Беларуская мова

[Мечтатель]

апрача выпадкаў, калі ад зьмены о/а зьмяняецца значэньне -

e.g., онтало́гія (укр. онтологія) / анталогія (укр. антологія).

У тарашкевіцы так? Жах які. У наркамаўцы толькі анталогія. Іх у любым выпадку не пераблытаеш.

«У наркамаўцы»? 

па-беларуску "нарка́маўка" (ад "наркамат")

[Wolliger Mensch]

па-беларуску "нарка́маўка" (ад "наркамат")

Белару́скі афіцы́йны пра́вапіс, таксама нарка́маўка, нарко́маўка

Но я не об это писал.

[Мечтатель]

А пра што? Паведайце.

[Demetrius]

Мы працягваем нашу гульню-віктарыну «Зразумей Менша»! Званіце хутчэӣ, толькі зараз вы можаце выйграць унікальны прыз — яблык, якім можна падавіцца!

[Conservator]

Mechtatel, мабыць, Менш мае на ўвазе, што трэба "ў наркамаўцы", а не "у...".

[Joris]

Менш мае на ўвазе, што трэба "ў наркамаўцы", а не "у...".

Пачатак сказу. Не трэба там «ў»

[Demetrius]

Mechtatel, мабыць, Менш мае на ўвазе, што трэба "ў наркамаўцы", а не "у...".

Пасля кропкі? Ну-ну.

Насамрэч калі чалавек ставіць нас у сітуацыю «мне не спадабалася штосьці, а што — самы дадумвайцеся» — гэта непрыхаваная непавага. Таму я не бачу сэнсу спрабаваць яго зразумець і працягваць з ім гутарку. Навошта з ім размаўляць, калі ў свеце ёсць шмат цікавых ветлівых людзей?

[Wolliger Mensch]

Мы працягваем нашу гульню-віктарыну «Зразумей Менша»! Званіце хутчэӣ, толькі зараз вы можаце выйграць унікальны прыз — яблык, якім можна падавіцца!

Я писал про то, что обе формы — с а- и о- есть в обоих вариантах, поэтому меня и удивило это противопоставление.

[Demetrius]

Я писал про то, что обе формы — с а- и о- есть в обоих вариантах, поэтому меня и удивило это противопоставление.

Што вы маеце на ўвазе?

Згодна з правіламі арфаграфіі наркамаўкі,

1. Літара о пішацца толькі пад націскам: год, кот, скрозь, шоўк, ко́лас, мо́ва, до́ўга, по́суд, аро́л, шо́лах, плячо́, даро́га, разго́ртваць, дапамо́га, дадатко́ва, жніво́, дэпо́, во́дар, о́канне, о́да, о́птам, о́рдэн, о́фіс, о́пера, Об, Орша, Омск, Обнінск, Осла, Оксфард, Орск, То́кіа, Ватэрло́а.

Такім чынам, напісанне «онтало́гія» ў сучаснай наркамаўцы адназначна з'яўляецца памылкай.

Магчыма, мы разумеем пад наркамаўкай розныя рэчы? У маім разуменні, наркамаўка — гэта літаратурны стандарт. То бок калі нехта думае, што ён піша наркамаўкай, але піша «онталогія», то ён насамрэч не піша наркамаўкай, бо гэта не стандартнае напісанне. Магчыма, вы разумееце пад наркамаўкай штосьці іншае?

[Wolliger Mensch]

Што вы маеце на ўвазе?

Згодна з правіламі арфаграфіі наркамаўкі,

1. Літара о пішацца толькі пад націскам: год, кот, скрозь, шоўк, ко́лас, мо́ва, до́ўга, по́суд, аро́л, шо́лах, плячо́, даро́га, разго́ртваць, дапамо́га, дадатко́ва, жніво́, дэпо́, во́дар, о́канне, о́да, о́птам, о́рдэн, о́фіс, о́пера, Об, Орша, Омск, Обнінск, Осла, Оксфард, Орск, То́кіа, Ватэрло́а.

Такім чынам, напісанне «онтало́гія» ў сучаснай наркамаўцы адназначна з'яўляецца памылкай.

§ 5. Правапіс літар а, о, э ў складаных словах
...
У першай частцы некаторых складаных слоў, асабліва навуковых тэрмінаў, можа выразна праяўляцца пабочны націск і тады, калі асноўны націск падае на першы склад другой часткі. У такім выпадку пад пабочным націскам у першай частцы захоўваецца напісанне о: агòрафо'бія, азòнасто'йкі, азòтнакі'слы, збòжжасхо'вішча, кòксага'завы, мангòлазна'ўства, мòвазна'ўства, мòвазна'ўчы, матòразбо'рка, рабòтада'вец, слòватво'рчасць, фòндасхо'вішча і інш.

Ва ўсіх іншых выпадках напісанне падобных слоў вызначаецца па слоўніку.

Приведённый параграф даёт право использовать форму онталогія, ср. особенно пример агорафобія — он идентичен разбираемому слову.

[Demetrius]

Приведённый параграф даёт право использовать форму онталогія, ср. особенно пример агорафобія — он идентичен разбираемому слову.

В принципе, да, про òнтало́гія я не спорю. Вот только тут уже вопрос в том, что в источниках, написанных наркомовкой, я такую форму не встречал.

[Wolliger Mensch]

Приведённый параграф даёт право использовать форму онталогія, ср. особенно пример агорафобія — он идентичен разбираемому слову.

В принципе, да, про òнтало́гія я не спорю. Вот только тут уже вопрос в том, что в источниках, написанных наркомовкой, я такую форму не встречал.

Антологию часто путают с онтологией, подразумевая в первом термине суженный смысл второго, т. е. «основы, принципы некоторого литературного направления в собрании сочинений». Термин онтология вообще редко встречается в общей литературе, что подстёгивает путаницу.

[Мечтатель]

Напрыклад, тут ёсць абодва тэрміны:

Кніга: Эстэтычная самасвядомасць рускай культуры. 20-е гады XX стагоддзі ,РГГУ ,Руская культура XX стагоддзі: абраныя тэксты

Поўнае апісанне: Праблема мастацтва і жыццё як экзістэнцыяльнае перажыванне дзеячаў рускай культуры XX стагоддзі, Крызіс мастацтва, Распад формаў і/ці нараджэнне новай эстэтычнай парадыгмы?, Крызіс мастацтва, Мастацтва і адказнасць, Крушэнне гуманізму, Які вагаецца трыножнік, Канец рамана, Прадбачанні, Пра прыроду мастацтва, Паліфанія рускай эстэтычнай думкі 20-х гадоў, Мастацтва перажывання, Зваротная перспектыва, Цыдулкі рэжысёра, Чытач, Некалькі становішчаў, Пра прыроду слова, Эстэтычныя фрагменты, Мастацтва без якасці, Пра літаратуру, рэвалюцыі і энтрапіі, Выбрык, Крызіс асабістай творчасці, Праблема ўтрымання, матэрыялу і формы ў славеснай мастацкай творчасці, З перапіскі з К. Федіным, Онтологічность мастацтвы і онталогія мастацтва (фрагмент), Псіхалогія мастацтва (фрагмент), Пра мастацтва, Дыялектыка мастацкай формы, Фрэйдызм і мастацтва, Фрэйдызм (урывак), Унутраная форма слова, Трансфармацыі чароўных казак (фрагмент з працы Марфалогія казкі), Жывапіс і глядач.... Сапраўдная анталогія працягвае серыю Руская культура XX стагоддзі: абраныя тэксты.

http://www.shik1.ru/main/1254899-369010.html

[Хатшепсут]

Онтологічность мастацтвы і онталогія мастацтва (

Это не на белорусском языке. Написано в корне неверно.

Антілагічнасць мастацтва и анталогія мастацтва.

[Mona]

Чего-то заглохла тут беларуска мова, а жаль. Так приятно читать некоторые выражения.
Да и на белорусском ТВ, что есть в НТВ+ в основном все по-русски.

[Wolliger Mensch]

Чего-то заглохла тут беларуска мова, а жаль. Так приятно читать некоторые выражения.
Да и на белорусском ТВ, что есть в НТВ+ в основном все по-русски.

А архангельский не приятно?

[Mona]

Не пробовал. Но вот Катя Куваева с вологодским Морозко - это прекрасно! (https://www.youtube.com/watch?v=lp_xhM0GYbo)

[Wolliger Mensch]

Не пробовал. Но вот Катя Куваева с вологодским Морозко - это прекрасно! (https://www.youtube.com/watch?v=lp_xhM0GYbo)

Ну вот так и надо. А то белорусский... На ТВ будут говорить (стараться, во всяком случае) говорить на нормативном (и нормированном) белорусском — это всё ерунда. Говоры же белорусские можно только в частных записях найти по сети, да и те ещё с лупой надо рассматривать на предмет влияния литературного языка и элементов языкового творчества.

[lammot]

оффтоп: какой же это диалект русского?..

А вам что-то непонятно (кроме изредка проскакивающих полонизмов типа "праца", "падабаецца" и пр.)?.....

Заўсёды было цікава даведацца ў якой ступені расіяне разумеюць беларускую мову. Сапраўды, паланізмы прысутнічаюць (дарэчы, слова "праца" зафіксавана з XVI стагоддзя, з даволі старажытных часоў). Але, калі нават праблемы з разуменьнем зводзіць пераважна да паланізмаў, то й тады наяўнасьць запазычаных з польскай словаў у пэўным моўным выказваньні можа быць большай ці меньшай (гэта свойго роду рандом). Адпаведным будзе й ступень разуменьня расіянінам.
Мой асабісты вопыт (не кранаўся мовы каля 10 год) паказвае, што пры чытанні навуковай ці, асабліва, мастацкай літаратуры не разумею асобныя словы і адпаведна сэнс напісанага (з кантэксту зразумець не заўседы ўдаецца, ды й разуменне з кантэксту не выключае памылак і скажэння значэння фразы).
Дарэчы, у беларускай ёсьць і ўласна беларускія словы ці словы ўсходне-славянскага паходжання адрозныя ад рускіх (прынамсі ад сучасных рускіх). Напрыклад: золак (рассвет, заря), золкі (сырой, промозглый), зьнікаць (исчезать), агульны (общий; ёсьць аргументы супраць польскага запазычаньня). Пра шырату распаўсюджанасьці падобнага роду словаў ня ведаю, бо не разьбіраюся.
А пра дыялект (калі прытрымлівацца традыцыйнага тэзісу пра агульнае пажоджанне ўсходнеславянскіх моваў і лічыць беларускую дыялектам), то ў навуковым сэнсе слушна было б сфармуляваць наступным чынам: ёсьць адзіная мова (умойна кажучы - руская) і тры дыялекты (таксама умоўна кажучы): расейскі, украінскі, беларускі. Гэта менавіта падыход расейскіх навукоўцаў пачатку XX стагоддзя: на адпаведнай мапе императарскай акадэміі вылучаюцца вялікаруская (з падраздзяленнямі на рэгіянальныя), маларуская, беларуская говоркі. Мяркую, што вялікаруская лічылася больш чыстай, а астатнія - перанесшыми ўплыў польскай (але я ня ўпэўнены).
Я не прыхільнік класіфікаціі рускай, украінскай і беларускай моваў як дыялектаў. Але я пра сам прынцып: калі ўжо гаварыць пра дыялекты, дык трэба вылучаць тры дыялекты, на роўных правах.

[Wolliger Mensch]

Дарэчы, у беларускай ёсьць і ўласна беларускія словы ці словы ўсходне-славянскага паходжання адрозныя ад рускіх (прынамсі ад сучасных рускіх). Напрыклад: золак (рассвет, заря), золкі (сырой, промозглый), зьнікаць (исчезать), агульны (общий; ёсьць аргументы супраць польскага запазычаньня). Пра шырату распаўсюджанасьці падобнага роду словаў ня ведаю, бо не разьбіраюся.

Огульный — восточнославянское слово?

По поводу остальных: откройте ж СРНГ.

[lammot]

Дарэчы, у беларускай ёсьць і ўласна беларускія словы ці словы ўсходне-славянскага паходжання адрозныя ад рускіх (прынамсі ад сучасных рускіх). Напрыклад: золак (рассвет, заря), золкі (сырой, промозглый), зьнікаць (исчезать), агульны (общий; ёсьць аргументы супраць польскага запазычаньня). Пра шырату распаўсюджанасьці падобнага роду словаў ня ведаю, бо не разьбіраюся.

Огульный — восточнославянское слово?

По поводу остальных: откройте ж СРНГ.

Дзякуй за інфармацыю. "Золак" і "знікаць" знайшоў, "золкі" - не. Значыць ня ўласна беларускія, а усходнеславянскага паходжання. Але калі казаць пра разуменне гэтых словаў нозьбітам рускай літаратурнай мовы (груба кажучы абывацелем), то яны застаюцца белым лістом паперы. Вы не пра гэта, але хацеў бы заўважыць (у кантэксьце свайго папарэдняга паведамлення).

Пра слова "агульны" весткі прыводзяцца ў "Этымалагічным слоўніку беларускай мовы" (выдавецтва Акадэміі навук БССР (Беларусі)):

Агу'льны агулам 'супольна', агул 'гурт' (Нас., Др., Падб.), 'круг' (Яруш.), ст. белор. огуломъ (Наст. гіст.), укр. вогул 'талака', рус. огул, огулом, польск. ogól, ogólem, ст. польск ogul. Нельга разглядаць польскія словы як крыніцу ўсходнеславянскіх, паколькі ó<u (Развадоўскі, Wybór, 1, 300). Няма таксама іншых аргументаў ў карысць запазычання насуперак Фартунатаву, ВВб 6, 218 і Ягічу,AìslPh, 17, 292. Фартунатаў звязвае з разглядаемай групай слоў ц.-слав. глота 'натоўп' (<gъlota, параўн. балг. глота 'круг', серб.-харв. глота сям'я, галота', слав. галота 'мноства') і ст.-інд. ganàh 'натоўп' і голы (праз такія формы, як чэш. zhola 'поўнасцю'). Не выключана, аднак, сувязь агул з прасл. gъlota(<gъlota). Больш верагодным з'яўляецца агул да гуляць (гл.) (Бернекер, 1, 361). Сумненне тут выключна семантычнага характару. Натупная семантычная паралель, магчыма, пацвярджае сутнасць гэтага супастаўлення. Прасл. kolo 'коло' мае па розных дыялектах наступныя найбольш пашыраныя значэнні: 'круг, гурт, грамада, танец', см. греч. χύχλоς мае тыя ж значэнні. Так бел. агул[/i 'круг, гурт' можна генетычна звязаць з бел. гуляць 'іграць, танцаваць' (нешта рабіць калектыўна

Дадзеную цытату магу патлумачыць наступным чынам (са ськідкай на тое, што ў лінгвістыцы разьбіраюся вельмі слаба). Слова ня польскага паходжання, хутчэй - паўднёваславянскага ці праславянскага. Не выключаецца генетычная сувязь з беларускім "гуляць".
Дарэчы, я забыўся пра наяўнасьць слова "огульный" у рускай літаратурнай мове (прынамсі ў рускай мове беларусаў яно ўжываецца).

[Wolliger Mensch]

Так вы ж сами процитировали, что этимология этого слова не установлена. Но даже при огулом от глагола гулять, значение «походя» древнее.

[lammot]

Так вы ж сами процитировали, что этимология этого слова не установлена. Но даже при огулом от глагола гулять, значение «походя» древнее.

Так, пасьпяшыўся са словам "агульны" (памыліўся).

А пра слова "золак" варта заўважыць, што паводле СРНГ яго ўжыванне зафіксавана ў Вялікалукскім уезьдзе Пскоўскай губерніі і Парэчскім уезьдзе Смаленскай губерніі.

'Золок, а и у, ж. Раннее утро, рассвет; заря. Великолукск., Холм. Пек., 1852. Бывало, чуть золок и будят на работу. Пек. На золоку. На рассвете. Пек., 1850. 3олок закладывать, на золок закладать. Светать. Золок закладывает — светает. Стало на золок закладать — стало светать. По- реч. Смол., Добровольский.

Згодна з "Этнографической картой белорусского племени" (Карский Е.Ф., 1903 г.) Парэчскій уезд цалкам, а Вялікалужскій - невялікай паўднёвай часткай уваходзяць у межы беларускай гаворкі (падзона зь мяккім р, цоканьнем, вялікарускім уплывам).
Да беларускай гаворкі (паўночна-усходняя група) Парэчанскі уезд аднясьлі й распрацоўшчыкі "Діалектологической карты русскага языка" (Русское император. геогр. общ., Петроград, 1914 г.). Калі не памыляюся (мапа не зусім добрай якасьці) поўдзень Вялікалукскага уезда, як і ў Карскага, уваходзіць у межы беларускай гаворкі, астатняя (пераважная) частка - у склад сярэднявялікарускай гаворкі (пскоўская група).
Такім чынам слова "золак" ужываецца у беларускім лігвістычным арыяле ці ў непасрэднай блізкасьці да яго (Вялікалужскі уезд). Бо у СРНГ ўжыванне ў іншых уездах ня выяўлена (я так разумею).

Што датычыцца слова "знікаць" у значэнні "исчезать", то згодна з СРНГ яно фіксуецца ў Паўночна-Дзьвінскай губерніі (зона вакол Вялікага Усьцюга) і Разанскай губерніі. Даволі далёка ад уласна беларускай гаворкі.