Ногайский и татарский (сравнение разговорной базы, скажем так)

[Фанис]

Для наглядности достаточно принципиальные лексические и другие отличия выделю жирным.

Кыс келди - Кыш җитте
Кыста бек эрте каранъа болады - Кышын бик иртә караңгы төшә
Бу йылда узак кыс болаяк деп ойлайман - Быел (< бу йыл) кыш озын булыр[дыр] дип уйлыйм
Терен кар явган - Тирэн кар яуган (в принципе, такое выражение возможно, но сочетание тирән кар производит на меня впечатление кальки с русского "глубокий снег", вероятно, это выражение родом из переводной литературы, а более аутентичным для тюркских является калын кар) // калын кар төшкән
Йылга бузлаган - Елга каткан // елганы катырган // йылга боз булып каткан
Бьари зат та кырав ман ябылган - Бар нәрсә кырауга баткан // бар нәрсәне кырау каплаган
Йылы кийинмеге керек - Җылы киенергә кирәк
Сен кысты суьесиньме - Син кышны йаратасыңмы
Мен кысты суьймеймен - Мин кышны йаратмыйм
Кышта биз тавларга йыйы барабыз - Кышын без йыш тауларга барабыз
Лыжаларда кыдырып билесиньме - Чаңгыда йөри (или шуа) беләсеңме (ногайцы далеко южнее, наверное, не удивительно, пользуются русизмом)
Шанады суьйесиньме - чана йаратасыңмы
Кыста лыжаларда яде конькиде кыдырмага аьруьв - Кышын чаңгыда яисә тимераякта шуу яхшы
Ертен кыскы каникуллар башланаяклар - Иртәгә кышкы каникуллар башланачак
Сен конькиде аруьв кыдырасынма - Син тимераякларда яхшы шуасыңмы? (тимераяк, на самом деле - малоупотребителен, обычно говорят коньки, как и ногайцы)
Йок, ама уьйренгим келеди - Юк, әмма өйрәнәсем килә
Тезден Йаньы йыл - Тиздән Яңа ел
Йаньы йылга биз шыршыды йарасыклаякпыз - Яңа йылга без чыршыны бизиячәкбез

[Фанис]

Интересны казахские варианты перевода.

[Фанис]

Танъ яхшы болсын - Хәерле иртә
Куьн яхшы болсын - Хәерле көн
Кеш яхшы болсын - Хәерле кич
Аьруьвсизбе - Исәнмесез
Атың кимди - Исемең ничек
Меним атым... - Минем исемем...
Танысыгыз навы... - Таныш булыгыз (или танышыгыз) бу
Хош келдиниз - Рәхим итегез, хуш килдегез
Келгенинье кувандым - килгәнеңә шатмын
Мен сени коьргениме разыман - Миңа бик күңелле сине күрергә // Мин сине күргәнемә бик шат
Кайтеди куллыкларынь - Хәлләр[ең] ничек // Ничек хәлләр //Ни хәл
Кайтип еттинь - Ничек кайтып җиттең
Кайдай хабарлар бар - Нинди хәбәрләр бар
Наьсипли бол - бәхетле бул
Савбол, коьп яша - Рәхмәт, озак яшә
Савбол - Рәхмәт
Мен бек разыман - Мин бик шатмын
Яхшылык пан калыньыз - Сау булыгыз, яңа очрашуларга хәтле
Яхшы йолга - Хәерле юл

[Фанис]

Интересны казахские варианты перевода.

Насколько близки ногайским?

[Фанис]

На ногайский влияли кавказские тюркские и поволжские, но не видно "уйгурско-узбекского" (хорезмского?) влияния, который достаточно хорошо заметен в западно-кыпчакских.

[sail]

Интересны казахские варианты перевода.

Кыс келди - Кыш җитте
Қыс келді

Кыста бек эрте каранъа болады - Кышын бик иртә караңгы төшә
Қыста өте ерте қараңғы болады/түседі

Бу йылда узак кыс болаяк деп ойлайман - Быел (< бу йыл) кыш озын булыр[дыр] дип уйлыйм
Биыл (или бұл жылы) қыс ұзақ болады деп ойлаймын

Терен кар явган - Тирэн кар яуган (в принципе, такое выражение возможно, но сочетание тирән кар производит на меня впечатление кальки с русского "глубокий снег", вероятно, это выражение родом из переводной литературы, а более аутентичным для тюркских является калын кар) // калын кар төшкән
Қалың қар түскен/жауған (қар қалың түскен/жауған)

Йылга бузлаган - Елга каткан // елганы катырган // йылга боз булып каткан
Өзен (мұз болып) қатқан // (можно и) өзен мұзда(н)ған
(жылға у нас ручей)

Бьари зат та кырав ман ябылган - Бар нәрсә кырауга баткан // бар нәрсәне кырау каплаган
Бар(лық) нәрсені/барлығын/бәрін қырау басқан/қаптаған // бар(лық) нәрсе/барлығы/бәрі қырауға оранған/қырау жамылған

Йылы кийинмеге керек - Җылы киенергә кирәк
Жылы киіну керек

Сен кысты суьесиньме - Син кышны йаратасыңмы
Сен қысты ұнатасың ба // саған қыс ұнай(ды)/жаға(ды) ма (второй вариант калька с русского? )

Мен кысты суьймеймен - Мин кышны йаратмыйм
Мен қысты ұнатпайын/жақтырмаймын // маған қыс ұнамайды/жақпайды

Кышта биз тавларга йыйы барабыз - Кышын без йыш тауларга барабыз
(если йыйы это часто) қыста біз тауға жиі барамыз

Лыжаларда кыдырып билесиньме - Чаңгыда йөри (или шуа) беләсеңме
Шаңғы тебе аласың ба/тебе білесің бе (вместо тебе также можно говорить теуіп, чаще так говорят казаxи западного Казаxстана)

Шанады суьйесиньме - чана йаратасыңмы
Саған шана ұнай(ды) ма // шананы ұнатасың ба
Кыста лыжаларда яде конькиде кыдырмага аьруьв - Кышын чаңгыда яисә тимераякта шуу яхшы
Қыста шаңғы немесе (редко я/яки/яда) коньки тебу/тепкен жақсы (если сказать қыдыру, как в ногайском, тогда получится "гулять на лыжаx")

Ертен кыскы каникуллар башланаяклар - Иртәгә кышкы каникуллар башланачак
Ертең қысқы каникулдар/демалыстар басталады

Сен конькиде аруьв кыдырасынма - Син тимераякларда яхшы шуасыңмы?
Сен конькиде жақсы сырғанайсың ба // сен конькиді жақсы тебесің бе

Йок, ама уьйренгим келеди - Юк, әмма өйрәнәсем килә
Жоқ, бірақ үйренгім келеді

Тезден Йаньы йыл - Тиздән Яңа ел
(если это "скоро Новый Год") можно сказать жақында жаңа жыл келеді

Йаньы йылга биз шыршыды йарасыклаякпыз - Яңа йылга без чыршыны бизиячәкбез
Жаңа жылға (біз) шыршаны безендіреміз

[sail]

Шаңғы тебе аласың ба/тебе білесің бе (вместо тебе также можно говорить теуіп (аласың білесің бе), чаще так говорят казаxи западного Казаxстана)

[TestamentumTartarum]

Интересными показались такие вещи:
Кышта биз тавларга йыйы барабыз - Кышын без йыш тауларга барабыз,
где определения(?) и частицы стоят в иных позициях.

[short]

Кыс келди - Кыш җитте

Почему җитте? Уместнее будет кыш килде.

[Фанис]

Кыс келди - Кыш җитте

Почему җитте? Уместнее будет кыш килде.

И почему уместнее?

[short]

Кыс келди - Кыш җитте

Почему җитте? Уместнее будет кыш килде.

И почему уместнее?

Потому что в ногайском явно килде, хотя аналог җитте тоже должен быть. А татары часто говорят яз, кыш килде.

[short]

Келгенинье кувандым - килгәнеңә шатмын

тут тоже, если сказать килгәнеңә куандым, то вполне будет так в рамках разговорной речи, так и литературной нормы. Зачем на пустом месте подбирать слово-синоним?

[Фанис]

Кыс келди - Кыш җитте

Почему җитте? Уместнее будет кыш килде.

И почему уместнее?

Потому что в ногайском явно килде, хотя аналог җитте тоже должен быть. А татары часто говорят яз, кыш килде.

Причем тут ногайский? Мы же на татарский переводим. Значения когнатов в языках могут сильно различаться, знаете? Наступила зима, по-татарски - это кыш җитте, а пришла зима - кыш килде.

[Фанис]

Келгенинье кувандым - килгәнеңә шатмын

тут тоже, если сказать килгәнеңә куандым, то вполне будет так в рамках разговорной речи, так и литературной нормы. Зачем на пустом месте подбирать слово-синоним?

Куандым - это "обрадовался", а не "приятно". Шатмын - тоже не "приятно", но ближе по смыслу.

Я не подбираю когнаты, я подбираю то, что ближе по значению.

[Фанис]

Другое дело, что значения ногайских и русских выражений в ролике могут иногда  не вполне совпадать.

[Karakurt]

А как на чувашском?

[Фанис]

Сен ертен боссыньма - Син иртәгә бушмы (или азатмы)
Мени мен баргын келеме - Минем белән барасың киләме
Буьгуьн биз калада кыдыраякпыз - Бүген без шәһәр буенча (кала буенча//кала буйлап//шәһәр буйлап) йөриячәкбез
Мен сага йол коьрсетпеге болаякпан - Мин сиңа юл күрсәтә алам
Бу ерлерде туькенлер коьп - Бу җирләрдә (или бу очта) кибетләр күп
Мени мен туькенге бараяксыньма - Минем белән кибеткә барасыңмы (или барырсыңмы)
Булайда биз бир юма тураякпыз - Монда без бер атна торачакбыз

[Фанис]

Юр сувга туьсеек - Әйдә, су керергә (или су коенырга) барабыз
Мен сувда юзип билмеймен - Мин йөзә (или суда йөзә) белмим
Бир зат ашагынъ келмейме - Берәр нәрсә ашыйсың килмиме
Сув ишкинъ келеме - Су эчәсең киләме
Кел кофе ишейк - Әйдә, кофе эчәбез (в казахском тоже нет слова айда?)
Оьзинънинъ уьйдегиндей бол - үз өйеңдәгедәй бул
Кел екевимиз ара тоьлейик - Әйдә, яртышар булеп (икебез ара бүлеп) түләек
Ол тоьледи - ул түләй
Мен адастым - Мин адаштым
Биз кеште кеттекпиз - Без кичен (кичтән // кич белән) китәбез (китәрбез // китәчәкбез)
Биз мунда келеек йылда келеекпиз - Без монда киләсе елда килербез
Биз бек аьруьв тыншайдык - Без бик шәп (бик яхшы) ял иттек

[TestamentumTartarum]

Мени < *мени(ң) ?

P.S. Форма -ым(ң,0) келе - употребительна в мишарском диалекте, и вроде спорадически в среднем встречается (но это надо уточнить);

[TestamentumTartarum]

Кеттекпиз - выделенное это что?!

[Karakurt]

Кеттекпиз - выделенное это что?!

Там одна т.

[bvs]

Кеттекпиз - выделенное это что?!

Там кетеекпиз.

[Karakurt]

Мени < *мени(ң) ?

Нет.

[TestamentumTartarum]

Мени < *мени(ң) ?

Нет.

Ну, узбекском или ещё каком-то так - отпала конечная согласная и непонятно теперь - мени - толи родительный, толи винительный.

Получается союз "с" в ногайском требует винительного падежа вместо родительного(реже именительного) ?!

[Karakurt]

Получается союз "с" требует винительного падежа

Если ед. ч. А во мн. ч. - им. п.