произношение [е]/[э] в еврословах

[Dy_što_ty_havoryš]

Если найдёте — сделаете большое дело, потому что уже реально запарило иметь дело с одной мифологией.

Полностью по ссылке.

Прадмова да спрошчанага правапісу 1933 г. http://andrejczyk.blogspot.com/2006/03/1933.html

У размовах наконт перавагаў наркамаўкі і тарашкевіцы часта абыходзіцца пытаньне паходжаньня наркамаўкі.
я зрабіў свой выбар пасьля таго, як прачытаў прадмову да спрошчанага правапісу.
Зараз паспрабваў знайсьці яе ў нэце, каб паказаць
Аказваецца, гэтага яшчэ ніхто не зрабіў.


ПРАДМОВА

Ажыцьцяўленьне ленінскай нацыянальнай політыкі ў БССР ставіць як адну з першачарговых задач на мовазнаўчым фронце — устанаўленьне норм беларускай літаратурнай мовы і правапісу. Гэтая неадкладная задача павінна быць як найхутчэй вырашана, паколькі разгалосьсі ў пытаньнях правапісу перашкаджаюць нашаму культурнаму будаўніцтву, адрываюць літаратурную мову, як сродак клясавай барацьбы, ад мовы шырокіх мас пролетарыяту і бядняцка-серадняцкага сялянства.

Першая навуковая спроба афармленьня беларускага правапісу была зроблена Бр. Тарашкевічам яшчэ ў 1918 годзе ў яго «Беларускай граматыцы для школ». У асноўным устаноўлены т. Тарашкевічам правапіс, зразумела, адпавядае навуковым запатрабаваньням роўню таго часу. Тарашкевіч меў поўную рацыю заявіць у прадмове да сваёй граматыкі, што «ўсё найважнейшае зроблена добра». Пераважаючы ў аснове яго правапісу фонэтычны прынцып адпавядае мэтодычнаму запатрабаваньню лёгкасьці. Наогул, як зазначае сам Тарашкевіч, ён «увесь час не выпускаў з вачэй пэдагогічную старану кніжкі». I толькі нянавісьцю клясавых ворагаў — беларускіх фашыстаў Заходняй Беларусі — можна тлумачыць лямант аб тым, што граматыка т. Тарашкевіча, вязьня польскага фашызму, зьяўляецца непэдагогічнай, перасыпана «маскалізмамі» і г. д. Тое самае сьпяваў і махравы нацдэм Я. Лёсік у сваёй рэцэнзіі на граматыку Тарашкевіча.

Зразумела, «як першая спроба, правапіс Тарашкевіча ня мог прэтэндаваць на паўнату, а галоўнае, ён у першым выданьні вышаў яшчэ тады, калі вялікія соцыяльныя зрухі, прынесеныя Кастрычнікам, не пасьпелі адбіцца ў беларускай літаратурнай мове. І таму сам Бр. Тарашкевіч зусім слушна кажа: «Аднолька-ж я ня думаю, што жыцьцё ня зробіць з часам значных зьменаў».

Правільная ленінская нацыянальная політыка, якая дае магчымасьць «уцягнуць па-сапраўднаму адсталыя нацыянальнасьці ў справу соцыялістычнага будаўніцтва» (Сталін), уцягнула ў культурнае будаўніцтва шырокія масы беларускага пролетарыяту і працоўнага сялянства. На прыкладзе беларускай мовы яшчэ раз сьцьвердзілася правільная ленінская думка аб тым, што ў кожнай нацыі дзьве нацыі. І ў беларускай мове і навуцы аб ёй адбілася клясавая барацьба.

Беларуская контррэволюцыйная нацдэмаўшчына, якая ў свой час кінула была галоўныя сілы на мовазнаўчы фронт, у сваёй шкодніцкай рабоце на гэтым участку імкнулася адсунуць пролетарыят ад удзелу ў справе стварэньня літаратурнай мовы; таму, зразумела, нацдэмы марудзілі са справай вырашэньня правапісу. Калі-ж яны і ставілі пытаньне аб ім, напр., на так званай Акадэмічнай конфэрэнцыі 1926 году, дык імкнуліся даць такі правапіс, які быў-бы адарваны ад шырокіх рабочых і бядняцка-серадняцкіх сялянскіх мас, прытупляў-бы мову, як зброю клясавай барацьбы.

3 далейшай гісторыі правапісу ў БССР трэба адзначыць яшчэ проект «Правапіснай камісіі БАН» 1930 г. («Беларускі правапіс»); ён быў складзены яшчэ пры нацдэмаўскім кіраўніцтве Інстытуту мовазнаўства, і таму нацдэмаўскія ўстаноўкі выразна адбіваюцца як у самім проекце, так і ў даданых да проекту заўвагах паасобных членаў правапіснай камісіі; адбіваюцца гэтыя тэндэнцыі і ў складанасьці шмат якіх правіл нацдэмаўскага проекту.

Прыступіўшы да вельмі складанай і адказнай задачы спрашчэньня беларускага правапісу, сёнешні склад Інстытуту мовазнаўства БАН, які атрымаў цяжкую спадчыну ад былога нацдэмаўскага кіраўніцтва Інстытуту, павёў гэту справу у напрамку ленінскай моўнай політыкі, рашуча змагаючыся на два фронты як з вялікадзяржаўніцтвам, так і з контррэволюцыйным нацдэмократызмам і ў пытаньнях правапісу. У сваёй рабоце над данай задачай Інстытут кіраваўся наступнымі прынцыпамі і меркаваньнямі.

Прымаючы пад увагу, што ўстаноўлены Тарашкевічам правапіс, які мае за сабой ужо чатырнаццацігадовую традыцыю, у асноўным адпавядае навуковым запатрабавань і ням, — Інстытут мовазнаўства БАН прапануе не радыкальныя зьмены ў правапісе, а толькі спрашчэньне некаторых больш цяжкіх пунктаў, дзе неабходнасьць спрашчэньня цалкам насьпела; апрача таго, у прапануемым проекце ўносяцца дапаўненьні з поваду некаторых пунктаў, у свой час незакранутых т. Тарашкевічам.

Выходзячы з асноўнага запатрабаваньня зрабіць правапіс даступным для шырокіх мас, Інстытут кладзе ў аснову проекту марксысцка-ленінскае адзінства фонэтычнага і этымолёгічнага прынцыпаў, як адзінства процілегласьцяў, аддаючы, аднак, разам з Тарашкевічам, вядучую ролю фонэтычнаму прынцыпу. Так, напрыклад, падпарадкаваўшы напісаньне галосных пасьля зычных фонэтычнаму прынцыпу (прав. 10), проект, аднак, пасьлядоўна адмовіўся ад вызначэньня тых зьмен зычных, якія ўжо органічна зьяўляюцца ў выніку сваёй позыцыі перад наступнымі зычнымі і таму не патрабуюць у даным выпадку правядзеньня да канца данага прынцыпу. Такім чынам:

а) не адзначаецца асыміляцыйнае памякчэньне зычных перад наступнымі мяккімі зычнымі ў такіх выпадках, як сьвет, сьлед і інш. (прав. 12), што мы маем таксама ня толькі ў рускім правапісе, але нават і ў фонэтычным па сваёй аснове украінскім правапісе;

б) не адзначаецца пераход звонкіх зычных у глухія і глухіх у звонкія (прав. 13), што было прынята ўжо і ў правапісе Тарашкевіча;

в) не адзначаецца зьмена сьвісьцячых у шыпячыя перал шыпячымі і шыпячых у сьвісьцячыя перад сьвісьцячымі (прав. 14).

На фоне правіла 13 проект мяркуе замяніць напісаньне гарадзкі, суседзтва, запазычанае ў свон час мэханічна з польскай орфографіі, больш пасьлядоўным і этымолёгічна правільным напісаньнем гарадскі, суседства да прав. 16).

Пры вырашэньні пытаньняў аб перадачы тых фонэтычных зьяў, у адносінах да якіх разыходзяцца паміж сабой беларускія дыялекты, Інстытут імкнуўся выходзіць з больш пашыраных варыянтаў, або разнабой паміж гаворкамі імкнуўся прымірыць увядзеньнем у норму больш простай зьявы, якой часта аказвалася форма этымолёгічная. Так, напрыклад, з прычыны складанасьці зьмен, якім падпадаюць ненаціскныя галосныя Е, Я ў розных складох, проект спрашчае правілы перадачы зазначаных галосных у ненаціскным становішчы, правёўшы правіла аб фонэтычнай перадачы ненаціскнога Е праз Я толькі ў першым складзе перад націскам, паколькі ў гэтым становішчы яканьне выяўляецца найбольш выразна, паколькі ў зьмене Е на Я ў даным складзе сходзіцца паміж сабой большасьць беларускіх гаворак (правіла 3); разнабой-жа ў вымаўленьні ненаціскнога Е ў іншых становішчах проект прымірыў правядзеньнем этымолёгічнага прынцыпу.

На тым-жа меркаваньні грунтуецца і прапанова замяніць напісаньне падвойных літар у такіх словах, як насеньне, жыцьцё, пытаньне, аднэй літарай (правіла 11), што таксама павінна дапамагаць спрашчэньню правапісу, паколькі з розных варыянтаў у гаворках выбіраецца больш простая форма. Улічыў тут проект і асаблівую пашыраннасьць форм без падваеньня ў гаворках Заходн. Беларусі.

Улічваўся пры ўкладаньні проекту і сэмасыялёгічны момант, роля якога, напрыклад, была выяўлена ў перадачы на пісьме складаных слоў (правіла 7). Сэмантычнымі прычынамі таксама абумоўлена ў беларускай мове пашыранае вымаўленьне пэўных замежных слоў з суфіксам -ІР (правіла 34). Ясна, што пашырэньне такіх форм, як камандыраваць, будзіраваць, суміраваць, вар'іраваць замест камандаваць, будаваць, сумаваць, вар'яваць, тлумачыцца адштурхоўваньнем ад адпаведных омонімаў, супадзеньне з якімі прывяло-б да блытаніны.



...

[Pawlo]

Может это субьективно но мне кажеться что белоруский  язык был сильнее большевиками покорежен чем украинский и что в изменениях в белорусском было больше политических мотивированных правок и соотв меньше допустимых в рамках традиции перемен акцентов

[Wolliger Mensch]

Может это субьективно но мне кажеться что белоруский  язык был сильнее большевиками покорежен чем украинский и что в изменениях в белорусском было больше политических мотивированных правок и соотв меньше допустимых в рамках традиции перемен акцентов

Да вы, батенька, великорусский империалист.

[Dy_što_ty_havoryš]

Может это субьективно но мне кажеться что белоруский  язык был сильнее большевиками покорежен чем украинский и что в изменениях в белорусском было больше политических мотивированных правок и соотв меньше допустимых в рамках традиции перемен акцентов

Хм. Это дело рук уже Сталина. До того большевики создали для мовы все (!) условия. Что и называется теперь "эпохой белоруссизации".

[Wolliger Mensch]

Полностью по ссылке.

1. Источник снова жёстко антисоветский и антирусский.
2. Снова нет ссылок на оригиналы.
3. Это только предисловие. В нём ничего такого особенного нет.

[Pawlo]

Полностью по ссылке.

1. Источник снова жёстко антисоветский и антирусский.
2. Снова нет ссылок на оригиналы.
3. Это только предисловие. В нём ничего такого особенного нет.

Проистал блог ничего  особо антирусского не вижу.
тем паче что там просто копиво реального предисловия к реформе

[Dy_što_ty_havoryš]

Полностью по ссылке.

1. Источник снова жёстко антисоветский и антирусский.
2. Снова нет ссылок на оригиналы.
3. Это только предисловие. В нём ничего такого особенного нет.

Больше не знаю, что могу сделать. Я не филолог и не архивист.

[Dy_što_ty_havoryš]

Полностью по ссылке.

1. Источник снова жёстко антисоветский и антирусский.
2. Снова нет ссылок на оригиналы.
3. Это только предисловие. В нём ничего такого особенного нет.

Я ,как и обещал, посмотрел Некрашевича, но там размышления более ранних годов и отношения к даннйо реформе не имеют.

А что можно ещё привести? Предисловие уже показывает позиция авторов реформы. Всё объяснено - как они объясняют свои реформы.

А почему источник антирусский? Потому что там не по-русски написано?

[Pawlo]

А почему источник антирусский? Потому что там не по-русски написано?

потому что у многих, слава Богу не всех, русских есть тенденция считать любую антисоветствкость русофобией

[Wolliger Mensch]

А почему источник антирусский?

Почитал этот бложик.

Потому что там не по-русски написано?

А почему вы решили, что я могу написать, что источник антирусский только потому, что там написано не по-русски?

[Wolliger Mensch]

потому что у многих, слава Богу не всех, русских есть тенденция считать любую антисоветствкость русофобией

Я разве где-то писал, что блог антирусский, потому что антисоветский?