Карачаево-Балкарский язык

[TawLan]

Салам Алейкум!

[TawLan]

[TawLan]

Было бы интересно узнать обо всех различиях между карачаевским и малкарским говорами. Не в фонетике, не в произношении, а именно в словах. Какие слова имеют разные значения. И сколько абсолютно разных слов имеется, как например родник: къара суу, шаудан.

[TawLan]

Рашид ма. Ангыламагъан сёзчюклеримда болгънады, ангылагъанымча джазаргъа кюрешгенме.

Батыр Къарча Къарачайны башы эди,
Юйю аны къара состар таш эди,
Халкъы бла уллу Бакъсанда жашай эди,
Будай арпа тары сюрюп ашай эди.

Къыйынлыкъда халкъын джаудан сакълай эди,
Юсюн тешиб бир кечени джатмай эди.
Ханла бийле чабыуулда от салсала,
Сабанладан халкъы хайыр табмай эди.

Илипинле ишлетгенед элледе,
Таш арытып сабан сюрдю джер-джерледе,
Къара къойну тау сыртлагъа джайгъан эди,
Кийик эчкини кютю этип саугъан эди.

Аскер джыйып Къайтукълары келгенелле,
Тау халкъ тауда джашагъанын билгенелле.
Тебредиле суула джерле бёлюнюб,
Къайтукъ аскер анда-мында кёрюнюб.

Чурум излеб Къайтукъ улу айланаед,
Къарча мараб анга садакъ атмай эди,
Къайтукъланы залимликлерине ачыуланса,
Бакъсан суудан ары-бери атлай эди.

Бир кюн Къарча сабанлагъа атласа,
Илипини сууу кёзюне аз кёрюнюб,
Не болду деб, сора алгъа къараса,
Тура эди ортасында бёлюнюб.

Къайгъы этиб къараса уа не кёрсюн,
Къайтукъланы Сары Асланбекни аскери
Тёбен Тардан джетиб келед юрюлюб,
Къарчаны элин эки бёлюб ийириб.

Ол заманда Къарча алай айтханды:
Мен ёллюкме сизни бла кюрешиб,
Мен бералмам джаным саулай Бакъсанда,
Элими сизге туура эки юлешиб.

Сизден къачыб тау тюбюне киргенбиз,
Энди кюрешмей бизни былайда къоюгъуз.
Аскер кюч бла хорлаб алабыз десегиз,
Бирда толмаз сизни атлагъан джолугъуз.

Къайтукъ улу Къарчаны айтхан сёзлерин
Не азчыкъ да ариу къабыл кёрмеди.
Батыр Къарча алай болсада алагъа,
Не адамын не да малын бермеди.

Алайда къазауат башлалла урушуб,
Къылычланы бир-бирине тутуштурб,
Ёшюнлени бир-бирине буруштуруб,
Зорчуланы уруб джыгъыб къуруштуруб.

Къайтукъ аскерле ызларына къачдыла,
Сауутларын атыб атыб тас болуб,
Сауутларын Бакъсан элге чачдыла,
Къарча дженгди ол урушха баш болуб.

Къайтукълары Къарча бла джарашыргъа,
Дагъыда кёб келечиле ийелле,
Джарашмаса аллай хапар берелле,
Урушургъа энтда ала сюйелле.

Къарча айтды: Угъай энди джарашалмам,
Къайтукъ улугъа адам джесир бералмам,
Алай айтыб бизге келген кишини,
Къонакъ этиб къонакъ кибик кёралмам.

Тау элледен мен бир адам бералмам,
Къабатыдан манга келсе джюз киши,
Артыкълыкъха айхайда мен тёзалмам,
Сауут тута билед бизде эркиши.

Къайтукълары келдиле бир кюн къонакъха,
Кёб къаралла, Къарча джогъед элинде,
Къайтукъланы алларына къабакъдан,
Боташ чыкъты сауутлары белинде.

Не керекди къабарты бийле сизге?
Къайтукъ улу алай айтыб сёлешди:
Мал беригиз джасакъ беригиз сиз бизге.
Деб кёзю Боташны кёзю бла тюбешди.

Боташ былай айтыб джуаб бергенди:
Къайтукъ улу, Карча уугъа кетгенди,
Къарча бюгюн элде джокъду билесиз,
Элни манга аманат этгенд кёресиз.

Къарча болмай санга джуаб бералмам,
Ол сезюнгю бирда къабыл кёралмам,
Кет джюйюсхан бизни бла кюрешме,
Хорларма деб бизни бла ёчешме.

Тюзде къоймай тау тюбюне джыйгъансыз,
Малларыбызны тар къулакълагъа тыйгъансыз,
Биз турабыз кече кюнда джатмайын,
Таулагъа чачылыб бир-бирибизни табмайын.

Ала мурат этдиле уруш ачаргъа,
Батыр Боташны къыйыллыкъха салыргъа,
Къарча болмай Къарчаны элин алыргъа,
Адамын сюрюб юйюн малын чачаргъа.

Ма алайда къазауат тебреди той кибик,
Адамла джаталла къырылгъан къой кибик,
Къылыч уруу джилтин этиб чачылад,
Садакъ огъу ёшюнлеге чанчылад.

Эртденликден кюн ортагъа уруш барды,
Анга шагъат болуб къалгъан Бакъсан тарды,
Къайтукъ улу онгсуз болду кючю джетмеди,
Батыр Боташ бир джесирда бермеди.

Къарча ууда айлана тургъанлай,
Къазауатны ол тюшюнде кёргенди,
Уучулары бла терк ...(?) джетгенед,
Къылычы бла кёкде ойюу этгенед.

Къарча алайда кёк титирей къычырды:
Къачма итден туугъан керти бий эсенг!
Мынча сайын келгенинг санга болмаймыды?
Тёлеб алсанг ач къарынынг тоймаймыды?

Сюйей эсенг бизни хорлаб алыргъа,
Уруш бла аякъ тюбге салыргъа,
Бери айланда къара Бакъсанны учуна,
Тынглачы къылычымы тауушуна.

Къачсангда къоймам ызынгнан сюрюб бармай,
Кече джукълама сени джанынгы алмайын,
Муну эштдиле Къайтукълары кетдиле,
Къарчадан къоркъуб хар айтханын этдиле.

Бир кюн Къарча элден ёрге чыкъханед,
Ишлей эди таш башында олтуруб,
Алтынлы шкокга окъ этейед къадалыб,
Окъ орунга от къуйяед ..........(?)

Къарагъанда бир кёб аскер келейед,
Бакъсан тарыны джоллары къаралыб,
Сакълауул кенгнен къууугъун таууш берейед,
Сыбызгъыла согъаейелле таралыб.

Къайтукъ Къазий алай айтды шапасына:
Къарча унамады айтханымы этерге.
Бар нёгерле алда майна Къарчагъа.
Ёгюзлеринден берсин бизге кесерге.

Ий дагъыда алай айтыгъыз Къарчагъа,
Къайтукъланы кючлерин бюгюн кёрлюксе,
Бермесенга ол таш башында ёллюксе,
Сюймесенгда ёгюзлени берликсе.

[TawLan]

Алай айтыб шапасын ол жибергенди.
Шапа келип Къарчагъа хапар бергенди.
Къарча аны сыртына къарт итни байлады,
Къабарты бийге тыйынчлыгъа итни сайлады.

Джюйюсхан сакълай эди ийген шапасын,
Ёгюзле келтирликди не ёлтюрюб не къоркъутуб,
Бир заманда келди джюйюсханны шапасы,
Бир уллу сер къарт итни сыртына кёлтюрюб.

Къарча санга алай айтханды джюйюсхан:
Алырса атангы джаны ючюн ёгюзле,
Джюйюсханланы ашаулары тауукъду,
Къарт итни ашасын андан эссе зауукъду.

Сен сабийликден тау шорпа бла ёсгенсе,
Кёб онгсузну башын бу таулада кескенсе,
Энди былайдан кет алай эсенг къысха кет,
Къанны къайнатма унутулмагъанд бизде дерт.

Энди келечи ийсен ариу кёралмам,
Къарт итнида ашыгъында берелмам,
Бу къарт итни баш джартысын ала бар,
Сени атанг Къайтукъланы Къарагъа.

Мен ыйлыгъама бюгюн сизге бармайма,
Барсам бойюнунга къатын кёнчек байларма,
Сени бёксюнюнгю эки этиб сайларма,
Къайтукъ бийчелени ичлерине кириб ойнарма.

Къайтукъ улу былай айтыб сёлешеди:
Таулу кишиден къоркъмайыкъ келечи ийейик,
Ёгюз орнуна бу къарт итни не бердинг?
Бизни аскерни алай сыйсыз нек кёрдюнг?

Дегендиледа келечиле ийгендиле,
Къарчадан ёгюзле алыргъа сюйгенле,
Къарча аланы бирине тынглагъанды,
Джуабына бу сёзлени айтханды:

Сер болгъанед ансы къарт итнида бермезем!
Итден иги болсанг къарт итчада кёрмезем!
Къайтукъ улу Къарчаны бу сёзлерин кёльтюрдю,
Ол кюн Къарча къуру бирлерин ёлтюрдю.

Къайтукъ улуну атлы аскерни тиздиртди,
Къылычыны джитисиннен тутдурду,
Алтынлыдан атыб ....(?) эки кесдиртди,
Эки джанына къоргъашинлерин джутдурду.

Экинчи атыб аскерни башы бла элтдиртди,
Уруб ташны джарыб Къарча былай келтирди.
Энди келсегиз къабакъха аманлыкъха,
Башыгъыз къалыр къартла айтыучу джомакъха.

Бир кюн Боташ башчы бичен ишде,
Иш этдирди турай эди ...(?) олтуруб,
Къараса уа биягъы тёбе джаныннан,
Аскер келеди сау ёзенни толтуруб.

Бары келиб Къарча къабакъха толдула,
Боташ Къарча оноу кенгеш болдула,
Ариу айтыб кече къонакъ къалдырайыкъ,
Барын къырыб къызыл къанга алдырайыкъ.

Бардыла сора къонакъланы алларына,
Хош келди бердиле бланы барына,
Кеч болгъанды бюгече мында къалырсыз,
Эртен бла кереклигизни алырсыз.

Къайда къалайыкъ юйлеригиз тардыла?
...(?) сыйныр чакълы аскерле бардыла.
Сыйындырайыкъ кече къайтыб нетесиз?
Эртенликде малла алыб кетерсиз.

Дедиледа къыйналдыла къалдырдыла.
Аскер татлы джукъугъа кирген заманда,
Къонакъларын къызыл къанга алдырдыла,
Эркинликни чыракъларын джандырдыла.

Адурхай тураед къонагъы бла сёлеше,
Джаннан джанга шохай бола илеше,
Хапар эштиб батыр Къарча джетгенди,
Адурхайда къалгъан бийни кесгенди.

Ол къанлыны алай къанын кёргенлей,
Адурхайны къызбай кёлю кетгенди.
Суу къуйулуб джаны тинине киргенлей,
Архыздача къобар дыгалас этгенди.

Халкъ джыйылды батыр Къарча сёлешди:
Келигиз биз къанлы джуртланы атайыкъ,
Боташ табхан Къарт журтубузгъа барайыкъ,
Мыннан кетиб анда тынчлыкъ табайыкъ.

Боташ айтды: Мен элтейим нарт джолну.
Ол джол таба узатхан эд онг къолну.
Халкъ тебреди джолну алыб тизилиб,
Туугъан элден айырылыб юзюлюб.

Къарча кетди джашагъан элин кёчюрюб,
Оджакъла къалдыла тютюн чыкъмай, ючюлюб.
Сабийле бла бийик таулагъа ёрлейбиз,
Барыр джерибизни кёз туурада кёрмейбиз.

Артыкълыкъны аскерлерин сойгъанбыз,
Малларыбызны къан орнуна къойгъанбыз.
Кёпюрню юйню тутуб ичине ойгъанбыз,
Джашау излей джаныбыздан тойгъанбыз.

Къыйын болады бу тауладан ауаргъа.
Ийнек алмадыкъ джолубузда сауаргъа.
Батыр Боташ марал тутуб сауады.
Къанлы бийледен а къыйынлыкъла джауады.

Къарча бла Боташ таудан ауадыла,
Сагъышлыды ма быланы кюйлери.
Кёремисиз, тютюн чыкъмай турадыла
Къарчаны алгъын джашагъан юйлери.

Энди Къарча Къарачайда джашайды,
Къайтукъ бий да эки джанын ашайды.
Къолай берсин Къарча тутхан къылычха,
Бий зорлукъгъа таджал тургъан таулугъа.

[TawLan]

                 Хасаука.

Къычырады Дауле: - Хахай, къуугъун!
Къарачайны шохун барын, джууугъун
Чакъырыгъыз, бизге дженгил джетсинле,
Къара кюнде бир болушлукъ этсинле!

Гяуур патчах кёб артыкълыкъ этеди,
Марджа джашла орус аскер джетеди.
Аладыла этибизден тоймагъан,
Таргъа тыйыб джашаргъа да къоймагъан.

Джау келгенди, Хасаукагъа киргенди,
Таб джолланы Амантишден билгенди.
Чанка бийди бизни сатыб къоярыкъ,
Къарачайны багъасындан тоярыкъ.

Джау келгенди кесин бизден джашырыб,
Джау киргенди ит Атаджокъ ашырыб.
Чыгыр къабан намыс-сый деб билмейди,
Эр Къарачай зорлукъгъа ийилмейди.

Къабартыды орус итге теблетген,
Джау аскерин тау тарлагъа тебретген.
Анттыймазла къара зарлыкъ этелле,
Ала чекден асыры бек ётелле.

Урлаб-тырнаб, ауурланыб джаталла,
Адамларын малланыча саталла.
Къайдан чыкъды бу ит къауум Капказгъа?!
Ант мы этгенд халал къыйын къабмазгъа?!

Шам Къарачай улан этиб ёсдюрген
Атаджокъду душманланы юсдюрген.
Ол генезир бизге джаулукъ этеди,
Хайда джашла, орус аскер джетеди.

Ол таяныб душманлагъа-джаулагъа,
Ие болур мурат этед таулагъа.
Юлюш излеб чабады къул Къабарты,
Аман бла бошаллыкъ болур арты.

Атаджокъла – ийнаралны тенглери,
Тенглери тюл – этеклери, дженглери.
Ол къауумду бизни ачыкъ джауубуз,
Ала бла кемсиз кёбдю дауубуз

Ол ийнарал бизни хорлаб алалса,
Тырнакъларын юсюбюзге салалса,
Джыртыб талаб мууал этиб къояред,
Джасакъ бла терибизни сояред.

Ачыудан биз къайнагъынчы бишгинчи,
Ол залимни туз-дамына тюшгюнчю,
Бирлешейик, кенгдегин да джокълагъыз,
Тар ёзенде джуртубузну сакълагъыз.

Тау асланла хазыр болуб чыгъыгъыз,
Джау аскерни дженгил-дженгил джыгъыгъыз.
Ойнатыгъыз сампаллада къолланы,
Къызартыгъыз Хасаукада джолланы.

Эбекку улу от къалагъа кетгенди,
От алыргъа кёб дыгалас этгенди.
Ырхы басыб, от ёзекни джабханды,
"Ай медет!" деб, Дауут эрнин къабханды.

Излей кетиб, бир уууч от табханды,
Анга къошар затла излеб, чабханды.
Залыкъылды табыб, аны эзгенди,
Кюкюртню да къошуб, отну сюзгенди.

Ёлчелеге къуюб аны тиздиле,
Мычымай къоргъашин окъла джюздюле.
Бир базыкъны ёшюнюнден тийдиле,
Аллай кёбню къая ранга ийдиле.

Джигерлени-джигитлени къолунда,
Тау мылтыкъла этер сауут болдула.
Хасауканы айланч-буйланч джоллары
Шындык-шындык ёлюкледен толдула.

Джигит таулу ёхтем-ёхтем джекиред,
Ташдан-ташха джел ургъанча секиред.
Таукел улан ийнаралны ёлтюрсюн,
Башын кесиб аны бизге келтирсин.

Батыр Умар гёджебсиниб атлайды,
"Къоркъмагъыз!" деб, джаугъа къаршчы чартлайды.
"Джетигиз!" деб, нёгерлерин сакълайды,
Атады да алчыларын къаблайды.

Ма окъ тийди бизни джигит Умаргъа,
Аман кюнде джер салгъаненг Чубаргъа.
Керек эдинг быллай кюннге тууаргъа,
Даулет барад кёзлеринги джумаргъа.

От бошалыб, окъ бошалыб къалсада,
Ташла-агъачла окъча тобча джаудула.
Асланланы къурч беллери талсада,
Абычарла чаууллагъа аудула.

Бу къазауат бек узакъгъа барлыгъед,
Ийнаралны баш токъмагъын аллыгъед.
Аскерибиз азды, саны толмайды,
Сауут кюч да биз сюйгенча болмайды.

Тизгинлешиб, ёзенни ёрге джау кирди,
Батыр Къайтукъ сабийлеге кёл берди:
- Таулучукъла, сиз да ёсюб джетерсиз,
Бу къан дертни джууабларын этерсиз.

[Rashid Jawba]

Туура кесимча ангылыгъанса ! Джалан 1-2 сез болмаса.
терк....? джетген ед - окъуна = огъуна.
къуяед .....? - тыкъ толтуруб.
алтынлыдан атыб ....? - окъуна.
.....? -- ......? (тынч?)
.....? - .....?  ( кюч?)

Тюб тизгинде таджал орнуна къажау деб ешитеме, къайдам.
Кечирек оноулашырбыз иншаалла.

[TawLan]

Туура кесимча ангылыгъанса ! Джалан 1-2 сез болмаса.
терк....? джетген ед - окъуна = огъуна.
къуяед .....? - тыкъ толтуруб.
алтынлыдан атыб ....? - окъуна.
.....? -- ......? (тынч?)
.....? - .....?  ( кюч?)

Тюб тизгинде таджал орнуна къажау деб ешитеме, къайдам.
Кечирек оноулашырбыз иншаалла.

Болур,  Бир-бир куплетлерин азбар билейемда, къулакъ ийиб тынгламагъанем джазгъан сагъатымда. Алайчыгъына уа "таджал" дегенча болуб тургъанма Только "къажау" демейди, "къаджау" дейди. Вообще Омар сёздеда "дж" деб сёлешей эди, джандетли болсун.

[Rashid Jawba]

Сен айтханга кере, Боташ тукъумгъа 400 дж. джуукъ бола болур. Алай есе, 10-14 тоьлю бард. Болур да Боташ къартланы ичинде 14 атагъа дери билгенле.

[TawLan]

Сен айтханга кере, Боташ тукъумгъа 400 дж. джуукъ бола болур. Алай есе, 10-14 тоьлю бард. Болур да Боташ къартланы ичинде 14 атагъа дери билгенле.

400 джылны къайдан чыгъаргъанынгы бир ангылат, билирим келеди менида. Быллай бир нек къызгънаса билиминги? Сёзючюн Къазийни заманында болмагъанды Къарча деб неден билиб айтаса? Белгилимиди Къазийни джашагъан заманы? Бютеу Къарчаны юсюнден айтыулада, джырлада Къазий бла Сары Асланбек нек сагъынылалла? Къарча чабыуул этиб Къазийни маллаарын сюрюб эбзелеге аугъандыда? Артдан эбзеледен 500 атлы чыкъханд Къарча джаллы болуб уруш этерге, Къазий аны бла артха тургъанды, къарыу бла мюлкюн къайтаралмазлыгъын ангылагъанында.

14 атагъа дери бильгенле болурла, бареседа бир эки адам бар болур, аладада джангылгъан чыртда джокъду киши къол салаллыкъ тюлдю. Тёлюлени уа къалай санайса? Бурун 20 джыл болгъан къыз къыз къарт къызгъа саналыб тургъанды, 25 джыл болгъан джаш джашда алай. Ариу 400 джыл деб алсангда 20-гъа джууукъ тёлю саначарды.

[Агырхан]

Сен айтханга кере, Боташ тукъумгъа 400 дж. джуукъ бола болур. Алай есе, 10-14 тоьлю бард. Болур да Боташ къартланы ичинде 14 атагъа дери билгенле.

Лучше заняться (для начала) изучением грамматики КБ языка, а затем этимологиями.

[Observer]

 Практический вопрос:как произносятся Ё,Ю  в карачаево-балкарском в начале слов - аналогично русскому или как Ö, Ü в турецком?

[TawLan]

Практический вопрос:как произносятся Ё,Ю  в карачаево-балкарском в начале слов - аналогично русскому или как Ö, Ü в турецком?

Как Ö, Ü в турецком. Аналогично русскому Ё, Ю только в середине слов и только после гласных: шуёх, оюн.

[Observer]

  Спасибо (как сказать это на вашем языке?)

[TawLan]

  Спасибо (как сказать это на вашем языке?)

Не за что По нашему: спасибо - сау бол

[Rashid Jawba]

Сен айтханга кере, Боташ тукъумгъа 400 дж. джуукъ бола болур. Алай есе, 10-14 тоьлю бард. Болур да Боташ къартланы ичинде 14 атагъа дери билгенле.

400 джылны къайдан чыгъаргъанынгы бир ангылат, билирим келеди менида. Быллай бир нек къызгънаса билиминги? Сёзючюн Къазийни заманында болмагъанды Къарча деб неден билиб айтаса? Белгилимиди Къазийни джашагъан заманы? Бютеу Къарчаны юсюнден айтыулада, джырлада Къазий бла Сары Асланбек нек сагъынылалла? Къарча чабыуул этиб Къазийни маллаарын сюрюб эбзелеге аугъандыда? Артдан эбзеледен 500 атлы чыкъханд Къарча джаллы болуб уруш этерге, Къазий аны бла артха тургъанды, къарыу бла мюлкюн къайтаралмазлыгъын ангылагъанында.

14 атагъа дери бильгенле болурла, бареседа бир эки адам бар болур, аладада джангылгъан чыртда джокъду киши къол салаллыкъ тюлдю. Тёлюлени уа къалай санайса? Бурун 20 джыл болгъан къыз къыз къарт къызгъа саналыб тургъанды, 25 джыл болгъан джаш джашда алай. Ариу 400 джыл деб алсангда 20-гъа джууукъ тёлю саначарды.

Аллах сакъласын, нек къызгъанама? Билим, хакъ меники тюлдю, терслик, телилик, кемлик, д.а.к. - алалла адам шартлары. Хакъ - Аллахныкъыды.
Къайтарыб айтайым, къарачайлыла Басхандан 1630-чу джыллада коьчкендиле. Боташха ол коьзюуде бир ненча джыл болургъа боллукъ ед. Бек джаш болмаз ед - оноу етиучю киши. Бек къарт да тюл ед, алаймыд? - уучу болуб, таулада айланыб тургъан есе. Таблыкъкъа туугъан джылын 1600-да белгилейик, артда, мадар болса, тюзетирбиз. Алайд да, Боташ была сени аранъда 400 дж. джуукъ болад.
Бюгюн да таулу джашла ашыкъмайдыла юйленирге, бурун а, адетле кючлюрек, джашау къыйыныракъ заманлада бирле, таб тюшсе, 20 джылда да юйлене елле, башхалагъа уа 50 джылгъа коьзюу джете ед.( 50 дж. юйлениб, 8 сабий есдюрген таулуну таный ем). Ол да алай, сора тоьлю санауну юйленген джылындан тюл, сабий туугъандан тергерге  керекди. Сез ючюн, сени къарт атанъ 10-чу сабийден тууб, аны атасы да анчы баладан тууса, 100-джыллыкъкъа 2-3 тоьлю сыйыныб къалад. Аллай есеб была 400 джылны ичине 10-12 тоьлю тууады. Ма алайыракъ санагъанма, къошарынъ, тюзетиринъ бар есе, разыма.
Къарчаны юсюнден а ... тюзюн айтыргъа, алай-былайд деб, ишексиз айталлыкъ тюлме, бизни айтылгъан, бу тема была кюрешген алимлерибизден есе иги билеме деб айтыргъа бетим джетерик тюлдю; документле джокъ, халкъ соьзде уа болгъан алай къатышыбды, барын окъуб, сюзюб чыгъаргъа керекди енъ алгъа.
Алай а Къарча 1630 дж. джашаса, аллай адамны болмаз къалса тукъуму белгили болургъа керек тюйюлмед? Къарнашы, егечи, джуугъу,къайдам. Ансы коькден тюшкенча болад да, джанъыз джашын да ким есе да уруб къояд. Не аллы, не арты - белгисиз. Ол джыллада уа къарачайлылагъа башчылыкъ етген Кърымшаухаллары едиле, халкъны атына да къарачай деб айтылыб тургъан болурму еди? Алайд да, Къарча ол заманладан есе алгъа джашагъанд деб коьлюме келеди...

[TawLan]

Къайтарыб айтайым, къарачайлыла Басхандан 1630-чу джыллада коьчкендиле.

Кёб зат джаздынг, мени сорууума уа джууаб бермединг 1630 дегенинги, ма алайчыгъын къайдан билесе? Ма аны сорама мен. Къайтарыб 100 кере айтханнанда хайыр джокъду, ол къайдан белгили болгъанын ангылатмасанг.

Сен айтханга кёре, Басханнан Къарачайгъа кёчкен заманда Къарча болмагъанмыды? Ма алайчыгъын бир ангылат мадар бар эсе. Менда кесимча интернетде окъугъан кибик этиб акъыл тёкмейме. Бек акъыллы, ученый степеньлери болгъан, миллетни тарихин къазмаб айланган адамла блада ушакълашханма талай кере. Аланы бирида тутуб алыб ма ол джыл болгъанды деб айталмагъанд. Ол киши билмегенни сен къайдан билгенинги бир айт.

[Rashid Jawba]

Посольство дьяка Захарьева в Имеретию в 1639 г.  Ала тау артына Басхан езен бла оьткендиле. Джолда 15 кюнню Кърымшамхаллада солугъан елле. Къонакъбай Камгут-бий ол заманда Къарачайгъа башчылыкъ етиб тургъанды. Аны оюлгъан кешенесин бюгюн да Тырыныаузну башырагъында коьрюрге боллукъту.
Ламберти деген италиан монах 1654 дж. карачиолини Къобан езенде джашагъанларын билдиреди.

[TawLan]

Посольство дьяка Захарьева в Имеретию в 1639 г.  Ала тау артына Басхан езен бла оьткендиле. Джолда 15 кюнню Кърымшамхаллада солугъан елле. Къонакъбай Камгут-бий ол заманда Къарачайгъа башчылыкъ етиб тургъанды. Аны оюлгъан кешенесин бюгюн да Тырыныаузну башырагъында коьрюрге боллукъту.
Ламберти деген италиан монах 1654 дж. карачиолини Къобан езенде джашагъанларын билдиреди.

Аны юсюнден бир оноугъа келелмегенле бюгюн кюнге. Къуру къарачай тарихчилени къой, башхалада. Иги эс ийиб окъусанг ол посольстваланы юсюннен кёб келишмеген зат барды. Бусагъатда кёбюсюню айтханы, озамада къарачайлыла Басхандада Къарачайдада джашагъанла, биринчи кёчкюнчюлюкден сора, ызына Басханга кёчкенледа болгъанла. Посолла тау артанына Къарачай бла ётгенле, ызына уа Басхан бла. Кърымшамхаллары уа, Камгут бла Къаншаубий Басханда болгъанла ол заманда, а Эльбуздукъ бла Гилястан Къарачайда. Басханда тургъан къабарты элден Къарачайгъа 8 кюн баргъанла, аннан тау артына ётгенле. Ызларына келе уа, Къарачайдан(Басхан) Къабартыгъа бир кюнге джетгенле. Сейир тюлмюдю? Бир затчыкъны юсю бла тутуб алыб къол салыб къояргъа болмайде тарихде. Бир-бирине келишмеген кёб затла бардыла.

[Rashid Jawba]

 

[Rashid Jawba]

Халкъ джырдан чыгъармала.
Аллында халкъ Басхан езенде орналыб джашаб башлагъанын хапарлайды. Къарча есе, кийик ечкини кютю етген, илипинле ишлетген, таш арытыб сабан сюрген, ол затла халкъ оьзенъе джанъы кириб джашаб тебреген заманны хапарыды.
Ол къачан ед? Келишкен тархла - 1260 ( Монголдан къачыб), 1400 ( Тимурдан). Сен къалай коьресе?
Алайына къысха увертюра бошалыб, Къайтукълары бла кюрешни юсюнден хапар башланады. Былайда керти болгъан затланы юсюнден айтылгъанъа ушайды, джик- джигин айырыб, ким не айтханын, не еткенин келтиреди.
Сен айтхан оюмну мен да тюз коьреме - Къарачай ем азы 2 кере коьчкенди. Саулай а къайсы кере коьчкендиле? Джырда Адурхай Архыздача болгъан ед ( мени сартын, эпилепсия, , къоян ауруу ) сора есе ? -
Эмина джырда Басхандан Тебердини будайындан ашаргъа да коьчюучен елле.
Лабаны да таный елле.
Амма - нарт джолну елтейим, о.д. - киши билмеген (?)
Джыргъа коьре, бу екинчи коьчюу болгъанды: Архыздача, туугъан еллерин къоюб.
===, саулай халкъ коьчюб кетгенди. Оджакъла къалдыла ючюлюб.

Тюз айтаса, Къайтукъну ызларын излерге лазым.

[TawLan]

Халкъ джырдан чыгъармала.
Аллында халкъ Басхан езенде орналыб джашаб башлагъанын хапарлайды. Къарча есе, кийик ечкини кютю етген, илипинле ишлетген, таш арытыб сабан сюрген, ол затла халкъ оьзенъе джанъы кириб джашаб тебреген заманны хапарыды.
Ол къачан ед? Келишкен тархла - 1260 ( Монголдан къачыб), 1400 ( Тимурдан). Сен къалай коьресе?

Мени сагъышым - Тимурдан сора деб турама.

[TawLan]

Алайына къысха увертюра бошалыб, Къайтукълары бла кюрешни юсюнден хапар башланады. Былайда керти болгъан затланы юсюнден айтылгъанъа ушайды, джик- джигин айырыб, ким не айтханын, не еткенин келтиреди.
Сен айтхан оюмну мен да тюз коьреме - Къарачай ем азы 2 кере коьчкенди. Саулай а къайсы кере коьчкендиле? Джырда Адурхай Архыздача болгъан ед ( мени сартын, эпилепсия, , къоян ауруу ) сора есе ? -
Эмина джырда Басхандан Тебердини будайындан ашаргъа да коьчюучен елле.
Лабаны да таный елле.
Амма - нарт джолну елтейим, о.д. - киши билмеген (?)
Джыргъа коьре, бу екинчи коьчюу болгъанды: Архыздача, туугъан еллерин къоюб.
===, саулай халкъ коьчюб кетгенди. Оджакъла къалдыла ючюлюб.

Тюз айтаса, Къайтукъну ызларын излерге лазым.

Джырда мен биринчи кёчюмча ангылайма, Къарчаны заманында. Кёчкенле кёб болгъанла, уллу кёчюмле эки болгъанла деб мени акъылым алайды. Биринчи - Къарчаны заманында, экинчи - экинчи эминагъа дери Теберди ёзенге(Джамагъат эль). Аз аз кёче уа тургъанла 19 ёмюрге дери деб мен алай сагъыш этеме. Ансы къарачай малкъардан эки къат кёб болуб къалай къалгъанды Къарча бла бир эл кетгени ючюн

[TawLan]

Карач.: ГЫМЫХ - короткая стрижка(гол.,бор.)

Осет.: ГАЕМАЕХ - облезлый, голый, лысый.

****

Карач.: МЫЛЛЫК - мертвечина, туша.

Осет.: МАЕЛАЕГ - умирающий. МАЕЛЛАЕГ - худой, тощий, истощенный.

****

Карач.: СЫЛХЫР (МЫЛХЫР) - глупый, взбалмошный.

Осет.: САЕЛХАЕР - то же самое.

****

Карач.: САГЪЫШ - думки, раздумье.

Осет.: САГЪАЕС - горькая дума, печаль.

****

Карач.: КЁСЕУ - безбородый, редкая борода.

Осет.: КОСА - со скудной растительностью на лице, безбородый, сухопарый, худощавый

[Таму]

Первое- непонятной этимологии (есть ли тюркские соответствия?) Второе и третье- осетинские слова в карачаевском, четвёртое и пятое- тюркизмы в осетинском.