Чорумский диалект (Çorum şivesi) турецкого языка

[Erasmus]

Çorum Şivesi

Çorum İlinde Şive ve Ağız Farkları

Batı Türkçe'sinin hakim olduğu Türkiye'de Çorum Ağzı yabancı tesirlerden kısmen olsun uzak kalmış aşiretçilerden kendisini korumuş ise de İstanbul konuşmasından bazı farklar gösterdiğini görmekteyiz. Bu farkların önemlileri şunlardır:

a-) Özellikle fiillerde açık ve kulağa hoş gelmeyen şive hataları görülmektedir.

1- Bu aşam sinamaya gidiyon mu? ( Bu akşam sinemaya gidiyor musun? )
2- Yarin bize geliyon mu? ( Yarın bize geliyor musun? )

b-) Fiillerin şimdiki zaman ve geniş zaman kiplerini çoğul birinci şahıs takıları ( yoruz ve rız ) olarak değilde ( yok rık ) takıları eklenerek kullanılıyor.

1- Bu aşam size geliyok. ( Bu akşam size geliyoruz )

c-) Kelimeler içinde bazı ince seslerden kalın sesli olarak yer değiştirmektedir.

Örnekler: Madeniz ( Maydanoz ), ilahne ( lahana ) gibi.

d-) Aynı sesli harflerde ince sesler birbirleriyle, yer değiştirerek söylenir.

Örnekler:

a-ı- ( kahırdak- kıkırdak )
a-o ( fiston - fistan )
e-a ( kirez - kiraz )
e-ü ( eyvaz - üvez )
u-ü ( gul-gül, güya-güvey )

e-) Kelimelerdeki bazı sessiz harflerin şivede değiştiğini görmekteyiz.

Örnekler:
Bek-Pek
Balak – Malak
İskembe- İskemle
Merzuvan- Merdiven
Ohu- Oku gibi.

f-) Bazı kelimeler başka yerlerde hiç konuşulmadığı halde halâ canlılığını muhafaza etmektedir. Ve konuşulmaktadır. Bunlar Çorum'un dış etkilerden korunma sonucu ölmemiştir. Öztürkçe veya değişikliğe uğramış kelimelerdir.

Örnekler:

Badal – Merdiven ( Çocuk badaldan düştü. )
Bıldır – Geçen yıl ( Bıldır meyva çok oldu. )
Böğür – Yan taraf ( Böğürüm üç gün sızlıyor. )
Çene – Köşe ( Çeneyi dönünce caddeye çıkarsın.)
Essahmıdiyon – Sahimi söylüyorsun.
Ecik – Az ( Çocuklara ecik leblebi aldım. )
Gobel – Küçük erkek çocuk
Hevri, hevrücek – Çabuk çabucak ( Yemeği hevrücek bitirdiler. )
Gumpür – Patates ( Pazardan gumpür aldım. )
Kitipiyoz – Sünepe beceriksiz.
Medine – Öteberi konulan ocak başındaki küçük tencere.
Şişirim – Çok sıkı biten meyve ( Bu yıl meyveler şişirim. )
Yanıllı – Sırt arka

Benim hazırladığım minisözlük:

gobel :: erkek çocuk
http://www.siveler.com/ara/gobel-sonuc.html
sormak :: emmek
http://www.siveler.com/ara/sormak-sonuc.html
Çorum esprisi: Sorabilir miyim? Sor, ama morartma.
zabalayın :: sabah
http://www.siveler.com/ara/zabalayın-sonuc.html
heri :: cümlede bağlaç olarak kullanılır
http://www.siveler.com/ara/heri-sonuc.html
eteş :: ateş
hepisi :: hepsi
gonder :: gönder
gule gule :: güle güle
zopa :: sopa
üçün :: için
yalınız :: yalnız
arabaynan :: arabayla
çeker, teker :: tekerlek
çift çekerli :: çift tekerlekli
korumak :: kurmak
koruruz :: kurarız

Çorum şivesi sözlüğü çıktı



10.09.2009 - 2:7
                                                                     
Çorum'da bir öğretmenin derlediği 'Çorum Ağzı ve Şivesi'yle ilgili bilgiler, Belediye tarafından kitaplaştırıldı. 380 sayfalık kitap, Kent Arşivi'nden temin edilebilecek.

Çorum Belediye Başkanı Muzaffer Külcü, yaptığı yazılı açıklamada, dillerin, millet olmanın ölçüsü olduğunu belirterek, Türkçenin, yöresel ağız ve şivelerle daha da zengin bir dil konumunda olduğunu vurguladı.

Dilimizi korumanın ve geliştirmenin Belediyelerin öncelikli görevlerinden birisi olması gerektiğine dikkat çeken Külcü, öğretmen İbrahim Gösterir'in büyük özverileriyle hazırladığı Çorum ağzı ve şivesiyle ilgili çalışmayı kitaplaştırdıklarını söyledi.

Kitabın basımının da yapıldığını ifade eden Külcü, 380 sayfadan oluşan ''Örnekli Tanıklı Çorum Ağzı Sözlüğü'' isimli kitabın, Çorum hakkında araştırma yapan akademisyen ve öğrencilere faydalı olacağına inandığını vurguladı. Külcü, Gösterir'e emeğinden dolayı teşekkür etti.

Kitabı yayına hazırlayan İbrahim Gösterir de çalışmasını gecikmiş bir görev olarak gördüğünü belirterek, ''Çalışmamı Çorum'a, Çorumluya karşı gecikmiş bir görevin yerine getirilmesi olarak görüyorum. Daha iyisinin yazılmasını dileyerek araştırmacıların, dilseverlerin ilgisine sunuyorum'' diye konuştu.

Kitabın, Turgut Özal İş Merkezi 3'üncü katındaki Çorum Belediyesi Kent Arşivi'nden temin edilebileceği kaydedildi.

Gazi Nogay

http://www.ajanscorum.com/kultur.asp?id=1505

Minisözlük

Heri: 'Hadi gidelim, daha fazla bekleyemem heri', "İyi heri geliyorum" cümlelerinde olduğu gibi bağlaç olarak kullanılıyor.
Gobel: Erkek çocuk
Şilepe: Meyve veya tatlıdan bulaşan yapışkan sıvı
Elevay: Yavaş iş yapan kimse
Culuk: Hindi
Ellam: Sanki
Badal: Merdiven
Çoynak: Çolak
Gölbez: Köpek yavrusu
Gunnamak: Bir hayvanın doğum yapması
Tengdirmek: Elden çıkarmak
Cınnak: Tırnak
Mazarat: Yaramaz çocuk
Şapırtısına yelmek: Tutulması güç bir vaade inanmak
Helke: Plastik vaya metal kova
Guşhane: Büyük, metal yemek tenceresi
Costar: Aklı bir karış havada
Toplu: Pencere
Eze: Omuz
İlaen: Leğen
Zuval: Kızılcık ağacının meyvesi
Dobak: Güvercin
Pinnik: Tavuk kümesi
Sellağ: İçinden pis su akan dere
Sıracalı: Zayıf, hasta kişi
Alakise: Üçkâğıtçı kimse
Şinnemek: Yaramazlık yapmak
Cıncık: Misket
Pevrede: Meyve marmelatı
Yelikme: Çocukların yaramazlığı
Heşlemek: Bir şeylerin çöpe atılacak kadar kötü duruma gelmesi
Tuyumuna: Herhangi bir işi ezberinden yapmak
Börttürmek: Yiyecekleri kaynatarak pişirmek
Çödürüm çüş: Tahterevalli
Capcuk: Elin ayağın dolanması.
Öpçe: Ukala
Foldur foş: Bol, geniş.
Mıcıkcı: Oyun bozan, hilebaz
Kulunç: omuz
Kepezli: Taranmadığı için birbirine girmiş dolaşık saç
Humar Yangını: Kumarı çok seven
Yelikti: Şımardı, çok hareketlendi
Zımırzak: Küçük Dolu
Herle: Unun tavada bir miktar yağ ile kızartılıp içine bugday ve su katılarak yapılan çorba
Çörten: Dere
Tereklik: Tabakların dizildiği yer
Evlik: Pekmez salça ekmek gibi kışlık erzakların konulduğu yer
Makat: Tahtalardan yapılan üzerine kilim minder konularak oturulan kanepe divan benzeri oturak
Şirevent: Uzun üçgen biçiminde içine üzümlerin doldurulup ayakla çiğnenerek suyunu çıkarıldığı eşya
Düven: Taş çakılmış büyük geniş tahta, buğdayı ezmek için kulanılırdı
Yaba: Buğdayı patoza atmakta kulanılan tırmık şeklinde uç kısımları düz tahta eşya
Anadut: iki metre uzunluğundaki sopanın ucunda üçgen şeklinde üç küçük sopa bulunur. buğday veya arpayı taşımak içindir
Üvendere: uzun sopa
Katık: Ayran
Pıttık: çok ince bulgurdan yapılan yiyecek

OSMANCIK DEYİMLERİ

Osmancık, zengin bir yerel söyleyiş biçimine ve ses birikimine sahiptir. Öz Türkçe deyimlerin yanı sıra, eski çağ medeniyetlerinin söz ve ses birikimi hala halk arasında kullanılmaktadır.
Dilbilim açısından önemli bir kaynak olduğunu düşündüğümüz yerel "ağız" ve "söyleyişlerin" incelenmesi ve örneğin bir Osmancık Sözlüğü'nün oluşturulması, hem Türkçe'nin ses zenginliğine katkıda bulunacak hem de tarihsel planda dilin nasıl bir gelişim gösterdiği anlaşılacaktır.
Örneğin "Vittirdek" kelimesi Osmancık yerel söz dağarcığında " kurbağa lavralarının kuyruklu haline" verilen ad.
Biz aşağıda bu kelimelerin bir kısmını derledik. İnceleyince kendi yörenizle benzeşen ya da başka dillerdeki söyleyişlere yakın olan ya da son derece ayrıksı olduğunu düşüneceğiniz pek çok terimle karşılaşacaksınız.

http://www.osmancik.com.tr/public/page.aspx?id=88

[LOSTaz]

Istanbul Türkcəsinə ən çox oxşamayan ləhcə hansıdı?
Siz bütün türk şivələri bilməyinizdən yazmışdınız.Mənə Kars ləhcəsi çox maraqlı gəlir.Onun haqqında nə bilginiz var?

[Erasmus]

Istanbul Türkcəsinə ən çox oxşamayan ləhcə hansıdı?

Onu bilemem maalesef.

Siz bütün türk şivələri bilməyinizdən yazmışdınız.

Genelde Türkiye'deki Türk insanlar, Türkçe konuşan yabancılarla sohbet ederken ağız kelimelerini kullanmazlar. Batı Anadolu'da çok kaldığım için sadece Ege ile Trakya ağız kelimelerini rahat anlayabiliyorum. Ara sıra da televizyon programlarına Doğu Karadeniz şivesinde konuşan insanlar çıkıyorlar. Bu programların sayesinde onların şivesini de çözdüm. Fakat Orta Anadolu şivelerinin öğrenmesini teşvik eden hemen hemen hiç bir şey yapılmamaktadır. Onun için edebî Türkçe bilmeyen Türk insana denk gelirsek onu anlayabilme şansımız oldukça düşüktür. Diyorum ki, bu sorunla ilk defa karşılaşıyorum. Daha önce bu sorunu hiç yaşamamıştım. Orta Anadolu şiveleri ile ilgili hiç bilgim de yoktu. Doğrusu, onları ciddiye de almıyordum. Ama hayat böyledir ki, hiç ummadığımız şeylerle karşılaşmaya mecbur kalıyoruz.

Mənə Kars ləhcəsi çox maraqlı gəlir. Onun haqqında nə bilginiz var?

Hiç bilgim yoktur. Kars şivesine dair yeni bir konu açarsanız sayenizde öğrenmiş olacağız.

[LOSTaz]

Azərbaycanın ədəbi dili türk dilinə çox bənzərdi, ancaq danışıq dili çox fərqlənir. Cümhuriyyətimizdə ədəbi dilində danışanların sayı azdı, ona görə türklərə çətin olar millətlə danışmaq. Ləhcələrinsə bəzilərini hətta mən çətinliklə başa düşürəm.
Kars ləhcəsindən önəmli bir material tapan kimi, yeni mövzu açacam.

[LOSTaz]

"Ummak" feli ismi necə yönədir(idarə edir)?çıxışlıq halını götüzdürür?

[Erasmus]

"Ummak" feli ismi necə yönədir(idarə edir)?çıxışlıq halını götüzdürür?

Başa düşmədim. Could you translate this sentence into Russian, please? 

[LOSTaz]

"Ummak" feli ismi necə yönədir(idarə edir)?çıxışlıq halını götüzdürür?

Başa düşmədim. Could you translate this sentence into Russian, please? 

Как глагол ummak управляет существительным?Нужна форма исходного падежа?

[Erasmus]

Как глагол ummak управляет существительным?Нужна форма исходного падежа?

А яснее и подробнее?

[LOSTaz]

Mən səndən umuram. Я надеюсь на тебя. Как это сказать по-турецки?
Как сказать "я надеюсь, что ты придёшь" используя ummak?

[Erasmus]

Mən səndən umuram. Я надеюсь на тебя. Как это сказать по-турецки?

Ben senden ümitliyim.

Как сказать "я надеюсь, что ты придёшь" используя ummak?

Umarım ki, gelirsin.

[LOSTaz]

А без ki можно сказать?

[Erasmus]

А без ki можно сказать?

Можно.

[LOSTaz]

Nasıl?

[Erasmus]

Nasıl?

Umarım gelirsin.

[Alessandro]

Nasıl?

Umarım gelirsin.

Geleceğinden umarım diye söylersem olmaz mı?

[Alessandro]

1- Bu aşam sinamaya gidiyon mu? ( Bu akşam sinemaya gidiyor musun? )
2- Yarin bize geliyon mu? ( Yarın bize geliyor musun? )

b-) Fiillerin şimdiki zaman ve geniş zaman kiplerini çoğul birinci şahıs takıları ( yoruz ve rız ) olarak değilde ( yok rık ) takıları eklenerek kullanılıyor.

1- Bu aşam size geliyok. ( Bu akşam size geliyoruz )

Şu -yom, -yon, -yok dedikleri Ege şivesinin bir özelliğidir diye sanmışım. Karadeniz'in boylarında da öyle derler demek...

[Erasmus]

Geleceğinden umarım diye söylersem olmaz mı?

Geleceğinden/gideceğinden ümitliyim.

[LOSTaz]

Gelmeğinden umarım?

[olga_maximenko]

Mən səndən umuram. Я надеюсь на тебя. Как это сказать по-турецки?

Ben sana güveniyorum. - Я надеюсь на тебя (также - доверяю тебе).

Ben sadece kendime güveniyorum. - Я надеюсь только на себя.