Читаем по-армянски

[Мечтатель]

Стихотворение О. Мандельштама

Ինձ մարմին է շնորհված - նրա հետ ինչ անեմ ես,
Մարմին, որ իմն է այնքան, ամբողջական է այնպես:

Երջանկության համար այս՝ շնչելու ու լինելու,
Ասեք խնդեմ, ո՞ւմ եմ ես շնորհակալ լինելու:

Ես, որ ծաղիկ եմ այգում, ուր այգեպան եմ նաև,
Մութ զնդանում աշխարհի միայնակ չեմ արդարև:

Ու նշմարվում է արդեն հավերժության ապակուն
Շնչառության մեջ ապրող ջերմությունը իմ հոգու:

Նրա վրա շերտ առ շերտ զարդանախշեր են բանվում,
Նախշեր, որ ոչ մի լեզվով, ոչ մի կերտ չեմ անվանվում:

Վայրկյանները թող հոսեմ որպես մրուր, որպես մուժ, -
Ջարդանախշերն հարազատ էլ չի ջնջի ոչ մի ուժ:

Ударение на последнем слоге.
Грамматического рода нет.

1)
Ինձ մարմին է շնորհված - նրա հետ ինչ անեմ ես,
Մարմին, որ իմն է այնքան, ամբողջական է այնպես:


ինձ (inj) [ind͡z] "мне", дат. пад.

մարմին (marmin) [mɑɾˈmin] "тело"

է (ē) [ɛ] 3 л. ед. ч. наст. вр. гл.-связки

շնորհված (šnorhvac) [ʃənɔˈɾvɑt͡s]- результативное причастие страдат. залога глагола շնորհել (šnorhel) [ʃənɔˈɾɛl] "даровать"
результативное причастие образуется прибавлением к основе глагола, зд. շնորհ, морфемы -ած
страдательный залог образуется вставкой морфемы -վ- (v)

նրա (nra) [nəˈɾɑ] род. пад. от "он, она, оно", используется с послелогами

հետ (het) [hɛt] "(вместе) с", послелог

ինչ (inčʿ) [int͡ʃʰ] "что?"

անեմ (anem) 1 л. ед. ч. сосл. накл. глагола անել (anel) [ɑˈnɛl] "делать"

ես (es) [jɛs] "я" (в начальной позиции ե йотируется)

Ինձ մարմին է շնորհած - նրա հետ ինչ անեմ ես [ind͡z mɑɾˈmin ɛ ʃənɔˈɾɑt͡s - nəˈɾɑ hɛt int͡ʃʰ ɑˈnɛm ɛs] "Даровано мне тело - что с ним мне делать"


որ (or) [vɔɾ] (в начальной позиции ո читается [vɔ]) "который"

իմն (imn) - здесь իմ (im) "мой" и опред. артикль -ն

այնքան (aynkʿan) [ɑjnˈkʰɑn] "столько"

ամբողջական (ambołǰakan) [ɑmbɔχt͡ʃʰɑˈkɑn] "целостный" (ամբողջ (ambołǰ) "весь, целый")

այնպես (aynpes) [ɑjnˈpɛs] "так"

Մարմին, որ իմն է այնքան, ամբողջական է այնպես [mɑɾˈmin vɔɾ imn ɛ ɑjnˈkʰɑn, ɑmbɔχt͡ʃʰɑˈkɑn ɛ ɑjnˈpɛs] "Тело, которое настолько моё, такое целостное"


"Дано мне тело - что мне делать с ним,
Таким единым и таким моим?"

2)
Երջանկության համար այս՝ շնչելու ու լինելու,
Ասեք խնդեմ, ո՞ւմ եմ ես շնորհակալ լինելու:

երջանկության (erǰankutʿyan) род. пад. от երջանկություն (erǰankutʿyun) [jɛɾd͡ʒɑŋkutʰˈjun] "счастье"

համար (hamar) [hɑˈmɑɾ] "для" (послелог)

այս (ays) "этот"

շնչելու (šnčʿelu) - причастие будущего времени глагола շնչել (šnčʿel) [ʃənˈt͡ʃʰɛl] "дышать"

ու (u) "и"

լինելու (linelu) - причастие будущего времени глагола լինել (linel) [liˈnɛl] "быть"

Երջանկության համար այս՝ շնչելու ու լինելու [jɛɾd͡ʒɑŋkutʰˈjɑn hɑˈmɑɾ ɑjs ʃənt͡ʃʰɛˈlu u linɛˈlu]
"за счастье это - дышать и быть"


ասեք (asekʿ) повелит. глагола ասել (asel) "сказать"

խնդեմ (xndrem) [χəntʰˈɾɛm] 1 л. ед. ч. сосл. накл. гл. խնդրել (xndrel) [χəntʰˈɾɛl] "просить, молить"; "пожалуйста"

ո՞ւմ (um) "кого"

եմ (em) [ɛm], после гласн. [jɛm]

շնորհակալ (šnorhakal) [ʃənɔɾɑˈkɑl] "благодарный"

Ասեք խնդեմ, ո՞ւմ եմ ես շնորհակալ լինելու
[ɑˈsɛkʰ χəntʰˈɾɛm, um ɛm ɛs ʃənɔɾɑˈkɑl linɛˈlu] - "Скажите, пожалуйста, кому мне благодарным быть?"

"За радость тихую дышать и жить
Кого, скажите, мне благодарить?"

Некоторые буквы:
"а" - Ա ա
"и" - Ի ի
"о" - Ո ո
"е" - Ե ե
"э" - Է է
"у" - Ու ու

"к" - Կ կ
"с" - Ս ս
"т" - Տ տ
"в" - Վ վ
"м" - Մ մ
"н" - Ն ն

[Мечтатель]

3)
Ես, որ ծաղիկ եմ այգում, ուր այգեպան եմ նաև,
Մութ զնդանում աշխարհի միայնակ չեմ արդարև:

ծաղիկ (całik) [t͡sɑˈʁik] "цветок"

այգում (aygum) - местн. пад. от այգի (aygi) "сад"

ուր (ur) [uɾ] "где"

այգեպան (aygepan) [ɑjɡɛˈpɑn] "садовник"

նաև (naew) [nɑˈjɛv] "также"

Ես, որ ծաղիկ եմ այգում, ուր այգեպան եմ նաև
[jɛs vɔɾ t͡sɑˈʁik ɛm ɑjˈgum, uɾ ɑjɡɛˈpɑn ɛm nɑˈjɛv]
"Я, который (есмь) цветок в саду, где также и садовник"

մութ (mutʿ) "тёмный"

զնդանում (zndanum) местн. пад. от զնդան (zndan) [zənˈdɑn] "темница"

աշխարհի (ašxarhi) род. п. от աշխարհ (ašxarh) [ɑʃˈχɑɾ] "мир"

միայնակ (miaynak) [mijɑjˈnɑk] "одинокий"

չեմ (čʿem) - չ- [t͡ʃʰ] отрицание + եմ

արդարև (ardarew) [ɑɾtʰɑˈɾɛv] "воистину"

Մութ զնդանում աշխարհի միայնակ չեմ արդարև
[mutʰ zndɑˈnum ɑʃχɑˈɾi mijɑjˈnɑk t͡ʃʰɛm ɑɾtʰɑˈɾɛv]
"В мира мрачной темнице поистине я не одинок"

"Я и садовник, я же и цветок.
В темнице мира я не одинок."

[Мечтатель]

Личные местоимения и глагол-связка

Ед. ч.
1 л. ես (es) [jɛs] եմ (em) [ɛm], после гласн. [jɛm]
"Я армянин" Ես հայ եմ։ (Es hay em.)
2 л. դու (du) [du] ես (es) [ɛs], после гласн. [jɛs]
"Ты армянин" - Դու հայ ես։ (Du hay es.)
3 л. նա (na) [nɑ] է (ē) [ɛ], после гласн. [jɛ]
"Он армянин" - Նա հայ է։ (Na hay ē.)

Мн. ч.
1 л. մենք (menkʿ) [mɛŋkʰ] ենք (enkʿ) [ɛŋkʰ], после гласн. [jɛŋkʰ]
"Мы армяне" Մենք հայ ենք։ (Menkʿ hay enkʿ.)
2 л. դուք (dukʿ) [dukʰ] եք (ekʿ) [ɛkʰ], после гласн. [jɛkʰ]
"Вы армяне" - Դուք հայ եք։ (Dukʿ hay ekʿ.)
3 л. նրանք (nrankʿ) [nəˈɾɑŋkʰ] են (en) [ɛn], после гласн. [jɛn]
"Они армяне" - Նրանք հայ են։ (Nrankʿ hay en.)

Отрицание выражается прибавлением к глаголу морфемы չ-.
"Я не армянин" - Ես հայ չեմ։ (Es hay čʿem.)
Как выше в стихотворении:
Մութ զնդանում աշխարհի միայնակ չեմ
[mutʰ zndɑˈnum ɑʃχɑˈɾi mijɑjˈnɑk t͡ʃʰɛm]
"В мрачной темнице мира не одинок я..."

[Мечтатель]

4)
Ու նշմարվում է արդեն հավերժության ապակուն
Շնչառության մեջ ապրող ջերմությունը իմ հոգու:

նշմարվում (nšmarvum) несоверш. причастие страд залога (выраж. посредством -վ-) глагола նշմարել (nšmarel) [nəʃmɑˈɾɛl] "земечать"

արդեն (arden) [ɑɾˈtʰɛn] "уже"

հավերժության (haveržutʿyan) - род. п. от հավերժություն (haveržutʿyun) [hɑvɛɾʒutʰˈjun] "вечность"

ապակուն - здесь, наверное, опечатка (последняя буква), и должно быть ապակում (apakum) - местн. пад. от ապակի (apaki) [ɑpɑˈki] "стекло"

Тогда
Ու նշմարվում է արդեն հավերժության ապակում
[u nəʃmɑɾˈvum ɛ ɑɾˈtʰɛn hɑvɛɾʒutʰˈjɑn ɑpɑˈkum]
"И уже видно на стекле вечности"

շնչառության (šnčʿaṙutʿyan) - род. пад. от շնչառություն (šnčʿaṙutʿyun) [ʃənt͡ʃʰɑrutʰˈjun] "дыхание"

մեջ (meǰ) [mɛt͡ʃʰ] "в, внутри", "среди" (послелог)

ապրող (aproł) - субъектн. причастие глагола ապրել (aprel) "жить"

ջերմությունը (ǰermutʿyunə) - опред. форма сущ. ջերմություն (ǰermutʿyun) [dʒɛɾmuˈtsʰjun] "тепло"
-ը - опред. артикль

իմ (im) - род. пад. от ես, используется как притяж. мест. "мой"

հոգու (hogu) - род. пад. от հոգի (hogi) [hɔˈkʰi] "душа"

Շնչառության մեջ ապրող ջերմությունը իմ հոգու
[ʃənt͡ʃʰɑrutʰˈjɑn mɛt͡ʃʰ ɑpˈɾɔʁ dʒɛɾmuˈtʰjun im hɔˈkʰu)
"Среди дыхания живущее тепло моей души"

"На стекла вечности уже легло
Мое дыхание, мое тепло."


5)
Նրա վրա շերտ առ շերտ զարդանախշեր են բանվում,
Նախշեր, որ ոչ մի լեզվով, ոչ մի կերպ չեն անվանվում:

վրա (vra) [vəˈɾɑ] "на" (послелог)

շերտ (šert) [ʃɛɾt] "слой"

առ (aṙ) [ɑr] "(один) за (другим)"

զարդանախշեր (zardanaxšer) мн. число (выраж. посредством -եր) сложного сущ. զարդանախշ (zardanaxš)
զարդ (zard) "орнамент"
նախշ (naxš) "узор"

բանվում (banvum) - несоверш. причастие страд залога глагола բանել (banel) "работать"

Նրա վրա շերտ առ շերտ զարդանախշեր են բանվում
[nəˈɾɑ vəˈɾɑ ʃɛɾt ɑr ʃɛɾt zɑɾtʰɑnɑχˈʃɛɾ ɛn bɑnˈvum]
"На нём слой за слоем наносятся узоры"

ոչ (očʿ) [vɔt͡ʃʰ] "не"

մի (mi) неопред. артикль

լեզվով (lezvov) - твор. пад. от լեզու (lezu) [lɛˈzu] "язык"

կերպ (kerp) "способ", "форма"

անվանվում (anvanvum) - несоверш. причастие страд залога глагола անվանել (anvanel) "называть"

Նախշեր, որ ոչ մի լեզվով, ոչ մի կերպ չեն անվանվում
[nɑχˈʃɛɾ vɔɾ vɔt͡ʃʰ mi lɛzˈvɔv vɔt͡ʃʰ mi kɛɾp t͡ʃʰɛn ɑnvɑnˈvum]
"Узоры, которые не называются никаким языком, никаким образом"

"Запечатлеется на нем узор,
Неузнаваемый с недавних пор."

[Мечтатель]

В начальном тексте есть две-три опечатки (потому что сам набирал). В дальнейшем они выявляются.

6)
Վայրկյանները թող հոսեն որպես մրուր, որպես մուժ, -
Ջարդանախշերն հարազատ էլ չի ջնջի ոչ մի ուժ:

վայրկյանները (vayrkyannerə) - опр. форма мн. числа (выраж. посредством -ներ) от վայրկյան (vayrkyan) [vɑjɾkˈjɑn] "секунда, мгновение"

թող (tʿoł) [tʰɔʁ] - импер. от թողնել (tʿołnel) [tʰɔʁˈnɛl] "оставлять", "позволять"
"пусть"

հոսեն (hosen) 3 л. мн. ч. сосл накл. гл. հոսել (hosel) "течь"

որպես (orpes) [vɔɾˈpɛs] "как"

մրուր (mrur) [məˈɾuɾ] "осадок"

մուժ (muž) [muʒ] "туман"

Վայրկյանները թող հոսեն որպես մրուր, որպես մուժ
[vɑjɾkjɑnnɛɾə tʰɔʁ hɔˈsɛn vɔɾˈpɛs məˈɾuɾ vɔɾˈpɛs muʒ)
"Мгновенья пусть текут как осадок, как мгла"

հարազատ (harazat) [hɑɾɑˈzɑt] "родной"

էլ (ēl) [ɛl] "больше не"

չի (čʿi) [t͡ʃʰi] = չէ (čʿē)

ջնջի (ǰnǰi) - негативн. причастие глагола ջնջել (ǰnǰel) [d͡ʒənˈd͡ʒɛl] "стирать"

ուժ (už) [uʒ] "сила"

Ջարդանախշերն հարազատ էլ չի ջնջի ոչ մի ուժ
[zɑɾtʰɑnɑχˈʃɛɾn hɑɾɑˈzɑt ɛl t͡ʃʰi d͡ʒənˈd͡ʒi vɔt͡ʃʰ mi uʒ]
"Узоры родные уже не стереть никакой силой"

"Пускай мгновения стекает муть, -
Узора милого не зачеркнуть."

[Мечтатель]

Иннокентий Анненский
"Листы"

ԻՆՈԿԵՆՏԻ  ԱՆԵՆՍԿԻ

ՏԵՐԵՎՆԵՐ

Երկնային կանքեղն հանդարտ հուրհրում,
Խամրում է ճերմակ և առանց տապի,
Եվ վաղուց ծաղկած ծառուղիներում
Զիգզագն է դողում տերևաթափի:

Նուրբ տերևներն են պարում այդ հոսքում
Եվ չեն կամենում իջնել խաշամին...
Օ, մի՞թե դու ես, նույն տանջող սոսվում, -
Ծանոթ այցելու աշնան այս ժամին:

Թե՞ խաբկանքների գոյությանն ի տես
Դեռ չի ղողանջել կամքը արարչի,
Եվ առանց սկիզբ և առանց վերջի
Տևելու ես դու, մեր թախծալի ես:


տերեվներ (terewner) мн. ч. "листья"

1)Երկնային կանքեղն հանդարտ հուրհրում,
Խամրում է ճերմակ և առանց տապի,
Եվ վաղուց ծաղկած ծառուղիներում
Զիգզագն է դողում տերևաթափի:

երկնային (erknayin) [jɛɾkənɑˈjin] "небесный"

կանքեղն (kantʿełn) - опред. форма сущ. կանթեղ (kantʿeł) [kɑnˈtʰɛʁ] "лампа, светильник"

հանդարտ (handart) [hɑnˈdɑɾt] "тихий, спокойный"

հուրհրում (hurhrum) - локатив какого-то существительного (наверное, родственно հուր (hur) "огонь")

Խամրում (xamrum) - несоверш. причастие гл. խամրել (xamrel) "увядать, блекнуть"

ճերմակ (čermak) [t͡ʃɛɾˈmɑk] "белый"

առանց (aṙancʿ) [ɑˈrɑnt͡sʰ] "без" (предлог)

տապի (tapi) род. пад. от տապ (tap) "жар"

Երկնային կանքեղն հանդարտ հուրհրում,
Խամրում է ճերմակ և առանց տապի
[jɛɾkənɑˈjin kɑnˈtʰɛʁn hɑnˈdɑɾt huɾhˈɾum
χɑmˈɾum ɛ t͡ʃɛɾˈmɑk ɛv ɑˈrɑnt͡sʰ taˈpi]
"Небесный светильник тихо в ...
Блекнет белый и без жара"

"На белом небе все тусклей
Златится горняя лампада"

վաղուց (vałucʿ) [vɑˈʁut͡sʰ] "давно"

ծաղկած (cʿałkacʿ) - результативное причастие глагола ծաղկել (cʿałkel) [t͡sɑʁˈkɛl] "цвести"

ծառուղիներում (caṙułinerum) - локатив мн. числа от ծառուղի (caṙułi) "аллея"

զիգզագն (zigzagn) - опред. от զիգզագ (zigzag) "зигзаг"

դողում (dołum) - несоверш. причастие гл. դողալ (dołal) [dɔˈʁɑl] "трястись, дрожать"

տերևաթափի (terevatʿapʿi) род. п. от տերևաթափ (terevatʿapʿ) [tɛɾɛvɑˈtʰɑpʰ] "листопад"

Եվ վաղուց ծաղկած ծառուղիներում
Զիգզագն է դողում տերևաթափի:
[jɛv vɑˈʁut͡sʰ  t͡sɑʁˈkɑt͡s t͡sɑruʁinɛˈɾum
zigˈzagn ɛ dɔˈʁum tɛɾɛvɑtʰɑˈpʰi]
"И в давно отцветших аллеях
Трепещет зигзаг листопада"

"И в доцветании аллей
Дрожат зигзаги листопада."

[Agabazar]

Андрей Битов, «Уроки Армении»

Ереван – моя азбука, мой букварь, мой каменный словарик-разговорник. Слева – по-армянски, справа – по-русски. Только слова в беспорядке. Рядом с А – автоматом – Ш – шашлычная. А Б – базар – совсем на другой улице, через несколько страниц.

[Agabazar]

Он же:

Я шел к зданию вокзала: ЕРЕВАН. ԵՐԵՎԱՆ Ага, значит, вот эта штука — Е, вот эта Р, а эта опять Е......

[Мечтатель]

Здесь много непонятных слов.

2)
Նուրբ տերևներն են պարում այդ հոսքում
Եվ չեն կամենում իջնել խաշամին...
Օ, մի՞թե դու ես, նույն տանջող սոսկում, -
Ծանոթ այցելու աշնան այս ժամին:

նուրբ (nurb) [nuɾpʰ] "тонкий, нежный"

պարում (parum) несоверш. прич. глагола պարել (parel) [pɑˈɾɛl] "танцевать"

այդ (ayd) [ɑjd] "этот, тот"

հոսքում (hoskʿum) - локатив от հոսք (hoskʿ) [hɔskʰ] "поток"

կամենում (kamenum) - несоверш. прич. глагола կամենալ (kamenal) "желать"

իջնել (iǰnel) [id͡ʒˈnɛl] "нисходить, спускаться"

խաշամին (xašamin)  - не знаю

Նուրբ տերևներն են պարում այդ հոսքում
Եվ չեն կամենում իջնել խաշամին
[nuɾpʰ tɛɾɛvˈnɛɾn ɛn paˈɾum ajd hɔsˈkʰum
jɛv t͡ʃʰɛn kamɛˈnum id͡ʒˈnɛl χɑʃɑˈmin]
"Нежные листья танцуют в этом потоке
И не хотят опуститься..."

"Кружатся нежные листы
И не спешат коснуться праха..."

միթե (mitʿe) [ˈmitʰɛ] "неужели"

նույն (nuyn) [nujn] "тот же самый"

տանջող (tanǰoł) - субъектн. причастие глагола տանջել (tanǰel) [tɑnˈdʒɛl] "мучить"

սոսկում (soskum) [sɔsˈkum] "ужас, страх"

ծանոթ (canotʿ) [t͡sɑˈnɔtʰ] "знакомый, известный"

այցելու (aycʿelu) [ɑjt͡sʰɛˈlu] "посетитель"

աշնան (ašnan) не знаю

ժամին (žamin) какая-то форма от ժամ (žam) [ʒɑm] "час"

Օ, մի՞թե դու ես, նույն տանջող սոսկում, -
Ծանոթ այցելու աշնան այս ժամին:
[ɔ ˈmitʰɛ du jɛs nujn tɑnˈdʒɔʁ sɔsˈkum
t͡sɑˈnɔtʰ ɑjt͡sʰɛˈlu ɑʃˈnɑn ɑjs ʒɑˈmin]
"О, неужели ты есть тот самый мучающий страх,
Знакомый гость ... этот час"

"О, неужели это ты,
Все то же наше чувство страха?"

3)
Թե՞ խաբկանքների գոյությանն ի տես
Դեռ չի ղողանջել կամքը արարչի,
Եվ առանց սկիզբ և առանց վերջի
Տևելու ես դու, մեր թախծալի ես:

թե (tʿe) [tʰɛ] "или"

խաբկանքների (xabkankʿneri) род. п. мн. ч. от խաբկանք (xabkankʿ) [χɑbkɑŋkʰ] - от խաբ (xab) "обман"

գոյությանն (goyutʿyann) - опр. ф. род. п. от գոյություն (goyutʿyun) [ɡojuˈtʰjun] "бытие, существование"

ի տես (i tes) - не знаю

դեռ (deṙ) [dɛr] "все еще"

ղողանջել [ʁɔʁɑnˈd͡ʒɛl] не знаю

կամքը (kamkʿə) опр. ф. от կամք (kamkʿ) [kɑmkʰ] "воля"

արարչի (ararčʿi) род. п. от արարիչ (araričʿ) [ɑɾɑˈɾitʃʰ] "творец"

Թե՞ խաբկանքների գոյությանն ի տես
Դեռ չի ղողանջել կամքը արարչի
(tʿe xabkankʿneri goyutʿyann i tes
deṙ čʿi łołanǰel kamkʿə ararčʿi)

"Иль над обманом бытия
Творца веленье не звучало"

սկիզբ (skizb) [skizb] "начало"

վերջի (verǰi) род. п. от վերջ (verǰ) "конец"

տևելու (tevelu) будущ. прич. гл. տևել (tevel) "продолжаться"

մեր (mer) [mɛɾ] "наш"

թախծալի (tʿaxcali) [tʰɑχt͡sɑˈli] что-то от թախծել (tʿaxcel) "грустить, тосковать"

Եվ առանց սկիզբ և առանց վերջի
Տևելու ես դու, մեր թախծալի ես:
(es aṙancʿ skizb ev aṙancʿ verǰi
tevelu es du, mer tʿaxcali es)

"И нет конца, и нет начала
Тебе, тоскующее я?"

[Мечтатель]

Велимир Хлебников

ՎԵԼԻՄԻՐ ԽԼԵԲՆԻԿՈՎ

Երբ ձիերն են մեռնում - շնչում են,
Երբ խոտերն են մեռնում - չորանում են,
Երբ արևներն են մեռնում - մարում են,
Երբ մարդիկ են մեռնում - երգում են:

երբ (erb) [jɛɾpʰ] "когда"
ձիերն (jiern) опр. мн. от ձի (ji) [d͡zi] "конь"
մեռնում (meṙnum) несоверш. прич. гл. մեռնել (meṙnel) [mɛrˈnɛl] "умирать"
շնչում (šnčʿum) несоверш. прич. гл. շնչել (šnčʿel) "дышать"
խոտերն (xotern) опр. мн. от խոտ (xot) [χɔt] "трава"
չորանում (čʿoranum) несоверш. прич. гл. չորանալ (čʿoranal) "высыхать"
արևներն (arevnern) опр. мн. от արև (arev) [ɑˈɾɛv] "солнце"
մարում (marum) несоверш. прич. гл. մարել (marel) "гаснуть"
մարդիկ (mardik) [mɑɾˈtʰik] мн. от մարդ (mard) [mɑɾtʰ] "человек"
երգում (ergum) несоверш. прич. гл. երգել (ergel) [jɛɾˈkʰɛl] "петь"

(erb jiern en meṙnum - šnčʿum en
erb xotern en meṙnum - čʿoranum en
erb arevnern en meṙnum - marum en
erb mardik en meṙnum - ergum en)

"Когда умирают кони — дышат,
Когда умирают травы — сохнут,
Когда умирают солнца — они гаснут,
Когда умирают люди — поют песни."

[Мечтатель]

Александр Блок

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԲԼՈԿ

ԳԱՄԱՅՈՒՆ, ԹՌՉՈՒՆ ԳՈՒՇԱԿ
(Վ. Վասնեցովի նկարը)

(Gamayun, tʿṙčʿun gušak)
(V. Vasnecʿovi nkarə)

թռչուն (tʿṙčʿun) [tʰərˈtʃʰun] "птица"
գուշակ (gušak) "предвещатель"
նկար (nkar) [nəˈkɑɾ] "картина"

Մայրամուտի մեջ ծիրանի հագած
(mayramuti meǰcirani hagac)
"На насыщенном пурпуром закате"
Ջրերի անծայր հարթության վրա,
(ǰreri ancayr hartʿutʿyan vra)
"На плоскости бесконечных вод"
Անզոր բացելու թևերն ահագնած,
(anzor bacʿelu tʿevern ahagnac)
"Бессильна раскрыть испуганные крылья
Կանխագուշակում և երգում է նա...
(kanxagušakum ev ergum ē na...)
"Предвещает и поет она"
Գուշակում է չար թաթարական լուծ,
(gušakum ē čʿar tʿatʿarakan luc)
"Предсказывает злое татарское иго"
Երկրաշարժ, հրդեհ և սովի տարի,
(erkrašarž, hrdeh ev sovi tari)
"Землетрясенье, пожар и год голода"
Դիերի շարքեր օրորվող քամուց,
(dieri šarkʿer ōrorvoł kʿamucʿ)
"Ряды трупов (...?)"
Ոճիրի ծաղկում, վախճան արդարի...
(očiri całkum, vaxčan ardari)
"Преступленья ?, конец справедливого" 
Պատված սոսկումով հավիտենական
(patvac soskumov havitenakan)
"Объятое вечным страхом"
Այդ չքնաղ դեմքը սերն է հար այրում,
(ayd čʿkʿnał demkʿə sern ē har ayrum)
"То дивное лицо пылает ...?)
Ճշնարտությունն են բարբառում սակայն
(čšmartutʿyunn en barbaṙum sakayn)
"Однако изрекают истины"
Շուրթերը՝ համակ լերդացած արյուն...
(šurtʿerə hamak lerdacʿac aryun)
"Губы ... кровь"

"На гладях бесконечных вод,
Закатом в пурпур облеченных,
Она вещает и поет,
Не в силах крыл поднять смятенных.
Вещает иго злых татар,
Вещает казней ряд кровавых,
И трус, и голод, и пожар,
Злодеев силу, гибель правых...
Предвечным ужасом объят,
Прекрасный лик горит любовью,
Но вещей правдою звучат
Уста, запекшиеся кровью!.."

[Мечтатель]

Есть много слов, значение которых я не могу найти. Но лучше разбирать стихотворения, чем элементарные фразы типа "Мама мыла Арама".
Просто у меня есть большая книга на армянском языке "Русская поэзия начала ХХ века". Стихотворения оттуда.

[Мечтатель]

Федор Сологуб

ՖՅՈԴՈՐ ՍՈԼՈԳՈՒԲ

Ես ապրում եմ մութ, անլույս անձավում,
(es aprum em mutʿ anluys anjavum)
"Я живу в тёмной, бессветной пещере"
Երբեք չեմ տեսնում գիշերներ սպիտակ,
(erbekʿ čʿem tesnum gišerner spitak)
"Никогда не вижу белых ночей"
Լույսերս են մարել ու սիրտս է ցավում՝
(luysers en marel u sirts ē cʿavum)
"Мои огни погасли, и в боли мое сердце"
Ես դադարել եմ հուսալ, հավատալ:
(es dadarel em husal, havatal)
"Я покончил с надеждой и верой"

Անմատչելի է ուղին անձավի,
(anmatčʿeli ē ułin anjavi)
"Недоступна к пещере тропа"
Եվ դա պատվար չէ՞, արդյոք, սրի դեմ:
(ev da patvar čʿē, ardyokʿ, sri dem)
"И это не стена ли  ...?... "
Փոքրիկ մի անցքից՝ երկինքն է ծավի,
(pʿokʿrik mi ancʿkʿicʿ erkinkʿn ē cavi)
"Из одной маленькой дыры голубое небо"
Դա մոմ է, արդյոք, այրվում, չգիտեմ:
(da mom ē, ardyokʿ, ayrvum, čʿgitem)
"Это свеча ли горит, я не знаю"

Իմ մութ անձավում նեղ է ու խոմավ,
(im mutʿ anjavum neł ē u xonav)
"В моей темной пещере тесно и сыро"
Այն տաքացնելու ես ոչինչ չունեմ.
(ayn takʿacʿnelu es očʿinčʿ čʿunem)
"Это нечем мне обогреть"
Աշխարհից հեռու ես պիտի մնամ,
(ašxarhicʿ heṙu es piti mnam)
"От мира далеко мне оставаться"
Աշխարհից հեռու ես պիտի մեռնեմ:
(ašxarhicʿ heṙu es piti meṙnem)
"От мира далеко мне умереть"

"Я живу в тёмной пещере,
Я не вижу белых ночей.
В моей надежде, в моей вере
Нет сиянья, нет лучей.

Ход к пещере никем не виден,
И не то ль защита от меча!
Вход в пещеру чуть виден,
И предо мною горит свеча.

В моей пещере тесно и сыро,
И нечем её согреть.
Далёкий от земного мира,
Я должен здесь умереть."

[Wolliger Mensch]

Эээ, дарагой. Куда фонетический транскрипция делься?

[Мечтатель]

Я уже запомнил, как читать буквы. Поэтому и перестал писать транскрипцию основного текста. Если нужно, потом будет с новыми текстами.

[Wolliger Mensch]

Я уже запомнил, как читать буквы. Поэтому и перестал писать транскрипцию основного текста. Если нужно, потом будет с новыми текстами.

В вопросе изучения языка рационализация — зло. Информация всегда должна быть избыточной, чтобы в любом месте открыл — и всё понятно.

[Мечтатель]

Еще немного грамматики

Склонение существительных
Например, слово անձավ (anjav) [ɑnˈd͡zɑv] "пещера"
(есть несколько типов склонения)

Ед. число
Им. п. անձավ (anjav)
Род. и дат. п. անձավի (anjavi)
Отлож. п. անձավից (anjavicʿ)
Твор. п. անձավով (anjavov)
Местн. п. անձավում (anjavum) "в пещере"

Мн. ч.
Им. п. անձավներ (anjavner)
Род. и дат. п. անձավների (anjavneri)
Отлож. п. անձավներից (anjavnericʿ)
Твор. п. անձավներով (anjavnerov)
Местн. п. անձավներում (anjavnerum)

[Мечтатель]

Настоящее время

ապրել (aprel) "жить", երգել (ergel) "петь"

"я живу" - ես ապրում եմ (es aprum em), "я пою" - ես երգում եմ (es ergum em)
"ты живешь" - դու ապրում ես (du aprum es), "ты поешь" - դու երգում ես (du ergum es)
"он, она живет" - նա ապրում է (na aprum ē), "он, она поет" - նա երգում է (na ergum ē)

"мы живем" - մենք ապրում ենք (menkʿ aprum enkʿ), "мы поем" - մենք երգում ենք (menkʿ ergum enkʿ)
"вы живете" - դուք ապրում եք (dukʿ aprum ekʿ), "вы поете" - դուք երգում եք (dukʿ ergum ekʿ)
"они живут" - նրանք ապրում են (nrankʿ aprum en), "они поют" - նրանք երգում են (nrankʿ ergum en)

[Мечтатель]

Մենք կանգուն ենք՝ մեր լեռների պես...
(menkʿ kangun enkʿ mer leṙneri pes)
"Мы стойкие как (pes) наши (mer) горы (leṙner)"

[Мечтатель]

հաղթելու ենք
(hałtʿelu enkʿ)
[hɑχtʰɛˈlu jɛŋkʰ]
"Мы победим"

հաղթել (hałtʿel) [hɑχˈtʰɛl] "побеждать"

[Мечтатель]

Осип Мандельштам

ՕՍԻՊ ՄԱՆԴԵԼՇՏԱՄ

ՀԱՅԱՍՏԱՆ

6

Ոռնացող քարերի պետություն—
Հայաստա՛ն, Հայաստա՛ն:
Խռպոտ լեռների ի զեն կոչող—
Հայաստա՛ն, Հայաստա՛ն:

Հավիտյան դեպի Ասիայմ արծաթյա շեփորները թռչող—
Հայաստա՛ն, Հայաստա՛ն:
Եվ շռայլորեն արևին պարսկական դրամներ պարգևող—
Հայաստա՛ն, Հայաստա՛ն:

(oṙnacʿoł kʿareri petutʿyun
Hayastan, Hayastan
xṙpot leṙneri i zen kočʿoł
Hayastan, Hayastan

havityan depi Asiayi arcatʿya šepʿornerə tʿṙčʿoł
Hayastan, Hayastan
ev šṙayloren arevin parskakan dramner pargevoł
Hayastan, Hayastan)

[vornɑˈt͡sʰɔʁ kʰɑɾɛˈɾi pɛtutʰˈjun
hɑjɑsˈtɑn hɑjɑsˈtɑn
χrpɔt lɛrnɛˈɾi i zɛn koˈt͡ʃʰɔʁ
hɑjɑsˈtɑn hɑjɑsˈtɑn

hɑvitˈjɑn dɛˈpi ɑsjɑˈji ɑɾt͡sɑtʰˈjɑ ʃɛpʰɔɾnɛɾə tʰərˈt͡ʃʰɔʁ
hɑjɑsˈtɑn hɑjɑsˈtɑn
jɛv ʃrɑjlɔˈɾɛn ɑɾɛˈvin pɑɾskɑˈkɑn dəɾɑmˈnɛɾ pɑɾkʰɛˈvɔʁ
hɑjɑsˈtɑn hɑjɑsˈtɑn]

Հայաստան (Hayastan) [hɑjɑsˈtɑn] "Армения"
ոռնացող (oṙnacʿoł) - субъектн. прич. гл. ոռնալ (oṙnal) [vorˈnɑl] "выть", "реветь"
քարերի (kʿareri) - род. пад. мн. ч. քար (kʿar) [kʰɑɾ] "камень"
պետություն (petutʿyun) [pɛtutʰˈjun] "государство"
լեռների (leṙneri) род. п. мн. ч. от լեռ (leṙ) "гора"
ի (i) "к"
զեն (zen) "оружие"
կոչող (kočʿoł) - субъектн. прич. гл. կոչել (kočʿel) [koˈt͡ʃʰɛl] "звать"

հավիտյան (havityan) "вечно"
դեպի (depi) "(по направлению) к"
արծաթյա (arcatʿya) "серебряный"
շեփորները (šepʿornerə) опр. мн. от շեփոր (šepʿor) [ʃɛˈpʰɔɾ] "труба"
թոչող (tʿṙčʿoł) - субъектн. прич. гл. թռչել (tʿṙčʿel) [tʰərˈt͡ʃʰɛl] "летать"
շռայլորեն (šṙayloren) "щедрый, изобильный"
արևին (arevin) род. п. опр. от արև (arev) [ɑˈɾɛv] "солнце"
պարսկական (parskakan) "персидский"
դրամներ (dramner) мн. ч. от դրամ (dram) "деньги, драм"
պարգևող (pargevoł) - субъектн. прич. гл. պարգևել (pargevel) [pɑɾkʰɛˈvɛl] "раздаривать"

"Орущих камней государство —
Армения, Армения!
Хриплые горы к оружью зовущая —
Армения, Армения!

К трубам серебряным Азии вечно летящая —
Армения, Армения!
Солнца персидские деньги щедро раздаривающая —
Армения, Армения!..."

[Мечтатель]

Для разнообразия предлагаю читателю повесть советского писателя-фантаста Владимира Рыбина "Расскажите мне о Мецаморе" - о древней арийской працивилизации, к которой восходят корни русской и армянской культур.

Над горными вершинами висела багровая тяжесть туч. Черные тени ущелий
были как траурная кайма.  Печаль сжимала сердце,  и слезы душили,  горькие
слезы неизбежного расставания.
     - Мы  разлучаемся!   -  возвещал  чей-то  громовой  голос.  -  Но  мы
встретимся, встретимся, встретимся!..
     Толпа шумела,  расслаивалась на две колонны.  И они, эти две колонны,
уходили в разные стороны.  И багровые тучи переваливали через горы,  текли
вслед за людьми, затмевая долину.
     - Мы встретимся,  встретимся!  -  гудел голос.  -  И в единстве будем
неодолимы!..

Я  кинулся к своим книжным полкам.  Хотелось немедленно,
сейчас же найти что-нибудь об Армении,  о  Ереване.  И  к моему удивлению,
нашел. Не только обширные статьи в энциклопедии, но и разные краеведческие
книжонки,  которые неизвестно зачем покупал когда-то,  но  до сегодняшнего
дня ни разу не брал в руки.
     Армения!  Крохотная, самая маленькая из наших национальных республик.
И  в  то  же  время  страна одной из  самых древних культур.  Не  веками -
тысячелетиями измеряется возраст  уцелевших  до  наших  дней  исторических
памятников. Армения, перед величием которой многие снимали шапки.
     Я  с удовольствием выписывал из книг свидетельства этого преклонения.
Байрон говорил,  что  страна армян  навсегда останется одной  из  наиболее
насыщенных чудесами стран на земном шаре.  Ему вторил Рокуэлл Кент:  <Если
бы меня спросили, где на нашей планете можно больше всего встретить чудес,
я  назвал бы Армению.  Невольно удивляешься,  как можно на таком небольшом
участке земного шара  встретить столько крупных шедевров>.  <Средневековая
армянская лирика есть  одна из  замечательнейших побед человеческого духа,
какие только знает летопись всего мира> -  так заверял Валерий Брюсов. В V
веке  Мовсес Хоренаци уже  пишет  двухтомную <Историю Армении>.  Тогда  же
Месроп Маштоц создает армянскую письменность.  А до этого народы,  живущие
на  Армянском  нагорье,   знали  клинописное  письмо.   А   еще  раньше  -
иероглифическое.  Это добрых две тысячи лет до нашей эры.  А  еще и раньше
писали какими-то пиктограммами.  Прямо страх берет от такой бездны времен.
И  крупнейший-то металлургический центр древности найден в Армении.  И сам
Ереван чуть ли не старейший город мира:  без шума,  без бума отпраздновал,
оказывается,  2750-летие. И еще и еще что-то самое-самое, о чем я забывал,
но  что все больше переполняло благоговением мое и  без того привязанное к
Армении сердце...

http://books.rusf.ru/unzip/add-on/xussr_mr/rybinv27.htm?1/7

[Lomov]

Спасибо за прекрасную инициативу!
Прошу прощения, у меня вопрос еще к первому сообщению:

շնորհված (šnorhvac) [ʃənɔˈɾvɑt͡s]- результативное причастие страдат. залога глагола շնորհել (šnorhel) [ʃənɔˈɾɛl] "даровать"
результативное причастие образуется прибавлением к основе глагола, зд. շնորհ, морфемы -ած
страдательный залог образуется вставкой морфемы -վ- (v)

А есть ли какие-то правила, предписывающие, когда НЕ нужно произносить букву հ, как в слове շնորհված (если верить транскрипции, она не произносится)?
Или предлагается руководствоваться общими соображениями - если удобно, то произносить, и если неудобно - не произносить?

[Мечтатель]

А есть ли какие-то правила, предписывающие, когда НЕ нужно произносить букву հ, как в слове շնորհված (если верить транскрипции, она не произносится)?

Пока можно понять, что в начале слова и между гласными произносится. Из тех слов, в которых не произносится, прежде всего вспоминается աշխարհ [ɑʃˈχɑɾ] "мир, свет".

[Lomov]

Спасибо!