Лингвофорум

57. Спишите словосочетания по образцу.
Үрнәк: Минем дәфтәрем – дәфтәр минеке.
Синең чанаң – чана синеке – санки твои.
Аның чиләге - чиләк аныкы – ведро его.
Безнең тубыбыз – туп безнеке – мяч наш.
Сезнең өегез – өй сезнеке – дом ваш.
Аларның бүләкләре – бүләкләр аларныкылар – подарки их.

58. Измените слова по образцу и переведите их.
Үрнәк: Малай – малайныкы.
а) Балалар – балаларныкы - детей, апаныкы – старшей сестры, гаилә – гаиләнеке - семьи, мәктәп – мәктәпнеке - школы, кеше – кешенеке - чужой, Рөстәм – Рөстәмнеке - Рустамов, каен – каенныкы - берёзы.
б) Мин – минеке - мой, син – синеке - твой, ул – аныкы – его, без – безнеке – наш, сез –  сезнеке – ваш, алар – аларныкы – их.

59. Спишите, изменяя предложения по образцу. Переведите.
Үрнәк: Минем яңа чанам зәңгәр. – Яңа зеңгәр чана минеке.
1) Әниемнең күлмәге чәчәкле. – Чәчәкле күлмәк әниемнеке – Цветастое платье – моей мамы.
2) Бу синең хатыңмы? – Бу хатын синекеме? – Это твоя жена?
3) Наиләләрнең яңа фатирлары бик зур һәм иркен. – Бик зур һәм иркен яңа фатирлар Наиләләрнекеләр. – Очень большие и просторные новые квартиры Наиля и его родственников.
4) Безнең авылның мәчете ак таштан салынган. – Ак таштан салынган мәчет авылыбызныкы. – Мечеть, сложенная из белого камня – нашей деревени.
5) Биредә сезнең бакчагыз иң матуры. – Биредә (Биредәге) бакчаларның иң матуры сезнеке. – Самый красивый из здешних садов ваш.
6) Бу минем пәлтәмнең төймәсе түгел. – Бу төймә пәлтәмнеке түгел. – Эта пуговица не от моего пальто.
7) Бу үзеңнең китабыңмы? – Бу китап үзеңнекеме? – Эта книга твоя собственная?
8) Сезнең класста кемнең билгеләре иң начар? – Сезнең класста иң начар билгеләр кемнеке? – В вашем классе чьи отметки самые плохие?
9) Бу яңа җыр Рөстәм Яхинның җырымы? – Бу яңа җыр Рөстәм Яхинныкымы? – Эта новая песня - Рустема Яхина?
10) Тарих кабинетының урындыклары бик җайлы. – Бик җайлы урындыклар тарих кабинетыныкы. – Очень удобные стулья (из) кабинета истории.
11) Бу Татарстан гербымы? - Бу герб Татарстанныкымы? – Этот герб – Татарстана?
12) Песи баласының тәлинкәсе кечкенә. – Кечкенә тәлинкә песи баласыныкы. – Маленькое блюдце – котёнка.

60. Ответьте на вопросы.
1) Безнең бакча шәһәргә якын, ә сезнеке? – Сезнеке ерак, Белорецк районының Тирлян авылында.
2) Эниемнең куллары йомшак, ә әтиемнеке? – Әтиемнеке каты.
3) Радикның билгеләре яхшы, ә Сашаныкы? – Сашаныкы яхшы да икән.
4) Аларның мәктәпләре бик иске, ә сезнеке? – Сезнеке дә бик иске.
5) Минем сеңлемнең уенчыклары күп, ә синең сеңлеңнеке? – Минем сеңлемнеке тагын да күбрәк.
6) Минем чәем кайнар түгел, ә синеке? – Минеке дә кайнар түгел.
7) Алсуның өй эшләре әзер, ә энесенеке? – Энесенең өй эшләре әзер түгел.
8) Бу - Айгелнең дәфтәре, ә үзеңнеке кайда? – Үземнеке өйдә калган.

61. Спишите, расставляя вместо точек окончания -ныкы/-неке или -ның/-нең. Объясните свой выбор.
1) Быел безнең уңыш шундый әйбәт, ә күршеләрнеке никтер начар булган. – В этом году у нас такой хороший урожай, а у соседей почему-то был плохой.
2) Фатыйма апа бит Рөстәмнең әбисе тугел, ә Айратныкы, Рөстәмнеке авылда яши. – Фатима апа ведь бабушка не Рустема, а Айрата, Рустемова живёт в деревне.
3) Алмазның да, Илнарның да кечкенә эт балалары бар: Алмазныкы кара, ә Илнарныкы ап-ак. – И у Алмаза, и у Ильнура есть щенки: Алмазов чёрный, а Ильнуров белый-пребелый.
4) Бу сәгать әтиемнеке, ул аны оныткандыр. – Эти часы моего отца, он их забыл, наверное.
5) Бу бит каен яфрагы, имәннеке мондый булмый. – Это же берёзовый лист, дубовый не такой.
6) Бу апамның сумкасы, минеке өйдә калган. – Это сумка моей старшей сестры, моя дома осталась.
7) Без гел шәһәр сөте эчәбез, ә бит авылныкы файдалырак та, тәмлерәк тә. – Мы всегда пьём городское молоко, а ведь деревенское и полезнее, и вкуснее.
8) Сезнең улыгыз инде күптән өйдә, ә безнеке һаман юк. – Ваш сын уже давно дома, а нашего до сих пор нет.
9) Бу фотоаппарат кешенеке түгел, ә үземнеке. – Этот фотоаппарат не чужой, а мой собственный.
10) Кич белән кемнең буш вакыты бар: синекеме әллә абыеңныкымы? – У кого вечером есть свободное время: у тебя или у твоего старшего брата?

62. Переведите. Поставьте вопросы к выделенным словам и определите их падежы.
1. Әнием миңа яңа күлмәк тегә башлады, ә үзенекен тегеп бетерергә вакыты юк. – Моя мама начала шить мне новое платье, а дошить своё собственное у неё нет времени.
Әнием миңа яңа күлмәк тегә башлады, кемнекен тегеп бетерергә вакыты юк?
2) Энемнең кәрзинендә гөмбәләр бик аз иде, шуңа күрә ул минекеннән берничәне алды да үзенекенә салды. – В корзине моего братишки было очень мало грибов, поэтому он из моей несколько взял и в свою положил.
Энемнең кәрзинендә гөмбәләр бик аз иде, шуңа күрә ул кемнекеннән берничәне алды да кемнекенә салды?
3) Алсуның зонтигының төсе шундый матур, ә минекенең төсе ямьсез. – У зонтика Алсу такой красивый цвет, а у моего цвет некрасивый.
Алсуның зонтигының төсе шундый матур, ә кемнекенең төсе ямьсез?
4) Маратның китабы тагын өйдә калган, шуңа күрә дәрестә минекен алып торды. – Книга Марата опять осталась дома, поэтому на уроке он взял на время мою.
Маратның китабы тагын өйдә калган, шуңа күрә ул дәрестә кемнекен алып торды?
5) Синең классыңда малайлар күп икән, ә минекендә берничә генә – Оказывается, в твоём классе очень много мальчиков, а в моём только несколько.
Синең классыңда малайлар күп икән, ә кемнекендә берничә генә?
6) Аның кулъяулыгы бик пычрак, шуңа мин аңа үземнекен бирдем – Его носовой платок очень грязный, поэтому я дал ему свой.
Аның кулъяулыгы бик пычрак, шуңа мин аңа кемнекен бирдем?
7) Бу өстәл күрше кабинетныкы, безнекеләрне ремонтка бирделә́р. – Этот стол из соседнего кабинета, наши отдали в ремонт – Бу өстәл күрше кабинетныкы, кемнекеләрне ремонтка бирделәр?
8) Бу кәгазьләрне кайсы папкадан алдың: минекеннәнме әллә үзеңнекеннәнме? – Эти бумаги из которой папки взял: моей или твоей?
Бу кәгазьләрне кайсыныкыдан алдың: минекеннәнме әллә үзеңнекеннәнме?

63. Напишите ответы, используя слова в скобках в нужной форме.
Үрнәк: – Кемнең энисе матуррак: Айгөлнекеме, әллә Лилиянекеме? – Минеке.
1) Дусларыңа кемнең буләге кубрәк ошады? – Твоим друзьям чей подарок больше понравился? Илнурныкы.
2) Марат кемнең бакчасына булышырга барды? – Марат в чей сад пошёл помогать? Күршенеке.
3) Начар укучылар кемнең кабинетына йөрергә яратмыйлар? – Плохие ученики в чей кабинет не любят ходить? Директорныкы.
4) Сезнең малаегыз кем велосипедында йөри? – Ваш мальчик на чьём велосипеде катается? Дустыныкы (его друга).
5) Син кемнең этеннән куркасың? – Ты чью собаку боишься? Айратныкы.
6) Кемнең әкиятләрен балалар яраталар? – Чьи сказки любят дети? Тукайныкы.
7) Кемнең фатирында бүлмәләр уңайлырак? – В чьей квартире комнаты уютнее? Безнеке.
8) Син миңа кемнең телефонын бирәсең? – Ты мне чей телефон даёшь? Апаныкы.

64. Переведите.
1) Мой магнитофон уже старый, а твой мне очень нравится. – Минем магнитофон(ым) иске инде, ә синеке миңа бик ошый.
2) Его мама - врач, а моя - инженер. – Аның әнисе - табиб, ә минеке - инженер.
3) Это Сашины лыжи, мои давно сломались. – Бу Сашаның  чаңгысы, минеке күптән сынады.
4) Братишка разбил мою чашку, а свою не дает. – Энем (минем) чынаягымны ватты, ә үзенекене бирми.
5) Я потеряла свои варежки, а мамины мне большие. – Үз бияләем  югалттым, ә әниемнеке миңа зур.
6) Лена нашла на полу какие-то ключи, они не твои? – Лена идәндә ниндидер ачкычларны тапты, алар синекеләрме түгел?
7) Мои родители сегодня на даче, а твои дома? – Минем ата-аналар(ым) бүген дачада, ә синекеләр өйдәме? 
8) В нашем подъезде живут хорошие люди, а в вашем? – Безнең подъездда яхшы кешеләр яши, ә сезнекедәме?

65. Спишите, дописывая нужные окончания.
Үрнәк: Апамның язуы минекеннән матуррак. – Почерк моей старшей сестры красивее моего.
1) Алмазның сеңлесе минекеннән кечкенәрәк. – Сестра Алмаза младше моей.
2) Булатларның бакчасы безнекеннән  ераграк. – Сад семьи Булата дальше нашего.
3) Казан шәһәренең  урамнары  Чаллыныкыннан таррак. – Улицы Казани шире чем Набережных Челнов.
4) Самолетның тизлеге поездныкыннан зуррак. –  Скорость самолёта больше (скорости) поезда.
5) Безнең этебез күршеләрнекеннән усалрак. – Наша собака более злобная чем соседская.
6) Чия компоты алманыкыннан тәмлерәк. – Вишнёвый компот вкуснее яблочного.
7) Алсуның  бүлмәсе абыеныкыннан иркенрәк. – Комнату Алсу просторнее чем её старшего брата.

ЮКЛЫК АЛМАШЛЫКЛАРЫ
Беркөнне ул Чаллыга барган. - Однажды он уехал в Набережные Челны.
Беркем дә аны күрмәгән. - Никто его не видел.
Бүген мин бернәрсә эшләмим, мин бүген ял итәм. - Сегодня я ничего не делаю, я сегодня отдыхаю.
Ул китап беркайда да юк.  - Этой книги нигде нет.
Мин аңа беркайчан бернәрсә дә әйтмим. - Я ему никогда ничего не говорю.
Бу бүлмәдә бернәрсә юк. - В этой комнате ничего нет.
Анда беркем дә юк инде. - Там ведь никого нет.
Беркем бернәрсә эшләми. - Никто ничего не делает.
Беркайда да кеше күренми. - Людей нигде не видно.
Беркайчан шулай эшләмәгез! - Никогда так не делайте!
Гел шулай гына эшләгез. - Всегда только так делайте.
Мин Мәскәүгә бардым, анда кеше бик күп. - Я ездил в Москву, там очень много людей.
Бөтенесе аны ярата. - Все его любят.
Бернәрсәгә тимәгез! Монда бөтен әйбер дә безнеке түгел. - Ничего не трогайте! Здесь все вещи - не наши.

52. Переведите.
а) Һичкем – никто; һичнинди – никакой; һичкайчан – никогда, ни разу; һичнәрсә – ничто, ничего; һичкая – никуда, не́куда; һичбер – никакой, ни один, (в знач. наречия) никак; һичкемнән – ни от кого, ни с кого; һичкайда - нигде.
б) Бернәрсә – ничто, ничего, что-то, нечто, одна вещь; беркемнән – ни от кого; беркайда – нигде; бернинди - никакой, беркем - никто, беркайчан - никогда, беркая - никуда.

53. Переведите.
Совсем не хочу – һич телмим; совсем не надо – һич кирәкми; он совсем ничего не видел – һич бернәрсә дә күрмәде; я совсем никому ничего не сказал – мин һич беркемгә дә бернәрсә дә әйтмәдем; совсем не думаешь – һич уйламыйсың; совсем не стараетесь – һич тырышмыйсыз.

54. Переведите. Дополните подлежащими.
(Ул) берни белмәгән – он ничего не знал;  (ул) һичкая барасым килми – он не хочет никуда идти; беркем дә һич җавап бирә алмый – никто совсем ничего не может ответить; (без) беркайда да һич тапмадык – мы нигде совсем ничего не нашли; (мин) бернәрсәне дә җыярга өлгермәдем – я ничего не успел собрать; (син) беркайчан да һичкемгә дә начар сүз әйтмә – никогда и никому не говори плохих слов; һичкем булышмаган – никто не помогал; һичбер кеше килмәде – ни один человек не пришёл; бернинди дә хата юк – нет никаких ошибок.

55. Переведите. Найдите отрицательные местоимения.
1) Балачакта күңелгә бернинди дә авыр уйлар килми. – В детстве в голову не приходят никакие гнетущие мысли.
2) Бүгенге көн башка көннәрдән бернәрсә белән дә аерылмый иде. – Сегодняшний день ничем не отличался от остальных.
3) Беркайчан да мондый хәл бу шәһәрдә булмаган. – В этом городе никогда такого не случалась.
4) Мондый зифа каеннар беркайда да юктыр. – Таких стройных берёз, наверно, нигде нет.
5) Быел җәй бер тапкыр да балык тотарга бара алмадым. – Прошлым летом ни разу не смог сходить на рыбалку.
6) Ни өчендер бакчада һичнинди кош сайравы ишетелми. – Почему-то в саду не слышно пения никакой птицы.
7) Ул беркайчан да беркемгә дә бернинди дә киңәш бирми. – Он никогда и никому не даёт никаких советов.
8) Бу сәгатьне берничек тә төзәтеп булмыймы? – Эти часы никак нельзя починить?

56. Переведите.
1) Он почему-то никогда и никому не верит. – Ул нигәдер беркайчан да беркемгә дә ышанмый.
2) Сегодня тебя на работе никто не видел. – Буген сине эштә беркем дә күрмәгән.
3) Я нигде не нашел свою тетрадь. – Мин беркайда да үз дәфтәрем тапмадым.
4) Никто и никогда об этом не слышал. – Беркем дә беркайчан да моның турында ишетте.
5) Азат ничего не учил и не смог ответить. – Азат берни өйрәнде һәм җавап бирә алмады.
6) Мама сегодня устала и никуда не хочет идти. – Әнием бүген арыды һәм беркая да барасы килмәде.
7) Я ничего не пишу, потому что мне совсем не слышно. – Мин берни язам, чөнки миңа һич бернәрсә дә ишетелә.
8) Ему никакого совета не нужно. – Аңа бернинди дә киңәш кирәкми.
9) Почему вы нигде, никогда и никому доброго слова не скажете? – Сез нигә  беркайда да беркайчан да беркемгә дә яхшы сүз әйтмисез?
10) Этой старушке никто и никогда не пишет. – Бу карчыкка беркем дә беркайчан да язмый.

42. Переведите. Дополните по образцу.
Үрнәк : Нәрсәдер бар, нәрсәдер кирәк, ...
а) Нәрсәдер  – что-то, нечто; нәрсә́неңдер – у чего-то; нәрсә́гәдер – к чему-то, зачем-то, почему-то; нәрсә́недер – что-то; нәрсәдә́ндер – от/из/с чего-то, отчего-то, из-за чего-то; нәрсәлә́рдер – что-то; нәрсә белә́ндер – с чем-то; нәрсә турында́дыр – о чём-то; нәрсә өче́ндер – для чего-то.
б) Ке́мдер – кто-то, некто; ке́мнеңдер – у кого-то, чей-то; кемгә́дер – кому-то; ке́мнедер – кого-то; кемнә́ндер – от/с кого-то, кем янында́дыр – около/возле кого-то, при ком-то; кемдә́дер – у кого-то, ке́мнекедер – чей-то.
в) Ни́дер – что-то, нечто; ни́ндидер – какой-то;
ка́йдадыр – где-то; ка́ядыр – куда-то;  ка́йчандыр – когда-то, некогда; ка́йдандыр – откуда-то, откуда-нибудь; ка́яндыр – откуда-то, откуда-нибудь;
ни́чәдер – сколько-то, сколько; ни́чектер – как-то;
ни́ктер – почему-то, зачем-то, отчего-то; нигә́дер – зачем-то, почему-то, что-то; ни өче́ндер – для чего-то, зачем-то, почему-то; ка́йсыдыр – кто-то, какой-то (и одуш., и неодуш.); кү́пмедер – сколько-то, сколько-нибудь, некоторое время; ни́чәнчедер – какой-то (по счёту).

43. Переведите.
Нәрсәдәндер курыкты – чего-то боялся; нәрсәнедер югалткан – что-то потерял; кемнеңдер тавышы – чей-то голос; кемдер нәрсәдер сөйли – кто-то что-то говорит; ниндидер кош сайрый – какая-то птица поёт; кайдадыр бар – где-то есть; кайчандыр дус идек – когда-то мы были друзьями; кайдандыр килде – откуда-то приехал; ничәдер сум – сколько-то рублей; ничектер белә – как-то знает; никтер оша́мый – почему-то не нравится; нигәдер яратмыйм – почему-то не люблю; ни өчендер ә́йтми – зачем-то не говори; кайсысыдыр шалтыраткан – кто-то (неизвестный) звонил; күпмедер вакыт – некоторое время.

44. Переведите.
Какой-то город – ниндидер шәһәр – әллә нинди шәһәр;
куда-то ушел – каядер китте – әллә кая китте;
откуда-то взял – кайдандыр алды – әллә кайдан алды;
почему-то не разговаривают – нигәдер сөйләшмиләр – әллә нигә сөйләшмиләр;
когда-то читал – кайчандыр укыдым – әллә кайчан укыдым;
что-то есть – нәрсәдер бар – әллә нәрсә бар;
о чем-то знает – нәрсә турындадыр белә – әллә турында белә;
для кого-то трудно – кем өчендер авыр – әллә кем өчен авыр;
сколько-то надо – ничәдер кирәк – әллә ничә кирәк;
чей-то сын – кемнеңдер улы – әллә кемнең улы;
зачем-то спрашивают – нигәдер сорыйлар – әллә нигә сорыйлар;
где-то живёт – кайдадыр яши – әллә кайда яши;
как-то сделал – ничекдер итте – әллә ничек итте;
с кем-то дружит – кем беләндер дус тора – әллә кем белән дус тора.

45. Переведите.
1) Ул сезнең артыгыздан нидер кычкырып калды. – Он что-то кричал вам вслед.
2) Бу кешене мин кайдадыр ниндидер җыелышта күргән идем бугай. – Кажется, этого человека я где-то, на каком-то собрании видел.
3) Кемдер гармунда уйнады, кемнәрдер матур итеп җырладылар. – Кто-то играл на гармони, кто-то красиво исполнял песню.
4) Хәлләрегезне никтер беркемгә дә сөйләмисез. – О ваших делах вы почему-то никому не рассказываете.
5) Аның сүзләре ничектер йөрәкләргә барып җитте. – Его слова как-то доходили до сердца (западали в душу).
6) Бу кабинетта һәрвакыт кемдер нәрсәдер сөйли. – В этом кабинете всегда кто-то что-то говорит.
7) Эт кемгәдер ниндидер ямьсез тавыш белән өрә иде. – Собака на кого-то заливалась лаем (заходилась от лая).
8) Мин кайчандыр журналист булырга хыяллана идем, ә хәзер нигәдер бу теләк юк. – Когда-то я мечтал стать журналистом, а сейчас почему-то этого желания нет.

46. Переведите.
1) Он как-то и откуда-то сам все узнал. – Ул ничектер һәм кайдандыр үзе бөтенесен белде.
2) Здесь что-то не так. – Биредә нәрсәдер алай түгел.
3) Он кому-то принес красивые луговые цветы. – Ул кемгәдер матур болын чәчәкләре алып килде.
4) Это какой-то знакомый почерк. – Бу ниндидер таныш кул.
5) Говорят, сегодня по телевизору будет какой-то интересный фильм. Буген телевизордан ниндидер кызык фильм булыр, диләр.
6) На столе остался чей-то учебник. – Өстәлдә кемнеңдер дәреслеге калды.
7) Кто-то остался после уроков и помыл пол. – Кемдер дәресләрдән соң калып торган һәм идәнне юган.
8) Тебе звонил какой-то человек. – Сиңа әллә нинди кеше шалтырады.
9) Вам всегда чего-то не хватает. – Сезгә һәрвакыт нәрсәдер җитми.

47. Напишите по образцу.
Үрнәк: Кемдер – әллә кем – кто-то, некто.
Күпмедер – әллә күпме – сколько-то, сколько-нибудь, сколько; кайчандыр – әллә кайчан – когда-то, некогда; никтер – әллә ник – почему-то, зачем-то, отчего-то; нигәдер – әллә нигә – почему-то, зачем-то, что-то; кемнәндер – әллә кемнән – от/с кого-то, кемдәдер – әллә кемдә – у кого-то; кем өчендер – әллә кем өчен – для кого-то; каядыр – әллә кая – куда-то;  ничектер – әллә ничек – как-то.

48. Измените по образцу.
Үрнәк: Кемдер кычкыра – әллә кем кычкыра – кто-то кричит.
Ничектер әйтте – әллә ничек әйтте – что-то сказал;
нигәдер белмим – әллә нигә белмим – почему-то не знаю;
күпмедер акча – әллә күпме акча – сколько-нибудь денег;
ниндидер сүз – әллә нинди сүз – какое-то слово;
кайдадыр бар – әллә кайда бар – где-то есть;
кемнеңдер баласы – әллә кемнең баласы – чей-то ребёнок;
никтер язмый – әллә ник язмый – почему-то не пишет;
кемгәдер бирдек – әллә кемгә́ бирдек – мы кому-то дали;
ничәдер кеше – әллә ничә кеше – сколько-то человек;
нидер сөйли – әллә ни сөйли – что-то рассказывает.

49. Напишите вместо точек подходящие местоимения.
1) Урамда төне буе кемләрдер йөриләр, кайдадер кычкырып көләләр. – В лесу всю ночь кто-то ходит, где-то громко хохочут.
2) Лилия туган көненә кемнедер чакырмаган, кемне икән? – Лилия на свой день рождения кого-то не пригласила, кого же?
3) Әллә ничек булды синең гомер, син, Мокамай, әллә нишләдең. (Һ. Такташ) – Как-то прошла твоя жизнь, Мокамай, что-то ты делал.
4) Һәр кеше нәрсәдер ярата, кемгәдер ярдәм итә, кемнәндер ярдәм көтә. – Каждый человек кого-то любит, кому-то помогает, от кого-то помощи ждёт.
5) Газ плитәсендә нигәдер яна бугай. – Кажется, в плите почему-то горит газ.

30. Допишите окончания.
1) Без үзебез дә шушы ук мәктәптә укыйбыз. – Мы и сами в этой же школе учимся.
2) Безнең үзебездә дә бакчабыз бик яхшы. – У нас у самих тоже хороший сад.
3) Безнең үзебезгә дә зуррак фатир кирәк. – Нам самим тоже нужна квартира побольше.
4) Безнең үзебезгә дә бу кеше турында сорадылар. – У нас самих тоже об этом человеке спрашивали.
5) Безнең үзебезнең дә мондый телевизор бар. – У нас самих тоже есть такой телевизор.

31.Үзебез. - Без үзебез шуны итә алмадык. - Мы не могли сами это сделать.
Үзебез дә. - Без үзебез дә кәрт уйнап алырга яратабыз. - Мы сами тоже любим перекинуться в картишки.
Үзебездә. - Безнең үзебездә бәрәңге бик яхшы үсә. - У нас самих хорошо растёт картошка.
Үзебездә дә. – Безнең үзебездә дә шундый ук мәсьәләләр. - У нас самих тоже такие же проблемы.
Үзебездә түгелме? - Уңышсызлык сәбәпләре безнең үзебездә түгелме? - Причины неудачи не в нас ли самих?

32. Переведите.
1) Мы сами тоже из этого города. – Без үзебез дә бу шәһәрдән.
2) У нас у самих мало времени. – Безнең үзебезнең вакытыбыз аз.
3) Нам самим пора идти домой. – Безнең үзәбезгә өйгә барырга вакыт.
4) Нас самих тоже ждут дома. – Безнең үзебезне дә өйдә көтәләр.
5) Вы услышите эту новость от нас самих. – Сез безнең үзебездән бу һәбәрне ишетерсез.
6) Зимой у нас у самих холодно. – Кыш көне безнең үзебездә салкын.

33. Переведите. Определите падеж местоимений.
1) Сез үзегез бу кешене кайдан беләсез? – Вы сами этого человека откуда знаете? (б. к.)
2) Сезнең үзегезнең авылыгыз зурмы? – Ваша собственная деревня большая? (и. к.)
3) Сезнең үзегезгә дә табиб кирәк. – Вам самим тоже нужен врач. (ю. к.)
4) Сезнең үзегезне дә монда беркем белми. – Здесь вас самих тоже никто не знает. (т. к.)
5) Сезнең үзегездән дә җавап кирәк. – От вас самих тоже нужен ответ. (ч. к.)
6) Сезнең үзегездә дә һәрвакыт кеше күп була. – У вас самих тоже всегда бывает многолюдно. (у.-в. к.)

34. Переведите.
Үзегез. – Вы сами.
Үзегез дә. – Вы сами тоже.
Үзегездә. – У вас самих.
Үзегездә дә. – У вас самих тоже.
Үзегез дәме. – Вы сами тоже?
Үзегездәме. – У вас самих?

35. Переведите.
1) Вы сами на праздник придете? – Сез үзегез бәйрәмгә килерсез?
2) У вас самих квартира очень хорошая. – Сезнең үзегезнең фатирыгыз бик яхшы.
3) Вам самим нужно отдыхать. – Сезнең  үзегезгә ял итәргә кирәк.
4) Вас самих очень любят дети. – Сезнең үзегезне балалар бик яраталар.
5) От вас самих я слышу только хорошие слова. – Сезнең үзегездән мин яхшы гына сүзләр ишетәм.

36. Переведите. Определите падеж местоимений.
1) Алар үзләре дә татарча яхшы беләләр. – Они сами тоже хорошо знают татарский.
2) Аларның үзләренең дә мунчалары юк. – У них самих тоже тоже нет бани.
3) Аларның үзләренә дә биредә уңайсыз. – Им самим здесь тоже неудобно.
4) Без аларның үзләрен дә телевизордан күрәбез. – Мы их самих тоже видим по телевизору.
5) Аларның үзләреннән дә куркалар. – Их самих тоже боятся.
6) Аларның үзләрендә дә бүген җылы су юк. – Сегодня у них самих тоже нет горячей воды.

37. Переведите.
Үзләре. – Они сами.
Үзләреме? – Они сами?
Үзләреннән түгелме? – Не от них ли самих?
Үзләре дә. – Они сами тоже.
Үзләрендә. – У них самих.
Үзләрендә дә. – У них самих тоже.

38. Переведите.
1) Они сами выращивают очень красивые цветы. – Алар үзләре бик матур чәчәкләр үсәләр.
2) У них у самих есть двое маленьких детей. – Аларның үзләренең ике кечкенә баласы бар.
3) Эта книга нужна им самим. – Бу китап аларның үзләренә кирәк.
4) Их самих вы на праздниках встречаете? - Сез аларның үзләрен бәйрәмләрдә очратасызмы?
5) Мы часто слышим эти советы от них самих. – Без аларның үзләреннән бу киңәшләрне еш ишетәбез.
6) У них у самих мало места. – Аларның үзләренең урыны аз.

39. Переведите. Определите падеж местоимений.
1) Мин үзем дә бу кешеләрне беренче тапкыр күрәм. – Я и сам вижу этих людей первый раз.
2) Син үзеңнең элекке күршеләреңне очратасыңмы? – Ты встречаешь своих прежних соседей?
3) Ул үзе дә скрипкада бик яхшы уйный. – Он сам тоже хорошо играет на скрипке.
4) Бу чәчәкле күлмәк үземә дә бик ошый. – Это цветное платье мне самой тоже очень нравится.
5) Без үзебезгә икенче фатир эзлибез. – Мы ищем себе другую квартиру.
6) Безнең үзебезнең олы апабыз инде күп еллар Мәскәүдә яши. – Наша собственная взрослая сестра уже много лет живёт в Москве.
7) Үзегездән дә хат көтәбез. – И от вас самих ждём письма.
8) Бу китап синең үзеңдә дә бар ич! – Эта книга ведь и у тебя самого есть!
9) Аларның үзләрен дә Сабантуйга кунакка чакырырга кирәк. – Их самих тоже нужно пригласить в гости на Сабантуй.

40. Переведите.
1) Я дома всю работу делаю сама. – Мин үзем өйдә бөтен эш итәм. 
2) Нам самим здесь очень интересно. – Безнең үзебезгә биредә бик кызык.
3) Ты сам что скажешь? – Сиң үзең нәрсә әйтерсең?
4) Я люблю свой город. – Мин үз шәһәремне яратам. (лит.) / Мин үземнең шәһәремне яратам. (разг.)
5) Мой младший брат сам стирает свои рубашки. – Энем үз күлмәкләре үзе юа.
6) Вам этот старый стол самим нужен? – Бу иске өстәл сезнең үзегезгә  кирәкме?
7) От них самих давно нет никаких новостей. – Аларның үзләреннән күптән бернинди хәбәрләр юк.

41. Допишите окончания.
1) Син үзең дә озак йокларга яратасың. – Ты сам тоже любишь долго спать.
2) Мин үзем дә эшкә соңга калам инде. – Я сам тоже уже опаздываю на работу.
3) Иртәгә алар үзе дә авылга китәләр. – Завтра они сами тоже уезжают в деревню.
4) Без барлык бүләкләрне дә үзебезгә калдырабыз. – Все их подарки мы оставим себе самим.
5) Синең үзеңә дә зәңгәр төс бик килешә. – Тебе самому тоже очень идёт голубой цвет.
6) Ул һәр бәйрәмгә үзенә яңа күлмәк сатып ала. – Она на каждый праздник покупает себе новое платье.
7) Сез аларның үзләрен күрергә тиеш. – Вы должны увидеть их самих.
8) Аның үзенең дә кечкенә малае инде студент. – Маленький мальчик его самого тоже уже студент.

21. Переведите. Определите падеж местоимений.
1) Мин үзем дә яхшы беләм. – Я и сама хорошо знаю.
2) Бу минем үземнең сүзлегем түгел. – Это не мой собственный словарь.
3) Минем үземә дә һәрвакыт вакыт җитми. – Мне и самому всегда не хватает времени.
4) Иртәгә минем үземне дә кунакка чакырдылар. – Завтра меня самого тоже в гости пригласили.
5) Минем үземнән дә ай саен газетага мәкалә сорыйлар. – У меня самого тоже каждый месяц просят статью в газету.
6) Бәйрәмдә минем үземдә дә кунаклар була. – На празднике у меня самого тоже бывают гости.

22. Переведите. Составьте предложения.
Үзем. – Мин үзем бу кагыйдәләрнең һәрберсен дә беләм. - Я сам знаю каждое из этих правил.
Үзем дә. – Мин үзем дә ахмак түгел. - Я сам тоже не дурак.
Үземдә. – Минем үземдә нәкъ шундый ук сүзлек. - У меня самого точно такой же словарь. 
Үземдә дә. – Минем үземдә дә бу китап юк. - У меня самого тоже нет этой книги.

23. Переведите.
1) Я сама шью. – Мин үзем тегәм.
2) У меня есть своя ручка. – Минем үземнең ручкам бар. (разг.) / Минем үз ручкам бар. (лит.)
3) Мне самому надо подумать. – Минем үземә уйларга кирәк.
4) Меня самого сегодня приглашают в театр. – Бүген минем үземне театрга чакыралар.
5) Документы получишь от меня самого. –  Документларны минем үземнән алырсың. 
6) У меня у самого таких журналов много. – Минем үземдә шунндый журналлар күп. / Минем үземдә шундый журналлар күп.

24. Переведите. Определите падеж местоимений.
1) Син үзең дә бик күп укыйсың. – Ты и сам очень много читаешь.
2) Ә синең үзеңнең чиста дәфтәрең бармы? – А у тебя есть своя чистая тетрадь?
3) Синең үзеңә дә яңа күлмәк кирәк. – Тебе самой тоже нужно новое платье.
4) Синең үзеңне дә шәһәребездә яхшы беләләр. – Тебя самого в нашем городе тоже хорошо знают.
5) Бу чәчәкләр безгә синең үзеңнәнме? – Эти цветы нам от тебя самого?
6) Ни өчен синең үзеңдә дә бу китап юк? – Почему у тебя у самого тоже нет этой книги?

25. Переведите. Составьте предложения.
Ты сам. – Син үзең. Сиң үзен ахмак. Ты сам дурак.
Ты сам тоже. – Син үзәң дә. Син үзең дә акыллы. Ты сам тоже умный.
У тебя у самого. – Синең үзеңдә бу китап бар. У тебя самого есть эта книга. 
У тебя у самого тоже. – Синең үзеңнең дә сораулар бармы? У тебя самого тоже есть вопросы?

26. Переведите.
1) Кто ты сам? – Син үзең кем?
2) Где живет твоя (собственная) мать? – Синең үзеңнең әниең кайда яши?
3) Тебе самому тоже надо поспать. – Синең үзеңә дә йоклап алырга кирәк.
4) Тебя самого часто видят на дискотеках. – Синең үзеңне дискотекада еш күрәләр.
5) От тебя самого нет никакой пользы. – Синең үзеңнән бернинди файда юк.
6) У тебя у самого должны быть эти газеты. – Синең үзеңдә бу газетлар булырга тиеш.

27. Переведите. Определите падеж местоимения үз.
1) Ул үзе дә бик яхшы кеше. – Он сам тоже очень хороший человек.
2) Аның үзенең дә ике баласы бар. – У него у самого тоже есть двое детей.
3) Аның үзенә дә дәресләрдә укытучы «5» ле еш куя. – Ему самому тоже на уроках учитель часто ставит пятёрки.
4) Аның үзен дә беркем белми. – Его самого тоже никто не знает.
5) Аның үзеннән дә күптән хат юк. – От него самого тоже давно нет письма.
6) Аның үзендә дә шундый ук күлмәк. – У него у самого тоже такая же рубашка.

28. Переведите. Составьте предложения.
Үзе. – Үз үзе бу мәсьәләне чишкән. - Он сам решил эту задачу.
Үзе дә. – Үз үзе дә театрга барырга ярата. - Он сам тоже любит ходить в театр.
Үзендә. - Аның үзендә шундый ук кызыл машина. - У него самого такая же красная машина.
Үзендә дәме. – Аның үзендә дәме өч бүлмә? – У него тоже 3 комнаты?
Үзенең дә. - Аның үзенең дә туганнары авылда яши. – У него самого тоже родственники живут в деревне.
Үзенең дәме? - Аның үзенең дәме туганнары авылда яши? – У него самого тоже родственники в деревне живут?

29. Переведите.
1) Он сам где живет? – Ул узе кайда яши?
2) У него у самого машины нет? – Аның үзеннең машинасы юк?
3) Скажи эти слова ей самой. – Аның үзенә бу сузләрне әйт.
4) Его самого приглашают в кабинет директора. – Аның үзен мөдир кабинетына чакыралар.
5) Эти красивые цветы мне от него самого? – Бу матур чәчәкләр миңа аның үзеннәнме?
6) У него (самого) всегда очень весело. – Аның үзендә һәрвакытта бик күңелле.

16. Переведите.
а) Һәрбер бала – каждый ребёнок, һәрбер бакчада – в каждом саду, һәр сүзне – каждое слово, һәрбер кеше өчен – для каждого человека.
б) В каждом предложении – һәрбер җөмләдә, каждого ребенка – һәрбер баланы, у каждого дома – һәрбер йорт янында, от каждого вопроса – һәрбер сораудан, с каждым праздником – һәрбер бәйрәм белән, для каждой семьи – һәрбер гаилә өчен, каждую неделю – һәрбер атна саен, каждой маме – һәрбер әнигә.

18. Переведите. Определите падеж местоимений.
Һәрберебез дә белә – каждый из нас знает. Һәрберегезгә дә хәбәр бирдек – каждому из вас мы передали сообщение. Һәрберсеннән дә сорадыңмы? – ты у каждого из них спросил? Һәрберсендә дә юк – ни у кого из них нет. Һәрберебезне хәтерли – помнит каждого из нас. Һәрберегездән дә хат көтәбез – мы ждём письма от каждого из вас.

19. Переведите. Определите лицо и падеж местоимений.
1) Звоноктан соң һәркайсыгыз үз урыныгызга утырыгыз. – После звонка пусть каждый из вас сядет на своё место (вы все садитесь на свои места).
2) Бу кагыйдәләрнең һәркайсысы безгә ел буе кирәк булачак. – Каждое из этих правил понадобится нам в течение года.
3) Һәркайсыбыз тырышып укырга тиеш. – Каждый из нас должен старательно учиться.
4) Әти-әниләрне картлыкларында тәрбияләү – һәркайсыбызның бурычы. - Ухаживать за своими родителями в старости - долг каждого из нас.
5) Бу журналларның һәркайсын үз урынына куй. – Положи каждый из этих журналов на его место.
6) Аларның һәрберсенә дә хәбәр бирдегезме? – Каждому из них вы передали сообщение?
7) Бу авылда Илшат һәр кешене белә, һәрбер йорт аңа таныш. – В этой деревне Ильшат знает каждого человека, каждый дом ему знаком.
8) һәр эшнең үз тәртибе бар. – В каждой работе есть свой порядок.

20. Допишите местоимения. Поставьте к ним вопросы.
1) Әнием безнең һәрберебез дә бу турыда кат-кат әйтте. – Моя мама много раз говорила об этом каждому из нас.
2) Мин сезнең һәрберегезне дә яхшы беләм һәм һәрберегезгә ярдәм итәргә әзер. – Каждого из вас я хорошо знаю и каждому готов помочь.
3) Укучылар бәйрәмгә укытучыларның һәрберсе чәчәк бәйләмнәре әзерләделәр. – Ученики на праздник приготовили каждому учителю букет цветов.
4) Ул әби ел буе балаларының һәрберсе турында да уйлый һәм һәрберсе дә сагынып яши. – Та бабушка целый год живёт, думая о каждом из своих детей и по каждому скучая.
5) Син ничек шулай һәрберсе дә туган көнен хәтерлисең һәм һәрберсенә бүләк әзерләргә онытмыйсың? – Как это ты помнишь о дне рождении каждого из них и не забываешь приготовить подарок?
6) Бу кеше ни өчендер сезнең һәрберегез турында да сорады. – Этот человек зачем-то о каждом из нас спрашивал.
7) Габдулла Тукайның исеме татар балаларының һәрберсе өчен дә кечкенәдән таныш һәм якын. – Имя Габдуллы Тукая для каждого татарского ребёнка с детства знакомо и близко.
8) Өстәлдәге ризыкларның һәрберсен авыз итегез, аларның һәрберсен дә әнием пешерде. – Из угощений, которые на столе, каждое отведайте, каждое из них моя мама приготовила.

8. Переведите.
а) Бөтен җәй – целое лето; барлык кунакларга – всем гостям; һәммә кешеләр өчен – для всех людей; барча дусларыма – всем моим друзьям; бөтен сорауларга – на все вопросы; барлык уку йортларында – во всех учебных заведениях; бөтен җирдән – отовсюду, откуда угодно; барлык кибетләрне – все магазины; бөтен гаилә турында – о всей семье.
б) Все время – бөтен вакыт; во всех странах – бөтен җирдә, бөтен илләрдә; во все дома – барлык йортларга; для всех друзей – һәммә дуслар өчен; от всех родственников – барча туганнардан; вместе со всеми детьми – барлык балалар белән, во все двери – барлык ишекләргә, всех людей – барлык кешеләрне, обо всех делах – бөтен хәлләр турында.

9. Переведите.
1) Мин бөтен урманны йөреп чыктым, беркайда да бу үләнне тапмадым. – Я весь лес обошёл, нигде эту траву не нашёл.
2) Сабантуй – барлык татар халкының иң яраткан бәйрәме. – У татар Сабантуй – самый любимый народный праздник.
3) Гадәттә без бөтен җәйне елга буенда су коенып үткәрә идек. – Обычно мы проводили всё лето на берегу реки, купаясь в воде.
4) Һәммә кешеләрнең дә сүзләренә ышаннырга ярамый. – Нельзя верить всему, что говорят люди.
5) Бу көннәрдә барча халык болында печәндә иде – В эти дни все  люди были на лугу на покосе.
6) Алия барлык сүзләрне дә тәрҗемә итте, ләкин барыбер текстны аңламады – Алия перевела все слова, но текст всё равно не поняла.
7) Җыелышка барлык укучыларның да әти-әниләрен чакырабыз – На собрание мы приглашаем родителей всех учеников.
8) Бөтен бүлмәләрдән, шау-гөр килеп, балалар йөгереп чыктылар – Из всех комнат, шумя, выбежали дети.

11. Переведите. Определите падеж местоимений.
Барыгызга да сәлам – вам всем привет. Һәммәбездә дә бар – есть у (в) нас всех. Барыгыздан да сорарга телим – хочу вас всех спросить.
Бөтенесе дә беләме? – они все знают? Бөтенесен дә чакырдылармы? – их всех пригласили? Барыбызны да хәтерли – помнит всех нас.
Һәммәбез өчен дә кирәк – нужно для нас всех.  (сыйныфта) Барчабыз да бар – (в классе) все (из нас) присутствуют. Бөтенесен дә күрдем – я их всех видел.
Барысына да ошаган – всем им нравилось. Барыбызның да шатлыгы – наша всеобщая радость. Бөтенегезне дә көтәләр – они ждут вас всех. Һәммәгезгә әйтәм – говорю вам всем.

12. Переведите.
Полезно для всех нас. – Безнең барыбыз өчен дә файдалы.
Вас всех пригласили? – Сезнең барыгызны да чакырдылармы?
Нам всем очень нравится. – Безнең барыбызга да бик ошый.   
У вас у всех есть?
а) Сезнең барыгызныкы да бармы?
ә) Сезнең барыгызда да бармы?
//Китап-дәфтәрләрегез, ручкаларыгыз барыгызның да бармы? - У вас у всех есть книги-тетради и ручки?
У них у всех пятерки. - Аларның Һәммәсендә дә бишлеләр.
По татарскому языку у них у всех сплошные пятёрки. - Татар теленнән аларның Һәммәсендә дә гел бишле.
Подальше от всех вас – Сезнең һәммәгездән дә арырак/ераграк (разг.).
Думаю о всех нас. – Безнең барыбыз турында да уйлыйм.
Их всех хорошо знают. – Аларның һәммәсен дә күптән беләләр.

13. Измените словосочетания по образцу и запишите.
Үрнәк: Барлык балалар – балаларның барысы.
Бөтен укучылар – укучыларның бөтенесе, һәммә кеше – кешеләрнең һәммәсе, барча халык – халыкның барчасы, бар дәресләр – дәресләрнең барысы, барлык җаваплар – җавапларның барысы

14. Напишите вместо точек определительные местоимения в нужной форме.
1) Әнием оныкларының барысын да бертигез ярата – моя мама всех внуков любит одинаково.
2) Бүген барыбыз да яхшы җавап бирдек, шуңа күрә укытучыбыз елмая – сегодня мы все хорошо отвечали, поэтому учитель улыбается.
3) Сезнең барыгызның әти-әниләрегез, туганнарыгыз бардыр – все ваши родители и родственники, видимо, придут.
4) Бәйрәмгә малайларның барысы да ак күлмәк, кара чалбар киеп килергә тиеш – на праздник все мальчики должны прийти в белых рубашках и чёрных брюках.
5) Бүген сезнең барыгыз өчен дә бик истәлекле көн – сегодня для всех вас очень памятный день.
6) Авылдагы туганнарыгызның барысы да сезгә күп сәлам тапшырам – от всех родственников, которые живут в деревне, передаю вам много приветов.
7) Әти-әни барыбызга да югары белем бирергә тырыштылар – родители старались дать нам всем высшее образование.
8) Татарстанда милләтләрнең барысы да тигез хокуклы – в Татарстане все национальности равноправны.
9) Тирә-як авылларның  барысында да мәктәпләр һәм балалар бакчалары бар – во всех окрестных деревнях есть школы и детские сады.
10) Бу гармуннарның барысы да шушы оста ясаган – все эти гармони этот мастер делал.

15. Измените предложения по образцу.
Үрнәк: Барлык тәлинкәләрне дә юарга кирәк. – Тәлинкәләрнең барысын да юарга кирәк.
1) Барлык балаларга да рәхмәт әйтәсебез килә. – Балаларның барысына да рәхмәт әйтәсебез килә. - Нам хочется поблагодарить всех детей.
2) Һәр өстәлдә матур чәчәкләр, чәй һәм тәмле ризыклар бар. – Өстәлләрнең барысында да матур чәчәкләр, чәй һәм тәмле ризыклар бар. – На всех столах красивые цветы, чай и вкусные кушанья.
3) Бөтен кызларны да бәйрәм белән котларга онытмагыз. – Кызларның барысын да бәйрәм белән котларга онытмагыз. – Не забывайте поздравить всех девушек с праздником.
4) Түтәлдәге бөтен җиләкләр дә инде кып-кызыл. – Түтәлдәге җиләкләрнең барысы  да инде кып-кызыл. – Все ягоды, которые на грядке, уже красные-прекрасные.
5) Биредә бөтен бәйрәмнәрдә дә шулай кеше күп буламы? – Биредә бәйрәмнәрнең барысында да шулай кеше күп буламы? -  Здесь во время всех праздников так много людей бывает?
6) Һәммә бүлмәләрдә тәртип һәм чисталык булырга тиеш. – Бүлмәләрнең барысында тәртип һәм чисталык булырга тиеш. – Во всех комнатах должны быть порядок и чистота.
7) Барча сорауларга да уйлап җавап бирегез. – Сорауларның барысына да уйлап җавап бирегез. – Подумав, ответьте на все вопросы.
8) Барлык ерткыч хайваннар да ит белән тукланалар. – Ерткыч хайваннарның барысы да ит белән тукланалар. - Все хищники питаются мясом.

Биремнәр

1. Теге биек тауда – на той высокой горе;
шушында үстем – я здесь рос;
моннан алдыңмы – ты отсюда брал?;
шуңа шатланам – этому радуюсь;
моны беләсезме – вы это знаете?;
шушының тавышы – звуки этого;
тегендә уйнадылар – играли там;
әйтмә шуңа – не говори ему (этому недостойному);
тегене күрдек – того мы не видели;
кит аннан – отойди оттуда;
тегендә укыганнар – они там учились;
шуннан кайтам – возвращаюсь оттуда;
шуның абыйсы – брат того;
монда торма – здесь не стой;
моннан элек – до этого (перед этим);
шуннан иртәрәк – раньше того.

2. Иди сюда – монда кил;
там не играй – анда уйлама;
здесь холодно – монда салкын;
беги отсюда – моннан йөгереп кит;
того не трогайте – тегеңә (аңа) тимәгез;
отдай этому – моңа бир;
здесь невесело – монда күңелле түгел;
звоним туда – анда шалтыратабыз;
этого боишься – моннан куркасың;
спросите у того – аннан (тегеннән) сорагыз;
оттуда пишут? – аннан (шуннан, тегеннән) яза́лармы?
этот отсюда? – бу (шушы) моннанмы (шушыннанмы)?
там отдохнем – анда (шунда, тегендә) ял итербез;
ответ того, а не этого - җавап тегенеке, моныкы түгел.

3. Мин кичә бәйрәмдә шул кызны күрдем. Мин кичә бәйрәмдә шуны күрдем. – Эту (девушку) я вчера на празднике видел.
1) Син теге кешеләрне беләсеңме? Син тегеләрне беләсеңме? – Ты тех (людей) знаешь?
2) Мин ипине гел шушы кибеттән сатып алам. Мин ипине гел шушыннан сатып алам. – Я хлеб всегда в этом (магазине) покупаю.
3) Теге агачның алмаларын җыймагыз. Тегенең алмаларын җыймагыз. – Яблоки с того (дерева) не собирайте.
4) Бу китапта файдалы киңәшләр күп. Монда файдалы киңәшләр күп. – Здесь много полезных советов.
5) Бу апаның сүзләре дөрес бит. Моның сүзләре дөрес бит. – Слова этой (тётушки) правильные же.
6) Шушы күлмәкне киясеңме? Шушыны киясеңме? – Наденешь это (платье)?
7) Шушы болында уйнап үстек, шушы чишмәнең суын эчтек. Шушында уйнап үстек, шушының суын эчтек. – Здесь мы росли, играя, воду этого (источника) пили.
8) Син шушы балага ник сугасың? Син шушыңа ник сугасың? – Ты этого (ребёнка) зачем бьёшь?
9) Бу кешеләргә ярдәм кирәкме? Боларга ярдәм кирәкме? – Этим нужна помощь?
10) Өстәлдән бу әйберне алып куй әле. Өстәлдән моны алып куй әле. – Убери-ка это со стола.

4. Моннан - ч. к., шушыннан.
1) Барыгыз да монда (шушында, у.-в.к.) килде́гезме? – Вы все сюда пришли?
2) Син боларны (шушыларны, т.к.) кайда очраттың соң әле? – Где же ты этих встретил? 
3) Моңа (шушыңа, ю.к.) үземнең гаиләмне күрсәтәсем килә. - Хочу показать этому мою собственную семью.
4) Тегеләр (алар, б.к.) болардан (шушылардан, ч.к.) көлеп утыра бугай. – Те над этими, кажется, смеются.
5) Лилия анда (тегендә, у.-в.к.) йөгерде, монда (шушында, у.-в.к.) йөгерде дә тынычланды. – Лилия там бегала, здесь побегала и успокоилась.
6) Әйт әле, син моңа (шушыңа, ю.к.) ышанасыңмы? – Скажи-ка, ты этому веришь?
7) Хәзер соң инде, моның (шушының, и.к.) турында башта уйларга кирәк иде. – Сейчас уже поздно, раньше (вначале) об этом нужно было думать.
8) Кунаклар өйләренә кайтып киттеләр, шуның (моның, и.к.) белән бәйрәм дә бетте. – Гости разошлись по домам, этим праздник и закончился.
9) Сез китапларны шушыннан (моннан, ч.к.) алдыгызмы? – Вы эти книги отсюда взяли?
10) Тегендә (анда, шунда) кемнәрнеңдер аяк тавышлары ишетелә. – Там слышны (звучат) чьи-то шаги.
11) Без төнне шушында (монда, у.-в.к.) үткәрергә тиешме? – Мы должны здесь провести ночь?
12) Галия апалар моннан (шушыннан, ч.к.)  ерак яшиләрме? – Сёстры Галии далеко отсюда живут?
13) Моннан (шушыннан, ч.к.) элек язган хатым әле юлдадыр. – Написанное до этого (моё) письмо, наверно, ещё в дороге.

5. Шушыларны кайда күрдек соң без? - Шушы кешеләрне кайда күрдек соң без? – Где же мы видели этих людей?
1) Моны кайдан алдың, шунда куй. (Это откуда взял, туда же положи.) – Бу чүкечне кайдан алдың, шул урында ук куй. – Этот молоток откуда взял, на то же место положи. 
2) Кайда тусаң, шунда яшә дә. (Где родишься, там и живи.) Кайда тусаң, теге җирдә яшә дә. – Где родишься, в том месте и живи.
3) Шулардан туп сорап тор әле. Шул малайлардан туп сорап тор әле. – Попроси-ка ненадолго мяч у тех мальчиков.
4) Боларның әти-әниләре дә безнең заводта эшлиләр. Болар сыйныфташларның  әти-әниләре дә безнең заводта эшлиләр. – И у этих родители работают на нашем заводе.
5) Сез шушында балык тотасызмы? – Сез шушы яр буенда балык тотасызмы? – Вы на этом берегу рыбу ловите?
6) Автобус тукталышы моннан еракмы? Автобус тукталышы бу йорттан еракмы? – Далеко ли от этого дома до остановки?
7) Моның өчен күпме вакыт кирәк? Бу эш өчен күпме вакыт кирәк? – Как много времени нужно для этой работы?
8) Тегенең туганнарын мин бик яхшы беләм, алар күршедә генә яшиләр. Теге егетнең туганнарын мин бик яхшы беләм, алар күршедә генә яшиләр. – Родственников того парня  я хорошо знаю, они живут по соседству.
9) Моның белән горурланырга да ярый. Бу казаныш белән горурланырга да ярый. – Этим достижением можно и гордиться.
10) Әниеңнән шул турыда сора әле. Әниеңнән шул мәсьәлә чишелеше турында сора әле. – Спроси-ка у своей мамы о решении этой задачи.

6. 1) Теге елгадан бервакытта да су эчмәгез,  шул су чиста түгел. – Никогда не пей воду из той реки, та вода не чиста.
2) Бу апасы  шул апасы белән бик дус диләр. – Эта его сестра с той сестрой большие друзья, говорят.
3) Теге дә карадым, бу да карадым, беркайда да тапмадым. – ???
Тегеләй дә карадым, болай да карадым, беркайда да тапмадым. - И туда посмотрел, и сюда посмотрел, и нигде не нашёл.
4) Сез аның белән күптән танышмы? – Вы с ним давно знакомы?
5) Шуның турыда миннән сорама, тегенең сора. – Об этом меня не спрашивай, о том спроси.
6) Сез моны кемнән ишеттегез? – Вы это от кого услышали?
7) Шушының да вакыты юк, тегенең дә вакыты юк, бу кешеләргә ни булган соң? – И у этого времени нет, и у того времени нет, что с (этими) людьми творится?
8) Шуннан яхшы киңәш көтәргә кирәкми. – От этого не нужно ждать хороший совет.

7. 1) Здесь всегда много народу. – Монда һәрвакытта халык күп.
2) Сюда заходить нельзя, здесь опасно. – Моңа керергә ярамый, монда куркыныч.
3) Эти ответы правильнее тех. – Бу җаваплар тегеләрдән дөресрәк.
4) Я пойду скажу тем, а ты скажи этим. – Мин тегеләргә барып әйтем, ә син шушыларга әйт.
5) Берите пример с тех, а не с этих. - Тегеләрдән үрнәк алыгыз, болардан түгел.
6) Вы об этом спрашивали? – Сез моның турыда сорадыгызмы?
7) Здесь так жарко, уйдем отсюда. – Монда шулкадәр эссе, китик моннан.
8) Этот подарок от тех или от этих? – Бу бүлек тегеләрдәнме, я боларданмы? 
9) Мы у этих уже спрашивали, пойдем спросим у тех. – Без болардан сорадык инде, тегеләрдән барып сорыйк.
10) Сколько для этого нужно денег? – Моның өчен күпме акча кирәк?
11) Мама этому очень рада. – Әнием моңа бик шат.
12) И то нужно, и это нужно. – Теге дә кирәк, шушы да кирәк.