяк; каждый человек.
Һә́ркем алдында - перед каждым, на виду у каждого (всех).
Һә́ркем үз кирәген уйлый - каждый думает о своём; всякий хлопочет, себе добра хочет.
Һә́ркем үзенчә фикер йөртә - всяк по-своему рассуждает.
Һә́ркем үз урынын белергә тиеш - (посл.) всяк сверчок знай свой шесток (букв. каждый должен знать своё место).
Һә́ркемнән сәләтенчә, һәркемгә хезмәтенчә - от каждого - по способностям, каждому - по труду.
2. (в сочет. со словами на -лы, -лык) обще-.
Һә́ркем алырлык, Һә́ркемнең хәленнән килерлек - общедоступный.
Һә́ркемгә аңлаелышлы, Һә́ркем аңларлык — общепонятный, общедоступный.
Һә́ркемгә билгеле (таныш) - общеизвестный.
Һә́ркемгә билгеле хакыйкать - азбучная истина.
Һә́ркем өчен дә (һә́ркемгә дә) мәҗбүри - общеобязательный.
Һә́ркемнең үз туксаны туксан - каждый мерит на свой аршин (букв. у каждого свои 90-90.)
Һәркемнең үз бәхете - у каждого своё счастье.

Һәрнәрсә [һә́рнәрсә] - мест. опред.
1. всё, каждая (всякая) вещь.
Һә́рнәрсә белән кызыксыну - интересоваться всем.
Баланы һәрнәрсә кызыксындыра - у ребёнка вызывает интерес всякая вещь.
Һә́рнәрсәдә чама белергә кирәк - (погов.) во всём нужно знать меру.
Һә́рнәрсә яңа вакытында кадерле - (посл.) всякая вещь ценна, когда она новая.
Һә́рнәрсәнең яңасы яхшы, дусның искесе яхшы - (посл.) держись друга старого, а дома - нового.
2. (в сочет. со словами на -чы, -гыч) все-.
Һә́рнәрсәгә көче җитүче - всесильный.
Һә́рнәрсәне белүче - всезнающий.
Һә́рнәрсәне җимергеч - всесокрушающий.
Һәрнәрсәдән элек, Һәрнәрсәдән әүвәл - прежде всего.